Εφόσον το αεροπλάνο αποτελεί το κατεξοχήν προτιμώμενο μεταφορικό μέσο για μεσαίες και μεγάλες αποστάσεις, η πορεία του κλάδου των αεροπορικών μεταφορών προς τη βιωσιμότητα με τη χρήση φιλικών προς το κλίμα καινοτομιών είναι γεμάτη προκλήσεις.
Τα βασικά ζητήματα βιωσιμότητας του κλάδου ευθυγραμμίζονται με τα πιο επιτακτικά ζητήματα της εποχής μας, κυρίως την επιδείνωση της κλιματικής κρίσης, τις κοινωνικές ανισότητες και τις αναδυόμενες τεχνολογίες. Οι αεροπορικές μεταφορές θα πρέπει να συμβαδίσουν άμεσα με ταχείες αλλαγές και να εξασφαλίσουν μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα.
Φυσικά οι δυσκολίες είναι αρκετές και οι προβλέψεις για το μέλλον είναι εγγενώς δύσκολες. Στο πρόσφατο παρελθόν, ο Elon Musk είπε ότι «Μέχρι το 2020 θα υπάρχουν σοβαρές πιθανότητες να έχουμε ένα βιώσιμο σχέδιο για τη μεταφορά ανθρώπων στον Άρη». Ωστόσο, είναι φανερό ότι ενώ η ρητορική πολύ συχνά επενδύει στη διαφημιστική προώθηση των αναδυόμενων ιδεών, οι ίδιες οι ιδέες συχνά αποσυνδέονται από την πραγματικότητα και δεν μπορούν να δώσουν την πλήρη εικόνα σε κρίσιμα ερωτήματα όπως «για ποιο μέλλον μιλάμε πραγματικά;», και, εν τέλει, είναι όλες οι προβλεπόμενες καινοτομίες εφικτές;
Και ειδικά για τις αεροπορικές μεταφορές: «Μπορούν οι καινοτομίες στα αεροπορικά ταξίδια να αντιμετωπίσουν τις συνεχιζόμενες κλιματικές τους επιπτώσεις;».
Οι αεροπορικές μεταφορές εκτιμάται ότι συνεισφέρουν περίπου το 3,5% όλων των κλιματικών επιπτώσεων που προκαλούνται από τον άνθρωπο. Το μερίδιο των αερομεταφορών στις εκπομπές άνθρακα είναι ιδιαίτερα σημαντικό δεδομένου του πόσο λίγοι άνθρωποι στον πλανήτη πετούν αυτήν τη στιγμή (οι καλύτερες εκτιμήσεις καταδεικνύουν ότι το 80% του παγκόσμιου πληθυσμού δεν έχει ταξιδέψει ποτέ με αεροπλάνο). Και για όσους το κάνουν, η ανησυχία για το κλίμα είναι αυξανόμενη. Το 56% των ταξιδιωτών που ερωτήθηκαν από τη McKinsey σε σχετική έρευνα το 2022, είπαν ότι ότι «ανησυχούν πραγματικά» για τις κλιματικές επιπτώσεις του κλάδου.
Στη Σουηδία, υπάρχουν μία σειρά από όροι που έχουν επινοηθεί για να περιγράψουν αυτές τις ανησυχίες τα τελευταία χρόνια. Ο όρος flygskam, που σε ακριβή μετάφραση σημαίνει «ντροπή για τις πτήσεις», οδηγεί ορισμένους στο smygflyga (πετάω χωρίς να το ομολογώ) ή στο tagskryt (η άποψη ότι οι σιδηροδρομικές μεταφορές είναι πολύ καλύτερες από τις αεροπορικές από πλευράς βιωσιμότητας). Όλοι αυτοί οι όροι έχουν γίνει σε μεγάλο βαθμό δημοφιλείς λόγω του κινήματος «flight-free», το οποίο ωστόσο ακόμα δεν έχει πολλούς υποστηρικτές. Μολαταύτα, η ρητορική που ακολουθεί το εν λόγω κίνημα επηρεάζει τη συζήτηση για το μέλλον των αεροπορικών μεταφορών σε διεθνές επίπεδο.
«Οι υποστηρικτές του κινήματος «flight-free» δεν είναι κατά των αεροπορικών ταξιδιών γενικά, αλλά τίθενται ενάντια στις υψηλές εκπομπές άνθρακα που προκαλούν», λέει η πρόεδρος της πρωτοβουλίας We Stay On The Ground, Maja Rosén, η οποία σταμάτησε να χρησιμοποιεί το αεροπλάνο το 2008. «Θα ήταν υπέροχο αν ήταν δυνατό να πετάμε βιώσιμα στο μέλλον».
Καθώς ένας αυξανόμενος αριθμός επιβατών χρησιμοποιούν τις αεροπορικές μεταφορές για τις μετακινήσεις τους, η αντίστροφη μέτρηση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, συνεχίζει χωρίς παύση. Αλλά πόσο κοντά - ή πόσο ρεαλιστικό - είναι ένα βιώσιμο μέλλον για τις αεροπορικές μεταφορές;
Πυραυλοκινητήρες στα αεροπλάνα και Tesla στον ουρανό
«Όλες οι προβλέψεις δείχνουν ότι το μερίδιο των εκπομπών άνθρακα από τις αερομεταφορές θα αυξηθεί δραματικά», υποστηρίζει ο Rafael Palacios, καθηγητής στο τμήμα αεροναυπηγικής στο Imperial College και διοικητικό μέλος του Brahmal Vasudevan Institute for Sustainable Aviation. «Εκτός, βέβαια, αν υπάρξουν ριζικές αλλαγές».
Βραχυπρόθεσμα, ορισμένες καινοτομίες υπόσχονται ήδη οριακές βελτιώσεις, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων πλοήγησης με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης (AI), τα οποία μπορούν να βοηθήσουν στον εντοπισμό τρόπων μείωσης της κατανάλωσης καυσίμων, σχεδιαστικές εξελίξεις, όπως πτυσσόμενα άκρα φτερών για επέκταση του ανοίγματος των φτερών, όπως συμβαίνει στο πρόσφατο Boeing 777x, καθώς και τροποποίηση των αεροδιαδρόμων προς αποφυγή άλλων εκπομπών, εκτός του διοξειδίου του άνθρακα, οι οποίες σχηματίζουν τα λεγόμενα contrails (ίχνη συμπύκνωσης), υπεύθυνα για την πλειονότητα των κλιματικών επιπτώσεων των αερομεταφορών, εκτός του CO2.
Αλλά τα είδη των «ριζικών αλλαγών» που απαιτούνται για να προκύψει σημαντική διαφορά παραμένουν σε εξέλιξη. Για να οπτικοποιηθούν μερικές πιθανές λύσεις, φανταστείτε πυραυλοκινητήρες σε αεροπλάνα, αεροσκάφη εμπνευσμένα από την τεχνολογία των ηλεκτρικών οχημάτων της Tesla ή κάποιο υβρίδιο των δύο. Αυτές οι προτάσεις απαιτούν την επινόηση ή την κλιμάκωση εναλλακτικών συστημάτων πρόωσης, δηλαδή ουσιαστικά, νέους τρόπους πρόωσης αεροπλάνων χωρίς τη χρήση συμβατικών καυσίμων.
Η κορυφαία τεχνολογία σε αυτό το πεδίο είναι οι κινητήρες υδρογόνου. «Αυτό δοκιμάζεται ήδη σε πυραύλους διαστημικών εφαρμογών, επομένως είναι μια λύση που ήδη υπάρχει. Αλλά είναι επίσης δύσκολο να εφαρμόσεις την τεχνολογία σε ένα αεροπλάνο», λέει ο Palacios. Συγχρόνως, υπάρχει κινητικότητα γύρω από την κατασκευή ηλεκτροκίνητων αεροπλάων. Η ιδέα έχει αναπτυχθεί από τη Σουηδική start-up Heart Aerospace, με αεροπορικές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των Air Canada και United, να έχουν στα σχέδια τους τη χρήση μικρών ηλεκτρικών αεροπλάνων σε σύντομες διαδρομές εσωτερικού.
Η Airbus έχει ποντάρει πολλά στα υβριδικά αεροσκάφη υδρογόνου, ανακοινώνοντας τρεις φουτουριστικές ιδέες αεροσκαφών ZEROe. Η εταιρεία αεροδιαστημικής φιλοδοξεί να έχει ένα υβριδικό αεροσκάφος υδρογόνου, έτοιμο για εμπορικές πτήσεις, εντός των επόμενων δύο δεκαετιών.
Τα υδρογόνο, τα ηλεκτρικά και τα υβριδικά αεροσκάφη θα μπορούσαν να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στην απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα για πτήσεις μικρών και μεσαίων αποστάσεων, λέει ο Jo Dardenne, ειδικός για τις αεροπορικές μεταφορές στη μη κυβερνητική οργάνωση Transport & Environment. Τέτοιες πτήσεις μπορεί αφορούν στη μετακίνηση από ένα νησί σε ένα άλλο ή τη μετακίνηση από μία Ευρωπαϊκή χώρα σε μία άλλη.
Ωστόσο, πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι αυτές οι νέες τεχνολογίες συναντούν μεγάλα εμπόδια όταν πρόκειται για πτήσεις μεγάλων αποστάσεων, κυρίως λόγω της περιορισμένης εμβέλειας που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες πρόωσης και του βάρους των σημερινών μπαταριών. Αυτό αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα αν αναλογιστεί κανείς ότι οι πτήσεις άνω των έξι ωρών είναι αυτές που ευθύνονται για την πλειοψηφία των εκπομπών των αερομεταφορών.
«Πιθανότατα, δε θα μπορέσουμε να πετάξουμε από το Παρίσι προς την Νέα Υόρκη στα επόμενα 30 χρόνια με αεροπλάνο υδρογόνου ή ηλεκτρικό αεροπλάνο. Οι αποστάσεις είναι πολύ μεγάλες», αναφέρει ο Dardenne. «Δεν μπορούμε να ξεχάσουμε τη μεγαλύτερη εικόνα, που είναι ότι χρειαζόμαστε λύσεις για πτήσεις μεγάλων αποστάσεων». Και τα αμφιλεγόμενα αντισταθμιστικά μέτρα για τον άνθρακα, την οποία αποκαλεί «τη μεγαλύτερη απάτη για το κλίμα», δεν πρόκειται να γεφυρώσουν το χάσμα. «Δεν μπορείτε να βασιστείτε σε αντισταθμιστικά μέτρα για είστε κλιματικά ουδέτεροι».
Η πρόκληση: πτήσεις μεγάλων αποστάσεων χωρίς ορυκτά καύσιμα
Πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι πιο ρεαλιστικό είναι το σενάριο που αφορά σε βιώσιμα καύσιμα και, πιο συγκεκριμένα, στην ανάπτυξη βιώσιμων αεροπορικών καυσίμων (Sustainable Aviation Fuels, SAF) που μπορούν να τροφοδοτήσουν υπάρχοντες κινητήρες αεροπλάνων. Ο Palacios το περιγράφει ως την «ιδανική λύση», καθώς θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις των πτήσεων μεγάλων αποστάσεων, τηρώντας παράλληλα τη βασική μηχανική του τρόπου με τον οποίο τα αεροπλάνα λειτουργούν με ασφάλεια τώρα.
Σημαντικά μεγέθη των επιπτώσεων των αεροπορικών μεταφορών στο κλίμα
3,5% - Το εκτιμώμενο μερίδιο των αεροπορικών μεταφορών στην υπερθέρμανση του κλίματος
4 δις - Αναμενόμενος αριθμός επιβατών αεροπορικών γραμμών το 2024
56% - Ο αριθμός των ταξιδιωτών που ανησυχούν για την κλιματική αλλαγή
< 3% - Το ποσοστό των ταξιδιωτών που επιλέγει άλλο μέσο μεταφοράς οικειοθελώς
450.000 - Ο αριθμός των πτήσεων που πραγματοποιούνται με βιώσιμα αεροπορικά καύσιμα
2050 - Έτος - στόχος για τον κλάδο ώστε να καταστεί κλιματικά ουδέτερος
«Μεγάλο μέρος της βιομηχανίας υποστηρίζει ότι τα SAF είναι η καλύτερη εναλλακτική για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα», λέει ο Nicolas Jammes, εκπρόσωπος της Διεθνούς Ένωσης Αερομεταφορών (IATA), του εμπορικού οργανισμού που εκπροσωπεί τις αεροπορικές εταιρείες παγκοσμίως. «Αποτελεί βασική επιλογή των αεροπορικών εταιρειών για να επιτύχουν κλιματική ουδετερότητα έως το 2050. Είναι η μόνη αξιόπιστη οδός για την απαλλαγή του κλάδου από τον άνθρακα χωρίς να διαταραχθούν οι αεροπορικές μεταφορές που στηρίζουν την παγκόσμια οικονομία».
Τα καύσιμα SAF έχουν ήδη εισέλθει στην αγορά σταδιακά και περισσότερες από 50 αεροπορικές εταιρείες τα χρησιμοποιούν. Περισσότερες από 450.000 πτήσεις έχουν ήδη απογειωθεί, έχοντας στα καύσιμά τους κάποιο ποσοστό μείγματος SAF. Το 2022, η περιφερειακή σουηδική αεροπορική εταιρεία BRA έγινε η πρώτη που πραγματοποίησε μία πτήση, χρησιμοποιώντας 100% SAF τροφοδοτώντας και τους δύο κινητήρες του αεροπλάνου με αυτού του τύπου τα καύσιμα, σύμφωνα με τη Neste, προμηθευτή καυσίμων SAF. Και η παραγωγή των SAF έχει αυξηθεί 200% από το 2021 έως το 2022, σύμφωνα με εκτιμήσεις της IATA.
Αλλά μια βασική πρόκληση είναι να διασφαλιστεί ότι οι επενδύσεις γίνονται στο «σωστό είδος» των καυσίμων SAF, τονίζειο Dardenne. «Δεν δημιουργούνται όλα τα SAF με τον ίδιο τρόπο». Η ΜΚΟ Transport & Environment, κορυφαίος ευρωπαϊκός μη κερδοσκοπικός οργανισμός που υποστηρίζει καθαρότερες μεταφορές, επί του παρόντος είναι αντίθετη στη χρήση «βιοκαυσίμων» που προέρχονται από καλλιέργειες, κάτι που σύμφωνα με τους επιστήμονες προσθέτει πίεση στις παγκόσμιες προμήθειες τροφίμων και οδηγεί σε αποψίλωση των δασών. Αντίθετα, αυτά που είναι γνωστό ως «συνθετικά καύσιμα» ή «e-fuels» θεωρούνται καλύτερες επιλογές, καθώς μπορούν να παραχθούν τεχνητά μέσω, ωστόσο, μιας ενεργοβόρας διαδικασίας συνδυασμού υδρογόνου με διοξείδιο του άνθρακα.
Η KLM πραγματοποίησε την πρώτη πτήση με συνθετικό καύσιμο το 2021 μεταξύ Άμστερνταμ και Μαδρίτης, ενώ και άλλες αεροπορικές εταιρείες έχουν αρχίσει να αναμειγνύουν συνθετικά καύσιμα με τα συμβατικά καύσιμα αεριωθουμένων. Το τρέχον εμπόδιο για την περαιτέρω κλιμάκωση είναι το κόστος, καθώς αυτά τα καύσιμα είναι, επί του παρόντος, εξαιρετικά ακριβά στην παραγωγή τους.
Επιτάχυνση του ρυθμού αλλαγής
Είμαστε σε οριακό σημείο. Σύμφωνα με τον Dardenne, οι κυβερνήσεις έχουν τη δύναμη να «απαγορεύουν, να καθιστούν υποχρεωτικές και να χρηματοδοτούν» τις λύσεις γύρω από τα εναλλακτικά καύσιμα και άλλες πολλά υποσχόμενες τεχνολογίες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ολοκληρώνει επί του παρόντος τα σχέδιά της για τη σταδιακά υποχρεωτική χρήση SAF. Και στις ΗΠΑ, η κυβέρνηση Biden έχει ανακοινώσει την πρωτοβουλία Sustainable Aviation Fuel Grand Challenge, καθώς και μια σειρά επενδύσεων και φορολογικών κινήτρων για την ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής SAF.
Εάν τις επόμενες αρκετές δεκαετίες δούμε συνεχείς και επιταχυνόμενες επενδύσεις σε αυτές τις καινοτομίες και άλλες τεχνολογικές ανακαλύψεις, φαίνεται πιθανό η αεροπλοϊα να καταφέρει να αντιμετωπίσει πολλές από τις σημαντικές κλιματικές επιπτώσεις της. «Σε 50 χρόνια, θα εξακολουθούμε να πετάμε και θα είναι βιώσιμο», λέει ο Palacios. «Αλλά βρισκόμαστε σε ένα περιβάλλον που κινείται γρήγορα».
Μέχρι τότε, οι ακτιβιστές που αποφεύγουν τις πτήσεις λόγω των περιβαλλοντικών τους επιπτώσεων, θα παραμείνουν «στο έδαφος». «Ο μόνος τρόπος να πετάξεις βιώσιμα εδώ και τώρα είναι να μην πετάξεις καθόλου», λέει ο Rosén. «Είναι η στιγμή που πρέπει να μειώσουμε δραστικά τις εκπομπές άνθρακα».
Ίσως όταν οι αναδυόμενες τεχνολογίες είναι έτοιμες να γίνουν διαθέσιμες σε κλίμακα, θα υπάρξει μια νέα σουηδική λέξη για την υπομονή που συνοδεύει την αναμονή για βιώσιμες καινοτομίες.
Πηγή: cntraveller.com
