Προς πολιτική μηδενικών αποβλήτων ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) επιδιώκει να κινηθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα ψηφιακά απόβλητα αποτελούν την ταχύτερα αναπτυσσόμενη ροή αποβλήτων στον κόσμο, με περισσότερoυς από 57,4 εκατ. μετρικούς τόνους (Mt) να έχουν παραχθεί μόνο το 2021, σύμφωνα με στοιχεία του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Πληροφορικής και Επικοινωνιών Ελλάδας (ΣΕΠΕ).
Ο ΣΕΠΕ αναφέρει ότι, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιοποίησε το WEEE Forum, το μέγεθος αυτό κινείται στα ίδια επίπεδα με το 2019 (53,6 εκατ. Mt), είναι όμως κατά περίπου 20% μεγαλύτερο από το αντίστοιχο του 2014. Εκφρασμένες σε κατά κεφαλή παραγωγή, οι ποσότητες αυτές αναλογούν -κατά μέσο όρο- σε 7,3 κιλά ΑΗΗΕ για κάθε κάτοικο της γης.
Μάλιστα, μέχρι τα τέλη της δεκαετίας, τα ψηφιακά σκουπίδια, που θα δημιουργήσει ο πλανήτης, αναμένεται να αυξηθούν σε 74 εκατ. Mt. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του Global E-waste Monitor, η παγκόσμια παραγωγή ηλεκτρονικών αποβλήτων αυξάνεται ετησίως κατά 2 Mt ή περίπου 3 έως 4%.
Το πρόβλημα προφανώς συνδέεται με τα υψηλότερα ποσοστά κατανάλωσης ηλεκτρονικών και ηλεκτρικών ειδών (αύξηση 3% ετησίως), τους μικρότερους κύκλους ζωής των προϊόντων και τις περιορισμένες επιλογές επισκευής. Σύμφωνα με εκτιμήσεις μόνο στην Ευρώπη, 11 από τα 72 ηλεκτρονικά είδη σε ένα μέσο νοικοκυριό δε χρησιμοποιούνται πλέον ή είναι σπασμένα.
Πολύτιμες πρώτες ύλες
Τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, αν δεν υποβληθούν σε κατάλληλη επεξεργασία, είναι επικίνδυνα και μπορούν να έχουν σοβαρές συνέπειες για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Συγχρόνως, τα απόβλητα αυτά περιέχουν πολύτιμες και απαραίτητες πρώτες ύλες, η ανάκτηση των οποίων είναι αναγκαία για την προώθηση της κυκλικής οικονομίας και την ενίσχυση της στρατηγικής αυτονομίας της Ε.Ε. Αξίζει να αναφερθεί ότι σε μια ποσότητα, για παράδειγμα, 1 εκατ. κινητών τηλεφώνων, περιέχονται 24 κιλά χρυσού, 350 κιλά αργύρου και 14 κιλά παλλαδίου.
Με στόχο να μειώσει και τελικά να μηδενίσει τα ψηφιακά απόβλητα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διενεργεί μέχρι τις 22 Σεπτεμβρίου 2023 ανοικτή δημόσια διαβούλευση για να συγκεντρώσει τις απόψεις των πολιτών και των ενδιαφερόμενων μερών σχετικά με την οδηγία για τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Η Επιτροπή θα αξιοποιήσει τις παρατηρήσεις που θα συγκεντρώσει για την αξιολόγηση της καταλληλότητας της Οδηγίας, η οποία εγκρίθηκε για πρώτη φορά το 2002 και αναθεωρήθηκε το 2012, για νέες προκλήσεις, όπως η πρόσβαση σε βασικές πρώτες ύλες, η αυξημένη κατανάλωση και η ψηφιοποίηση.
Η Επιτροπή ζητεί ανατροφοδότηση για να ταυτοποιηθεί ο εξοπλισμός που περιέχει κρίσιμες πρώτες ύλες και σχετικά με τις υφιστάμενες πρακτικές ανακύκλωσης για τα υλικά αυτά. Η αξιολόγηση θα εντοπίσει, επίσης, τις αδυναμίες στην εφαρμογή και την επιβολή της οδηγίας. Μάλιστα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενδέχεται να εξετάσει το ενδεχόμενο αναθεώρησης της οδηγίας, ανάλογα με τα αποτελέσματα της αξιολόγησης.
Η αρχή έγινε με τους φορτιστές
Η Ε.Ε. έχει ήδη εγκρίνει νομοθεσία για κοινή θύρα φόρτισης USB Type-C μέχρι τα τέλη του 2024 σε μια ευρεία γκάμα φορητών ηλεκτρονικών συσκευών μικρού και μεσαίου μεγέθους, όπως κινητά, tablets, ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές και ακουστικά. Οι νέες αυτές υποχρεώσεις θα αυξήσουν την επαναχρησιμοποίηση των φορτιστών και θα βοηθήσουν τους καταναλωτές να εξοικονομούν έως και 250 εκατ. ευρώ ετησίως από περιττές αγορές φορτιστών. Πρόκειται για μια μείζονα θεσμική παρέμβαση δεδομένου ότι οι φορτιστές που απορρίπτονται και δε χρησιμοποιούνται αντιστοιχούν σε περίπου 11.000 τόνους ηλεκτρονικών αποβλήτων κάθε χρόνο.
