Μπάνσκα Στιάβνιτσα: Η πόλη του χρυσού και του αργύρου στην καρδιά ενός υπερηφαιστείου

Η σημασία της πόλης, η οποία αποκαλείται και ως η Μεταλλευτική Μητρόπολη της Κεντρικής Ευρώπης, αναδεικνύεται ακόμη περισσότερο, αν συνειδητοποιήσουμε πως τα κοιτάσματα χρυσού και αργύρου αποτέλεσαν τη βάση της νομισματικής διακυβέρνησης της τότε Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας. Ας σημειωθεί ότι τα εδάφη της Μπάνσκα Στιάβνιτσα, όπως και όλων των πόλεων, ανήκαν στον εκάστοτε Αυτοκράτορα, ο οποίος χορηγούσε ειδικά προνόμια στις πόλεις που παρήγαγαν πολύτιμα μέταλλα.

Από γεωλογική άποψη, η Μπάνσκα Στιάβνιτσα βρίσκεται μέσα σε μια καλδέρα που σχηματίστηκε πριν από περίπου 13,5 εκατομμύρια χρόνια από την κατάρρευση του πυρήνα ενός υπερηφαιστείου, ύστερα από πολλαπλές εκρήξεις. Η καλδέρα έχει διαστάσεις 22x18 χλμ. και βάθος 1 χλμ. (Εικόνα 1).

Τα πετρώματα της περιοχής αποτελούνται από ανδεσίτες, ρυόλιθους, λατυποπαγή και τόφφους. Έχουν περιγραφεί περισσότερες από 120 μεταλλοφόρες φλέβες (Εικόνα 2), ενώ οι γνωστές σήμερα στοές και μεταλλευτικά πηγάδια φθάνουν τον αριθμό των 33.

Έχουν εντοπιστεί περίπου 140 είδη και ποικιλίες ορυκτών που περιγράφονται με λεπτομέρεια και μέσα από εξαιρετικές εικόνες του επαγγελματία φωτογράφου Albert Russ στο βιβλίο «Τα άνθη των μεταλλείων» [2]. Η αφθονία και ευμορφία των ορυκτών αποκαλύπτεται μέσα από την συνθετική Εικόνα 3.

Η γεωλογική δομή της περιοχής αντικατοπτρίζεται και στην γεωμορφολογία της, η οποία, σε συνδυασμό με την ιδιόμορφη θέση της στη διασταύρωση διαφορετικών κλιματικών τύπων, επέτρεψε την ανάπτυξη μιας ποικιλόμορφης χλωρίδας και πανίδας. Μάλιστα, αντίθετα από τις θεωρίες των οικολογικών τρομοκρατών και παρά την εδώ εντατική εξόρυξη των μετάλλων της περιοχής, η βιοποικιλότητα τους διατηρήθηκε στο ακέραιο. Αποτελεί μάλιστα ένα μοχλό προσέλκυσης τουριστών που αρέσκονται στη μελέτη της πανίδας και χλωρίδας. Η υψηλότερη κορυφή της ηφαιστειακής αυτής οροσειράς ονομάζεται Sitno και βρίσκεται στα 1.009 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας (Εικόνα 4).

Ολόκληρος ο χώρος της καλδέρας αποτελεί προστατευόμενη περιοχή, η οποία στις 11 του Δεκέμβρη του 1993 έγινε αποδεκτή από την ΟΥΝΕΣΚΟ ως Παγκόσμιο Μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Η ένταξη της στον κατάλογο αυτό είχε ως αποτέλεσμα την κατακόρυφη αύξηση του αριθμού των τουριστών - ξένων και ντόπιων.

Η πρώτη γραπτή καταγραφή εξόρυξης χρυσού

Αυτή χρονολογείται από το 1217. Από έγγραφο του Ούγγρου ηγεμόνα Ανδρέα του 2ου μαθαίνουμε ότι η Μπάνσκα Στιάβνιτσα είχε παραγωγή 75 περίπου κιλών αργύρου το χρόνο.

Τρεις πρωτιές σε ένα κείμενο

Το 1275, η Διοίκηση της πόλης εξέδωσε ένα έγγραφο (Εικόνα 5) που σήμερα κατέχει τρεις ιστορικές πρωτιές:

1. Αποτελεί το παλαιότερο κείμενο που εκδίδεται από μια τοπική Διοίκηση στη Σλοβακία
2. Έχει την παλαιότερη απεικόνιση θυρεού μιας πόλης στην Αυστροουγγαρία, ενώ
3. Η σφραγίδα του εγγράφου με μεταλλευτικά σύμβολα αποτελεί την παλαιότερη στην Ευρώπη.

Η γνωστή ως «Άνω Στοά Bieber» αποτέλεσε το πιο σημαντικό εξορυκτικό έργο της Μεσαιωνικής εποχής (Εικόνα 6). Εκεί εξορύχθηκαν οι μεγαλύτερες ποσότητες χρυσού και αργύρου στον κόσμο, ενώ υπάρχουν και αρκετές πρωτιές που συνδέονται με αυτή:

• Το 1604 χρησιμοποιήθηκε εδώ η πρώτη εμβολοφόρος αντλία
• Το 1619 οι πρώτες ιπποκίνητες αντλίες
• Το 1625 έγινε χρήση της πρώτης αντλητικής μηχανής με μοχλοβραχίονα ενώ,
• Στις 8 Φεβρουαρίου του 1627 πρωτοχρησιμοποιήθηκε πυρίτιδα για εξόρυξη μεταλλευμάτων, δηλαδή για άλλο, εκτός από στρατιωτικό, σκοπό (Εικόνα 7). 

Εξάλλου, η μεγαλύτερη παραγωγή πολύτιμων μετάλλων πραγματοποιήθηκε το 1690 στα μεταλλουργεία της περιοχής της Μπάνσκα Στιάβνιτσα, όπου παρήχθησαν 29,000 κιλά αργύρου και 605 κιλά χρυσού.

Ο σύζυγος της αυτοκράτειρας Μαρίας Θηρεσίας, Φραγκίσκος Στέφανος της Λωρραίνης, επισκέφθηκε τον Ιούνιο του 1751 την Μπάνσκα Στιάβνιτσα. Η επίσκεψη επαναλήφθηκε τον Ιούλιο του 1764 από τα παιδιά των μοναρχών, τους μετέπειτα αυτοκράτορες Ιωσήφ και Λεοπόλδο και τον μελλοντικό γαμπρό τους πρίγκιπα Αλβέρτο (Εικόνα 8).

Η ανάγκη εκπαίδευσης ειδικών για τα ορυχεία της Αυστριακής μοναρχίας οδήγησε τη Μαρία Θηρεσία στην ίδρυση της Μεταλλευτικής Ακαδημίας. Ιδρύθηκε με διάταγμα της που φέρει ημερομηνία 13 Δεκεμβρίου του 1762. Επέλεξε ως έδρα της Ακαδημίας την Μπάνσκα Στιάβνιτσα.

Ήταν η πρώτη σχολή στον κόσμο. Αμέσως μετά, το 1763, ακολούθησε μια παρόμοια σχολή στο Φράιμπεργκ της Σαξονίας. Στην Ακαδημία άρχισαν τα μαθήματα το 1764, ενώ οι κοσμήτορες της είχαν ηγετική θέση στο Μεταλλευτικό Επιμελητήριο της Μπάνσκα Στιάβνιτσα και διορίζονταν πάντα στο αξίωμα αυτό από τον Μονάρχη.

Το 1762, το Επιμελητήριο της Βιέννης αποφάσισε να ιδρύσει το πρώτο τμήμα, το Τμήμα Χημείας, Ορυκτολογίας και Μεταλλουργίας. Τρία χρόνια αργότερα ιδρύθηκε το Τμήμα των Μαθηματικών, της Μηχανικής και της Υδραυλικής. Μόλις το 1770 άρχισε να διδάσκεται η μεταλλευτική ως ανεξάρτητος κλάδος.

Στη σχολή έχουν διδάξει πολλές εξέχουσες προσωπικότητες παγκόσμιας φήμης. Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι εδώ εκδόθηκε το πρώτο στον κόσμο εγχειρίδιο ηλεκτρολογίας. Το εκτεταμένο συγκρότημα των κτιρίων της Εικόνας 9 ανακηρύχθηκε εθνικό πολιτιστικό μνημείο, το 1961. Σήμερα, ο Βοτανικός Κήπος που βρίσκεται στους χώρους της Ακαδημίας, φιλοξενεί πάνω από 200 είδη δέντρων.

Το πάντα γιομάτο με ανασκαλεύσεις Σαββατοκύριακο θα ήταν αδύνατο να χωρέσει όλες τις ενδιαφέρουσες πληροφορίες και εικόνες από την Μπάνσκα Στιάβνιτσα. Για την περιγραφή των μουσείων, των εκθεσιακών χώρων, των στοών, των κάστρων, των θεματικών ξεναγήσεων, της ξύλινης Βηθλεέμ, του συγκροτήματος των εκκλησιών του Γολγοθά και των αριστοκρατικών της κτιρίων, θα χρειαζόταν να αφιερώσει κανείς όλες τις γιορτές που επερχόμενου Πάσχα. Ίσως και συμβεί.

Προς το παρόν ας αρκεστούμε σε μια εικόνα, που οι επιγραφές στο πάνω μέρος της «μιλάνε» για τα αντικείμενα μιας επόμενης εξερεύνησης (Εικόνα 10).

[1] www.supervulkanStiavnica.sk

[2 Albert Russ, Richard Kana, et al. (2020): Kvety baní, ISBN 978-80-973265-2-4, Banská Štiavnica

[3] https://slovander.sk/vyletno/tajomstvom-opradene-sitno-najvyssi-vrch-stiavnickych-vrchov/

[4] https://pribeh.banskastiavnica.travel/en/ups-and-downs/

[5] Ján Krošlák, PetitPress

[6] Κεντρικό Κρατικό Αρχείο Μεταλλείων της Banská Štiavnica, Αριθ. Μητρώου: 102

[7]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Pompeo-Batoni-002.jpg, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c3/Prince-Albert-Franz-Xaver-Winterhalter-1842.jpg

[8] https://supervulkanstiavnica.sk/univerzita-marie-terezie/

[9] https://historia.szm.com/vedtech/banictvo/akademia.htm

[10] Ζωγραφιά της καλλιτέχνιδας Juliána Brnáková

Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή ή αναδημοσίευση, μερική ή ολική, του εν λόγω περιεχομένου. Το RAWMATHUB.GR διατηρεί το αποκλειστικό δικαίωμα δημοσίευσης και παροχής αδειών αναδημοσίευσης κατόπιν έγγραφης άδειας, επιφυλασσόμενο για την άσκηση κάθε νόμιμου δικαιώματος του. Εφόσον επιθυμείτε να χρησιμοποιήσετε το περιεχόμενο, παρακαλούμε επικοινωνήστε μαζί μας στο Αυτή η διεύθυνση Email προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε..