Ο Λεωνίδας Βατικιώτης, επιστημονικό στέλεχος του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ και διδάκτορας του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Πάντειου Πανεπιστημίου, υπογράφει ερευνητικό κείμενο με τίτλο «Μια δεύτερη ζωή για την Μεγαλόπολη: Προτάσεις για τον οικονομικό μετασχηματισμό και τη βιώσιμη ανάπτυξη την επόμενη μέρα της απολιγνιτοποίησης», για μια περιοχή που αποτελούσε επί δεκαετίες ενεργειακό «πνεύμονα» της Ελλάδας.
Στο πλαίσιο των μέτρων αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής προκρίθηκε ο τερματισμός της λιγνιτικής παραγωγής για να μειωθούν οι εκπομπές των επικίνδυνων αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου κι αυξάνουν την θερμοκρασία.
Η απολιγνιτοποίηση είχε σοβαρές επιπτώσεις στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας και στην Μεγαλόπολη, που αποτελούσαν επί δεκαετίες τους ενεργειακούς πνεύμονες της Ελλάδας. Στο ερευνητικό κείμενο εξετάζεται η οικονομία της Μεγαλόπολης και της Περιφερειακής Ενότητας Αρκαδίας υπό το πρίσμα της λιγνιτικής παραγωγής και των κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων της υπό εξέλιξη απολιγνιτοποίησης.
Το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, που συνολικά προβλέπει τη διάθεση 500 εκ. ευρώ στην Μεγαλόπολη, δημιουργεί μεν ένα δίχτυ ασφαλείας, αλλά δεν εξασφαλίζει τον αναγκαίο οικονομικό αναπροσανατολισμό της περιοχής, έτσι ώστε να μην μετατραπεί σε οικονομική έρημο. Η εξειδίκευση της Μεγαλόπολης στην ενεργειακή παραγωγή τις προηγούμενες δεκαετίες και η υπό εξέλιξη απολιγνιτοποίηση έχουν προκαλέσει μια σειρά ευαλωτότητες που δυσχεραίνουν τον οικονομικό της μετασχηματισμό. Ενδεικτικά, μείωση του πληθυσμού, χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, υποχώρηση της γεωργίας και κτηνοτροφίας, στασιμότητα του προϊόντος, μείωση του κύκλου εργασιών και του αριθμού των απασχολουμένων στην ιδιωτική οικονομία.
Για να αντιμετωπιστούν τα συσσωρευμένα προβλήματα κατατίθεται μια σειρά από προτάσεις που εντάσσονται σε πέντε γενικές κατηγορίες:
- Για την οικονομία: αποκατάσταση εδαφών, καθορισμός χρήσεων γης, δημιουργία γεωργικού πάρκου καινοτομίας και πάρκου κτηνοτροφίας, βιομηχανική επεξεργασία πρωτογενούς παραγωγής, μάρκετινγκ και κέντρο logistics.
- Σχετικά με το ανθρώπινο δυναμικό: προτείνονται προγράμματα κατάρτισης και επανακατάρτιση και χρηματικές αποζημιώσεις.
- Για τις υποδομές: οδική σύνδεση Πύργου – Μεγαλόπολης και σιδηροδρομική σύνδεση Χρανών Μεγαλόπολης – Αγίας Θεοδώρας.
- Σχετικά με την ενέργεια, προτείνεται η ανάπτυξη φωτοβολταϊκού πάρκου, η δημιουργία μονάδας και συστημάτων αποθήκευσης φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, η ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας και η διαμόρφωση ενός τοπικού προγράμματος «Εξοικονομώ», στο οποίο θα περιλαμβάνεται η επιδότηση εγκατάστασης αντλιών θερμότητας.
- Στο πεδίο του τουρισμού και πολιτισμού προτείνονται η αναστήλωση του αρχαίου θεάτρου, αρχαιολογικό πάρκο, θρησκευτικός τουρισμός, διαδρομές γευσιγνωσίας, δημιουργία υδροβιότοπων, ανάπτυξη αθλητικού τουρισμού, κέντρο μηχανοκίνητου αθλητισμού και βιομηχανικό μουσείο.
Τέλος, για την ευόδωση οποιουδήποτε σχεδίου μετάβασης αναντικατάστατη προϋπόθεση είναι η συναίνεση των τοπικών κοινωνιών. Η σκοπιμότητα για την υλοποίηση της παρούσας έρευνας εκ μέρους του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕ σχετίζεται με την πολύπλευρη σημασία της ενεργειακής μετάβασης τόσο για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις της περιοχής όσο κι ευρύτερα για την ελληνική οικονομία. Το πλήρες κείμενο της Μελέτης είναι διαθέσιμο ΕΔΩ.
