«Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι επίσης μια μάχη για ορυκτές πρώτες ύλες. Η χώρα διαθέτει μεγάλα κοιτάσματα σιδήρου, τιτανίου και λιθίου, μερικά από τα οποία ελέγχονται τώρα από τη Ρωσία». Αυτό ανέφερε η ομοσπονδιακή υπηρεσία εξωτερικού εμπορίου της Γερμανίας (Germany Trade and Invest, GTAI) σε άρθρο με τίτλο «Ο πλούτος των πρώτων υλών της Ουκρανίας σε κίνδυνο» που δημοσίευσε στον ιστότοπο της στις αρχές του 2023.
Φυσικά το ζήτημα είναι και οικονομικό. Σύμφωνα με την GTAI, «κοιτάσματα πρώτων υλών αξίας 12,4 τρισ. δολαρίων» παραμένουν εκτός ελέγχου του ουκρανικού στρατού, «συμπεριλαμβανομένων 41 ανθρακωρυχείων, 27 κοιτασμάτων φυσικού αερίου, 9 κοιτασμάτων πετρελαίου και 6 κοιτασμάτων σιδηρομεταλλεύματος». Η Ουκρανία δεν διαθέτει μόνο άνθρακα, φυσικό αέριο, πετρέλαιο και σιτάρι, αλλά και σπάνιες γαίες και μέταλλα, ειδικά λίθιο, το οποίο έχει ονομαστεί ο «λευκός χρυσός» λόγω της σημασίας του στη μετάβαση σε νέες τεχνολογίες ενέργειας και μεταφορών. Στη χώρα υπάρχει το 30% περίπου των εξερευνημένων κοιτασμάτων λιθίου της Ευρώπης.
Εκτός από οικονομικό, το ζήτημα είναι και πολιτικό. Μόνο οι αδαείς θα μπορούσαν να πιστέψουν ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία δε σχετίζεται με τους πολεμικούς στόχους του ΝΑΤΟ. Θα ήταν ο πρώτος μεγάλος πόλεμος εδώ και πάνω από 100 χρόνια που δεν αφορά ορυκτούς πόρους, αγορές και γεωστρατηγικά συμφέροντα. Με την ίδια λογική, τα κοιτάσματα κρίσιμων πρώτων υλών στη Ρωσία και την Κίνα, τα οποία είναι απαραίτητα για τη μετάβαση στην ηλεκτροκίνηση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αποτελούν σημαντικό παράγοντα στον πολεμικό λογισμό των κρατών του ΝΑΤΟ.
Από την άλλη πλευρά, σχετικές εμπορικές και βιομηχανικές εκδόσεις και δεξαμενές σκέψης ασχολούνται με τον ορυκτό πλούτο της Ουκρανίας και συζητούν πώς να τον αποτυπώσουν καλύτερα. Για το σκοπό αυτό, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Robert Habeck (Κόμμα των Πρασίνων) ταξίδεψε στην Ουκρανία στις αρχές Απριλίου 2023 με υψηλόβαθμη επιχειρηματική αντιπροσωπεία.
Σύμφωνα με το περιοδικό Mining World, η Ουκρανία διαθέτει συνολικά περίπου 20.000 κοιτάσματα πρώτων υλών, εκ των οποίων μόνο 7.800 έχουν εξερευνηθεί.
Στις 24 Φεβρουαρίου 2022, την ημέρα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, το μεγαλύτερο γερμανικό επιχειρηματικό περιοδικό Capital, δημοσίευσε ένα άρθρο δηλώνοντας ότι «η προμήθεια πρώτων υλών της Ευρώπης» «απειλούνταν» από τη ρωσική κατοχή της ανατολικής Ουκρανίας. Η Ουκρανία δεν ήταν μόνο «ο κορυφαίος εξαγωγέας σιτηρών», αλλά και ο μεγαλύτερος προμηθευτής σιδηρομεταλλεύματος της ΕΕ και «πυλώνας για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης». Μεταξύ των επενδυτών, είπε το περιοδικό, υπάρχει «ανησυχία ότι ο πόλεμος θα διακόψει τις εξαγωγές βασικών πρώτων υλών».
Το άρθρο της GTAI σημείωσε ότι σύμφωνα με προηγούμενες αναφορές, τα ευρωπαϊκά χαλυβουργεία προμηθεύονταν σχεδόν το 20% του σιδηρομεταλλεύματός τους από την Ουκρανία το 2021. Η GTAI συνεχίζει να αναφέρει ότι η Ουκρανία είναι μεταξύ των δέκα κορυφαίων παραγωγών σιδηρομεταλλεύματος, μαγγανίου, ζιρκονίου και γραφίτη και είναι «μεταξύ των παγκόσμιων ηγετών στο τιτάνιο και τον καολίνη». Εκτός από τα «ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου», τα κοιτάσματα λιθίου και τιτανίου της Ουκρανίας, ειδικότερα, διαθέτουν «τεράστιες δυνατότητες» για την ευρωπαϊκή οικονομία. Το 2020, οι όγκοι παραγωγής ανήλθαν σε 1.681.000 τόνους καολίνη, 537.000 τόνους τιτανίου, 699.000 τόνους μαγγανίου και 49.274.000 τόνους σιδηρομεταλλεύματος.
Λίθιο για ηλεκτροκίνηση και αποθήκευση ενέργειας
Η τιμή του λιθίου έχει υπεροκταπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία και αποτελεί αντικείμενο έντονης κερδοσκοπίας. Το μέταλλο είναι στρατηγικής σημασίας επειδή χρησιμοποιείται σε μπαταρίες ιόντων λιθίου για ηλεκτρικά οχήματα και για αποθήκευση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, ενώ είναι επίσης απαραίτητο για ελαφρά κράματα αλουμινίου στην αεροδιαστημική βιομηχανία.
Το μεγαλύτερο κοίτασμα λιθίου στην Ευρώπη βρίσκεται στην περιφέρεια του Donetsk, στο μέσο της εμπόλεμης περιοχής του Donbas, μόλις μερικά χιλιόμετρα από τις γραμμές του μετώπου. Ένα άρθρο στην εφημερίδα Tagesspiegel, που δημοσιεύτηκε δύο μήνες μετά τη ρωσική εισβολή, επισημαίνει ανεκμετάλλευτα αποθέματα λιθίου 500.000 τόνων στο Shevchenko κοντά στο Potrovsk και τουλάχιστον δύο άλλα κοιτάσματα στην Ουκρανική επικράτεια.
Οι δυτικές εταιρείες και οι Ουκρανοί ολιγάρχες μάχονταν ήδη σκληρά για τον έλεγχο αυτού του «λευκού χρυσού» πριν από τον πόλεμο. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η Tagesspeigel: «Ουκρανοί επιχειρηματίες» (που είχαν δεσμούς με την ουκρανική κυβέρνηση της εποχής υπό τον ολιγάρχη Petro Poroshenko) με διασυνδέσεις με δυτικές εταιρείες εξόρυξης, έλαβαν άδειες εξόρυξης, χωρίς διαγωνισμό, για το κοίτασμα λιθίου στο Shevchenko, ήδη από το 2018».
Η εν λόγω εταιρεία, η Petro Consulting, η οποία μετονομάστηκε σε European Lithium Ukraine λίγο πριν την έναρξη του πολέμου, αναμένεται να εξαγοραστεί από την αυστραλιανο-ευρωπαϊκή εταιρεία εξόρυξης European Lithium μόλις εξασφαλιστεί η πρόσβαση της στα αποθέματα λιθίου της Ουκρανίας.
Το 2018, όταν το Ουκρανικό Γεωλογικό Ινστιτούτο αρνήθηκε να εκδώσει «ειδική άδεια» για το δεύτερο μεγαλύτερο κοίτασμα λιθίου της Ουκρανίας στη Dobra, παρακάμπτοντας επίσης τη διαδικασία του διαγωνισμού, η Petro Consulting έφτασε στο σημείο να μηνύσει την υπηρεσία. Αφού η Γενική Εισαγγελία της Ουκρανίας ξεκίνησε τελικά έρευνα για τις φερόμενες ως παράνομες ειδικές άδειες, η Petro Consulting ζήτησε από τα δικαστήρια να ανακληθεί η άδεια εξόρυξης για το Shevchenko τον Απρίλιο του 2020 μέχρι νεωτέρας.
Ωστόσο, ένας εκπρόσωπος της European Lithium είπε ότι η εταιρεία «δεν προβλέπει κανένα κίνδυνο σε σχέση με τις ουκρανικά κοιτάσματα». Εξέφρασε τη βεβαιότητα ότι τα έργα θα ήταν «έτοιμα για παραγωγή» μετά το τέλος του πολέμου.
Τιτάνιο για τη βιομηχανία όπλων της Δύσης
Σε άρθρο που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο 2022 με τίτλο «Το τιτάνιο της Ουκρανίας μπορεί να θωρακίσει τη Δύση», η διατλαντική δεξαμενή σκέψης Center for European Policy Analysis (CEPA) ανέφερε: «Η υποστήριξη για την Ουκρανία καθοδηγείται από στρατηγικές ανησυχίες και ηθικοπολιτικές αξίες. Αλλά η μακροπρόθεσμη δυτική βοήθεια θα πρέπει επίσης να βασίζεται σε σταθερά υλικά συμφέροντα».
«Τα σημαντικά κοιτάσματα τιτανίου της Ουκρανίας» είναι «μια βασική πηγή κρίσιμης σημασίας για τη Δύση», επειδή το μέταλλο είναι «απαραίτητο σε πολλά συστήματα της αμυντικής βιομηχανίας», όπως εξαρτήματα αεροσκαφών και πυραύλους. Επί του παρόντος, η πρώτη ύλη για την Airbus και τη Boeing εξάγεται «με μια δαπανηρή και χρονοβόρα διαδικασία έξι σταδίων» από μετάλλευμα τιτανίου, το οποίο μέχρι τότε προερχόταν σε σημαντικό βαθμό από τη Ρωσία. Αυτή η «εξάρτηση» από «στρατηγικούς ανταγωνιστές και αντιπάλους» είναι απαράδεκτη για τη Δύση και μπορεί να τερματιστεί με τη βοήθεια των ουκρανικών πόρων.
Για παράδειγμα, η Velta με έδρα το Dnipro, ο μεγαλύτερος ιδιωτικός εξαγωγέας ακατέργαστου τιτανίου στην Ευρώπη, έχει αναπτύξει ένα νέο σύστημα παραγωγής που παρακάμπτει την εντατική διαδικασία παραγωγής σπογγώδους τιτανίου και θα μπορούσε να προμηθεύει τις ΗΠΑ και την ευρωπαϊκή αμυντική και αεροδιαστημική βιομηχανία με έτοιμο μέταλλο. Δεδομένου ότι υπάρχουν μόνο πέντε χώρες στον κόσμο που παράγουν ενεργά σπογγώδες τιτάνιο - Κίνα, Ρωσία, Καζακστάν, Ιαπωνία και Ουκρανία - η τεχνολογία της Velta θα μπορούσε να αλλάξει τους κανόνες του παιχνιδιού στην εφοδιαστική αλυσίδα, μειώνοντας την εξάρτηση από τη Ρωσία και την Κίνα.
Η CEPA χρηματοδοτείται από εταιρείες της αμυντικής βιομηχανίας των ΗΠΑ και της Ευρώπης και περιλαμβάνει ως μέλη του «επιστημονικού συμβουλευτικού συμβουλίου» τον Σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας του Donald Trump, Στρατηγό H. R. McMaster, την πρώην υπουργό Άμυνας της Γερμανίας Annegret Kramp-Karrenbauer, τον πρώην πρωθυπουργό της Σουηδίας Carl Bildt και τους δημοσιογράφους Anne Applebaum, Francis Fukuyama, και Timothy Garton Ash, μεταξύ άλλων.
Το άρθρο της CEPA συνεχίζει, «Ο επαναπροσανατολισμός της αλυσίδας εφοδιασμού τιτανίου προς την Ουκρανία θα τονώσει την οικονομία της χώρας, ακόμη και κατά τη διάρκεια του πολέμου, για να μην αναφέρουμε κατά τη μεταπολεμική ανοικοδόμηση, ενώ ταυτόχρονα θα επέφερε άλλο ένα πλήγμα στην πολεμική μηχανή της Ρωσίας». Ο στόχος, αναφέρει, θα πρέπει να είναι «να εδραιωθεί η ενσωμάτωση της Ουκρανίας στην Ευρώπη».
Μια έκθεση στις 28 Ιανουαρίου 2023 στο Newsweek αναφέρει ότι «υπάρχει μια εκκολαπτόμενη προσπάθεια σε εξέλιξη στις ΗΠΑ και σε συμμαχικά έθνη για τον εντοπισμό, την ανάπτυξη και την αξιοποίηση των τεράστιων πόρων της Ουκρανίας για ένα βασικό μέταλλο ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη της πιο προηγμένης στρατιωτικής τεχνολογίας της Δύσης που θα αποτελέσει τη ραχοκοκαλιά της μελλοντικής στρατηγικής αποτροπής κατά της Ρωσίας και της Κίνας». Η έκθεση προσθέτει: «Εάν η Ουκρανία κερδίσει, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι τους θα είναι σε εξαιρετική θέση ώστε να εκμεταλλευτούν μία νέα πηγή προμήθειας τιτανίου».
«Στρατηγική συνεργασία για τις πρώτες ύλες» μεταξύ ΕΕ και Ουκρανίας
Οι προσπάθειες των ΗΠΑ και της ΕΕ να εκμεταλλευτούν τα κοιτάσματα λιθίου και τιτανίου της Ουκρανίας αποτελούν μέρος του ευρύτερου στόχου της σύνδεσης της Ουκρανίας με τη Δύση ως στρατηγικού προμηθευτή πρώτων υλών. Ειδικότερα, η ΕΕ επιδιώκει να απελευθερωθεί από την εξάρτηση από την Κίνα, επί του παρόντος τον σημαντικότερο προμηθευτή πρώτων υλών της.
Στις 13 Ιουλίου 2021, ο πρωθυπουργός της Ουκρανίας Denys Shmyhal και ο Maroš Šefčovič, Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, υπέγραψαν στο Κίεβο μια «Στρατηγική Συνεργασία για τις πρώτες ύλες και την παραγωγή μπαταριών» με σκοπό την «ανάπτυξη αλυσίδων εφοδιασμού για κρίσιμες πρώτες ύλες και αλυσίδων αξίας για την παραγωγή μπαταριών». Η ένταξη της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Συμμαχία Πρώτων Υλών (ERMA) και στην Ευρωπαϊκή Συμμαχία Μπαταριών (EBA) χρησιμεύει στην «ενίσχυση της ανθεκτικότητας της Ευρώπης και της ανοιχτής στρατηγικής αυτονομίας σε βασικές τεχνολογίες», επισημαίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Αναφερόμενος στον κατάλογο των κρίσιμων πρώτων υλών στο σχετικό «σχέδιο δράσης» της ΕΕ, ο Šefčovič είπε, «21 από αυτές τις κρίσιμες πρώτες ύλες βρίσκονται στην Ουκρανία, η οποία εξορύσσει επίσης 117 από τα 120 ορυκτά που χρησιμοποιούνται παγκοσμίως». Και πρόσθεσε: «Μιλάμε για λίθιο, κοβάλτιο, μαγγάνιο, σπάνιες γαίες, όλα αυτά βρίσκονται στην Ουκρανία».
Μετά την υπογραφή, ο Επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς της ΕΕ Thierry Breton, ο οποίος είναι επίσης υπεύθυνος για τις αμυντικές και διαστημικές βιομηχανίες των χωρών της ΕΕ, επαίνεσε το «υψηλό δυναμικό των κρίσιμων αποθεμάτων πρώτων υλών στην Ουκρανία» που θα μπορούσε να βοηθήσει στην «αντιμετώπιση ορισμένων από τις στρατηγικές εξαρτήσεις της ΕΕ».
Μιλώντας στην Raw Materials Week, το Νοέμβριο του 2022, ο πρωθυπουργός Shmyhal τόνισε ότι η Ουκρανία είναι «μεταξύ των δέκα κορυφαίων παραγωγών τιτανίου, σιδηρομεταλλεύματος, καολίνη, μαγγανίου, ζιρκονίου και γραφίτη» και ανανέωσε τη δέσμευσh του να κάνει τη χώρα «αναπόσπαστο μέρος των βιομηχανικών αλυσίδων εφοδιασμού στην ΕΕ».
Οι «στρατηγικές εξαρτήσεις» της ΕΕ δε περιορίζονται σε καμία περίπτωση στη Ρωσία ή την Κίνα και σίγουρα όχι στην Ουκρανία. Ένας παγκόσμιος αγώνας για στρατηγικές πηγές πρώτων υλών έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό, κατά τη διάρκεια του οποίου οι ΗΠΑ και οι κορυφαίες δυνάμεις της ΕΕ προσπαθούν να μοιράσουν μεταξύ τους τους ορυκτούς πόρους και άλλους πόρους των «ασθενέστερων» κρατών. Αν και διεξάγουν από κοινού πόλεμο κατά της Ρωσίας στην Ουκρανία, το γεγονός αυτό αναπόφευκτα επιδεινώνει τη μεταξύ τους σύγκρουση.
Με πληροφορίες από wsws.org
