Ποδόσφαιρο στο «ματωμένο» ποτάμι

Το Κόκκινο Ποτάμι πηγάζει από τα βουνά της ΝΑ Ανδαλουσίας και χύνεται στον Ατλαντικό Ωκεανό, στην περιοχή της Ουέλβα (Εικόνα 1).

Το όνομα του προέρχεται από το «ματωμένο» χρώμα των νερών του (Εικόνα 2) που οφείλεται στον σίδηρο, το μαγγάνιο και άλλα στοιχεία των οξειδωμένων μεταλλευμάτων μέσα από τα οποία ταξιδεύει εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Μην εκπλαγείτε, ωστόσο, αν σε μια διαδρομή κατά μήκος του ξαφνικά ξεφυτρώσουν, μέσα από τα θολά νερά του, γαλάζια μέχρι πράσινα λουλούδια. Δεν είναι η μάνα φύση που παίζει παιχνίδια. Ένας ορυκτολόγος θα σας πει πως ο ερυθρός χαλκοπυρίτης οξειδώνεται από το νερό και απλά μετατρέπεται σε γαλάζιο αζουρίτη ή/και πράσινο μαλαχίτη (Εικόνα 3).

Η ιστορία του ποδοσφαίρου στην Ισπανία μπορεί να μετρά 150 χρόνια, αλλά η εξόρυξη μεταλλευμάτων πάει αιώνες πιο πίσω. Ήταν τότε που υπήρχε η Ταρτησσός (Tartessos), μια αρχαία περιοχή και πόλη στην κοιλάδα του ποταμού Γουαδαλκιβίρ. Ευημερούσε από το εμπόριο με τους Φοίνικες και τους Καρχηδόνιους, αλλά καταστράφηκε από τους τελευταίους γύρω στο 500 π.Χ. Η ακριβής τοποθεσία της πόλης δεν είναι γνωστή, αλλά αρχαιολογικά στοιχεία υποδηλώνουν ότι βρισκόταν κοντά στη σημερινή Σεβίλλη [3].

Εκεί λοιπόν, κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού, η εξόρυξη του ομώνυμου μετάλλου, του χρυσού και του αργύρου πήρε βιομηχανικές διαστάσεις. Το αποτέλεσμα ήταν η συγκέντρωση 15 εκατομμυρίων τόνων πυρο-μεταλλουργικών υπολειμμάτων στις τεράστιες χωματερές του Rio Tinto. Η εξόρυξη και η τήξη του χαλκού προηγήθηκαν της άφιξης - από τον 8ο αιώνα π.Χ. και μετά - των Φοινίκων και στη συνέχεια των Ελλήνων.

Αυτοί οι ερχομοί επηρέασαν και τον πολιτισμό της Ταρτησσού, ο οποίος μπήκε σε μια φάση «ανατολικοποίησης» του, πριν αντικατασταθεί από την κλασική Ιβηρική κουλτούρα. Η ανάμειξη των πολιτισμών, η περιοχή επιρροής του Βασιλείου της Ταρτησσού, καθώς και γνωστά αντικείμενα και κοσμήματα της περιόδου εκείνης, απεικονίζονται στη συνοπτική Εικόνα 4.

Το πρώτο ποδοσφαιρικό λάκτισμα σε Ισπανικό έδαφος έγινε στην Ανδαλουσία το 1873, μόλις δέκα χρόνια μετά τη γέννηση του ποδοσφαίρου στον κόσμο (Λονδίνο, 23 Οκτωβρίου 1863). Εκείνη τη χρονιά άρχισαν να καταφθάνουν εκεί Βρετανοί εργάτες της μεταλλευτικής εταιρείας Rio Tinto Company Ltd. για να εργαστούν στα μεταλλεία Minas de RioTinto («Τα μεταλλεία του Κόκκινου Ποταμιού»), όταν η εταιρεία απέκτησε το δικαίωμα εκμετάλλευσης τους από τις Ισπανικές αρχές.

Οι μεταλλωρύχοι εγκαταστάθηκαν στην πόλη Minas de RioTinto που αποτελεί το κέντρο της Μεταλλευτικής Λεκάνης («Cuenca Minera») της περιοχής και τη συνέχιση της εξορυκτικής ιστορίας της Ταρτησσού. Οι Βρετανοί εργάτες των ορυχείων αντάμωναν, όποτε είχαν λίγο ελεύθερο χρόνο, για να επιδοθούν στα αγαπημένα τους αθλήματα, όπως το κρίκετ, το ράγκμπι, το γκολφ και το ποδόσφαιρο, παρά την εξαντλητική δουλειά στα ορυχεία (Εικόνα 5).

Παράλληλα στο Vigo, μια άλλη μικρή πόλη της Ανδαλουσίας, έφτασε μια ομάδα Άγγλων εργατών της Eastern Telegraph, που αυτοαποκαλούνταν «Οι εξόριστοι». Αυτές οι δύο μικρές κοινότητες δημιούργησαν τις πρώτες Ισπανικές ποδοσφαιρικές ομάδες: την Exiles Foot-Ball Club και την RioTinto Foot-Ball Club, το 1876 και 1878, αντίστοιχα. Η Exiles FC και η RioTinto FC επιβίωσαν για δεκαετίες και έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στο ξεκίνημα του ερασιτεχνικού ποδοσφαίρου της Ισπανίας.

Τα «σκουλήκια της γης», όπως αποκαλεί τους μεταλλωρύχους ο Κύπριος ποιητής Κώστας Μόντης (1914-2004), εγκαταστάθηκαν σε απλά καταλύματα γύρω από τo επιφανειακό ορυχείο Corta Atalaya. Το 1878, η μεταλλευτική εταιρεία εγκαινίασε ένα χώρο που προοριζόταν για την ψυχαγωγία και την αναψυχή των μελών της αγγλικής κοινότητας, τη λεγόμενη Αγγλική Λέσχη της Bella Vista.

Η Λέσχη είχε τρία αθλητικά τμήματα με αντίστοιχα ονόματα Cricket Club Río Tinto, Lawn-Tennis Río Tinto και Foot-Ball Club Río Tinto [6]. Στα τέλη του 19ου αιώνα, ο Charles Prebble, ο Διευθύνων Σύμβουλος της Εταιρείας, αποφάσισε να χτίσει μια ξεχωριστή «γειτονιά» (Εικόνα 6) για να κατοικήσουν εκεί οι μηχανικοί και οι αξιωματούχοι της.

Τη δεκαετία του 1880, η Bella Vista είχε ψηλούς τοίχους και πύλες με φρουρούς, καθώς η ανάμιξη με τους ντόπιους αποθαρρύνονταν. Γι’ αυτό και στη διάρκεια 80 χρόνων πραγματοποιήθηκαν ανάμεσα σε Άγγλους και Ισπανίδες μόνο 33 γάμοι. Οι κανόνες χαλάρωσαν από τη δεκαετία του 1940.

Σήμερα η Bella Vista αποτελεί ένα από τους πόλους έλξης τουριστών, ιδιαίτερα αυτών με αγγλική προέλευση, αφού τα σπίτια έχουν ανακαινιστεί και διατηρούνται σε εξαιρετική κατάσταση, ενώ αλήθεια δίνουν την αίσθηση μιας αγγλικής γειτονιάς. Ανάμεσα στις αριστοκρατικές κατοικίες βικτοριανού στυλ ξεχωρίζει η Βίλλα 21 (Εικόνα 7).

Η περιγραφή της Bella Vista, του Μεταλλευτικού Πάρκου της Cuenca Minera, του Μουσείου, του τραίνου μεταφοράς του μεταλλεύματος κτλ, θα απαιτούσε ένα ή και περισσότερα βιβλία. Ο τίτλος όμως του παρόντος μιλάει για ποδόσφαιρο. Ας γυρίσουμε λοιπόν και ας τελειώσουμε τη γραπτή αυτή αναφορά με μπάλα.

Ο γεωλόγος -και ταυτόχρονα ποδοσφαιρόφιλος- έχει και τα τυχερά του. Ιδιαίτερα αν ζήσει σε μια χώρα με ποδοσφαιρική ιστορία 150 χρόνων. Η φωτογραφία της Εικόνας 8 προέρχεται από την τελετή αποκάλυψης ζωγραφιάς της πρώτης ομάδας ποδοσφαίρου στην Ισπανία. Πρόκειται για έργο Αυστραλού καλλιτέχνη, που αποτέλεσε δωρεά της εταιρείας EMED Tartessus προς την Κοινότητα του Minas de RioTinto.

Τα αποκαλυπτήρια έγιναν το 2008 από την τότε Δήμαρχο της πόλης και φίλη Nuria Fernandez και τη ηγεσία της εταιρείας, στην οποία είχα την τιμή να ανήκω. Η ζωγραφιά αναρτήθηκε στην πίσω πλευρά του Πολιτιστικού Κέντρου της πόλης (Εικόνα 8), με την προοπτική να παραμείνει εκεί για πάντα.

Σε αυτή τη χώρα -που δοξάζει το ποδόσφαιρο- ζήσαμε ανεπανάληπτες στιγμές στο γήπεδο κυρίως του Ramón Sánchez-Pizjuán (στη Σεβίλλη), αλλά και στο Santiago Bernabéu (στη Μαδρίτη) και στο Camp Nou (της Βαρκελώνης), καθώς και σε πανηγυρισμούς για νίκες της Εθνικής Ισπανίας, μαζί με ντόπιους/άγνωστους φιλάθλους (Εικόνα 9).

Στην Ισπανία απολαμβάνει κανείς τους ποδοσφαιρικούς αγώνες χωρίς το φόβο του ξύλου ή ακόμα και του μαχαιρώματος, γιατί υποστηρίζει άλλη ομάδα. H cerveza (μπύρα) έξω από τα στάδια χαλαρώνει και ενώνει τον κόσμο, ενώ τα El Classico διεξάγονται σε μια απόλυτα πολιτισμένη ατμόσφαιρα.

Όχι όπως σε εκείνες τις χώρες, όπου οι άνθρωποι κατέβηκαν από τα δένδρα εδώ και 3,3 εκατομμύρια χρόνια, αλλά ξέχασαν κάτι στα κλαριά, το μυαλό τους. Προς απόδειξη του τελευταίου, συγκρίνετε τους δυο της Εικόνας 10. Εμένα πάντως ο ανθρωποπίθηκος μου φαίνεται πιο ευγενικός!

Όχι όπως στη χώρα που ονομάζεται Ελλάδα -και στην «κόρη της», την Κύπρο- όπου οι πρόγονοι της έθεσαν τα θεμέλια του Δυτικού ανθρωπισμού, αλλά οι απόγονοι της είναι απλά περήφανοι για αυτούς!

Τα συμπεράσματα δικά σας.

[1] https://www.researchgate.net/figure/Map-of-Rio-Tinto-drainage-network-The-inner-rectangle-indicates-the-area-shown-in-Figure_fig1_342584970 

[2] R. Amils & J. Segura (2007): Río Tinto… Viaje a Marte, page 8, ISBN: 978-84-611-5647-4. Huelva

[3] https://www.britannica.com/place/Tartessus

[4] https://www.aytoriotinto.es/es/turismo/que-hacer/.detalle/Casa-21/

[5] https://minasderiotinto.webnode.es/fotogaleria/

[6] https://www.andalucia.org/en/minas-de-riotinto-acommodation-vivienda-rural-riotinto-bellavista

[7] https://www.andalucia.org/en/minas-de-riotinto-cultural-tourism-casa-21

[8] http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2724/Biologia_G-Lykeiou_html-apli/index3_4.html

[9] Photo: EPA-EFE/GEORGE VITSARAS 

Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή ή αναδημοσίευση, μερική ή ολική, του εν λόγω περιεχομένου. Το RAWMATHUB.GR διατηρεί το αποκλειστικό δικαίωμα δημοσίευσης και παροχής αδειών αναδημοσίευσης κατόπιν έγγραφης άδειας, επιφυλασσόμενο για την άσκηση κάθε νόμιμου δικαιώματος του. Εφόσον επιθυμείτε να χρησιμοποιήσετε το περιεχόμενο, παρακαλούμε επικοινωνήστε μαζί μας στο Αυτή η διεύθυνση Email προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε..