Τριήμερη πτήση στο χιόνι στη Χρυσή Γη των Μεταλλωρύχων

Πριν την επιβίβαση στη Λάρνακα κοίταξα τη θερμοκρασία στο κινητό μου που έγραφε +27^οC. Πετάξαμε για τρεις ώρες, με ελαφρές αναταράξεις, όπως μας ενημέρωνε η ξανθιά αεροσυνοδός, και προσγειωθήκαμε στους -5^οC στη Βιέννη. Οι κυρίες από Κύπρο το επιβεβαίωσαν φωναχτά: «Αμάν, κόρη μου, εν να παγώσουμεν δαμέσα. Τζιαι έχω να γοράσω τόσα πράματα». Στο λεωφορείο για Μπρατισλάβα βρίσκεστε σε ένα διαφορετικό κόσμο. Άλλοι διαβάζουν, άλλοι σιγοψιθυρίζουν. Κανένας δε φωνάζει. Κανένας άλλος Κύπριος δεν είχε πάρει εισιτήριο για Μπρατισλάβα. Γιατί ίσως η Βιέννη να είναι πράγματι η Βασίλισσα της Αυστροουγγαρίας.

Θα ήμουν μόλις 24 χρόνων όταν για πρώτη φορά επισκέφθηκα τη Μπάνσκα Στιάβνιτσα (Banská Štiavnica), την πρωτεύουσα της Γης των Μεταλλωρύχων της Κεντρικής Ευρώπης. Φοιτητής τότε του Πανεπιστημίου του Καρόλου της Πράγας, όταν οι «σοφοί» πολιτικοί της Τσεχοσλοβακίας δεν είχαν ακόμη αποφασίσει να την μοιράσουν σε ανατολική (Σλοβακία) και δυτική (Τσεχία). Τουλάχιστο το διαζύγιο ήταν βελούδινο! Αλλοίμονο σε εμάς τους μεσογειακούς, όπου ακόμα και ένας βράχος, η Κύπρος, μοιράστηκε σε βορρά και νότο, ύστερα από σφαγές, πραξικοπήματα και εισβολές. Και παρόλο ότι προσποιούνται ότι συζητούν για επανένωση της εδώ και 50 χρόνια, για να πας στη Κερύνεια (μισή ώρα με αμάξι από Λευκωσία), χρειάζεσαι διαβατήριο και δεύτερη ασφάλιση αυτοκινήτου.

Πίσω όμως στους καιρούς που μια μπύρα στην Μπάνσκα Στιάβνιτσα με τον καθηγητή, και αργότερα αδελφικό φίλο Zdeněk Pertold, συνοδευόταν, όχι από φιστίκια, αλλά από πολλές γνώσεις γι’ αυτή την πόλη. Ήταν τότε που έμαθα πως κάτω από αυτή υπήρχε άφθονο χρυσάφι. Η ίδρυση εδώ της πρώτης Ακαδημίας Μεταλλείων και Δασών στην Ευρώπη το 1762 (Εικόνα 1) φανερώνει την παγκόσμια σημασία αυτής της πόλης και ως εκπαιδευτικού κέντρου.

Εξάλλου, το επίσης επιβλητικό κτήριο της πρώην πρυτανείας της Ακαδημίας (Εικόνα 2) στεγάζει σήμερα τα Μεταλλευτικά Αρχεία της Σλοβακίας, τα οποία και έχουν ψηφιοποιηθεί εξ ολοκλήρου, αποτελώντας μία ανεξάντλητη πηγή πληροφόρησης για τους σημερινούς μελετητές και σύγχρονους κοιτασματολόγους, μηχανικούς μεταλλείων και αρχαιολόγους.

Στην πόλη και την ευρύτερη περιοχή της βρίσκεται ένα εκτεταμένο σύνολο τεχνικών έργων, που συνδέονται με την εξόρυξη και επεξεργασία μεταλλευμάτων πολύτιμων μετάλλων (χρυσάφι και ασήμι). Ανάμεσα σε αυτά πολλά φρεάτια, στοές, πύργοι πηγαδιών εξόρυξης, λίμνες αποστράγγισης στοών και πολλά άλλα.

Δεν θα ήταν υπερβολή να αναφερθεί ότι κάτω από κάθε σπίτι εντοπίζεται και μία στοά! Μια από τις πιο γνωστές είναι η στοά Glanzenberg που βρίσκεται στον κεντρικό δρόμο Kammerhofská της Μπάνσκα Στιάβνιτσα. Το στόμιο της σήραγγας βρίσκεται δίπλα από το μνημείο των πεσόντων του Β' Παγκοσμίου Πολέμου (Εικόνα 3).

Η πρώτη γραπτή αναφορά για τη σήραγγα χρονολογείται από το 1560. Η στοά είχε σημαντικό ρόλο στις πρώτες μέρες της εξόρυξης χρυσού-αργύρου στη φλέβα Spitaler. Αργότερα, όταν την αποστραγγιστική της λειτουργία ανέλαβαν οι πιο χαμηλές στοές, χρησιμοποιήθηκε για μεταφορές και εξαερισμό.

Το 1751, ο Φραντς Στέφανος της Λωρραίνης -σύζυγος της Μαρίας Θηρεσίας (1816-1867), αυτοκράτειρας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας- επισκέφθηκε την στοά Glanzenberg. Προς τιμήν του ανεγέρθηκε αναμνηστική πλάκα. Σταδιακά προστέθηκαν και άλλες αναμνηστικές πλάκες στην θέση αυτή για τις επισκέψεις σημαντικών μοναρχών. Ο τελευταίος από αυτούς ήταν ο αυτοκράτορας της Αυστρο-Ουγγρικής Αυτοκρατορίας Φραγκίσκος Ιωσήφ Α΄.

Η ιστορική μοναδικότητα, αλλά κυρίως το γεγονός ότι η στοά βρίσκεται σε μικρό βάθος κάτω από τα κτίρια του κέντρου της πόλης, είχε ως αποτέλεσμα να διατηρείται πάντα σε καλή τεχνική κατάσταση. Ας μη ξεχνάμε ότι η Μπάνσκα Στιάβνιτσα με τη γύρω περιοχή, αποτελεί ένα από τα Παγκόσμια Μνημεία Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ). Μετά την τελευταία ανακατασκευή της το 2001, αποκαταστάθηκε η παράδοση των επισκέψεων σημαντικών κοινωνικών προσώπων στις εγκαταστάσεις αυτές. Από το 2003 αποτελεί ένα τουριστικό αξιοθέατο τόσο για τους Σλοβάκους, όσο και τους ξένους τουρίστες και το ευρύτερο κοινό (Εικόνα 3).

Για τρείς κάτασπρες μέρες και δύο λευκές νύχτες εγκατασταθήκαμε στο πανδοχείο Kachelman πάνω από την σήραγγα Glanzenberg. Τρεις φίλοι, τρεις γεωλόγοι και ….πολύ χιόνι. Αυτό μας υποδέχθηκε στην είσοδο της πόλης (Εικόνα 4).

Ο φίλος František -και οδηγός μας- δε συγκινήθηκε καθόλου, αφού τουλάχιστο για τέσσερις μήνες το χρόνο οδηγεί σε τέτοιες συνθήκες. Χωρίς λοξοδρομήματα στους παγωμένους δρόμους, μας οδήγησε στο πανδοχείο μας. Σε ένα κατάλυμα για γεωλόγους, απλό, αλλά ζεστό, με χαμογελαστό και πρόθυμο προσωπικό. Η επόμενη μέρα ήταν κάτασπρη. Η πρώτη ματιά από το παράθυρο το επιβεβαίωσε. Ένα γυμνό δένδρο ντυμένο στα άσπρα, τα αμάξια σκεπασμένα με ένα στρώμα χιονιού και πάγου. Οι στέγες το ίδιο (Εικόνα 5).

Το χριστουγεννιάτικο δένδρο στην πλατεία ήταν το ίδια τυχερό. Και αυτό στα λευκά (Εικόνα 6). 

Το σούρουπο δεν ήρθε μόνο. Έφερε μαζί του το φεγγοβόλημα των κλασικών φωτιστικών του δρόμου (Εικόνα 7), που σε οδηγούν σε ένα βραδινό περίπατο, όσο και αν το θερμόμετρο έξω απ’ το ξενοδοχείο δείχνει -8^οC.

Τελικά δεν έχεις άλλη επιλογή από το να καταλήξεις στην μπυραρία ERB με τις αυθεντικές μπύρες που παράγονται εκεί (Εικόνα 8).

Με -8^οC στην είσοδο της, το συλλογίζεσαι. Είναι καιρός για κρύα μπύρα; Οι φίλοι μου ούτε καν το σκέφτηκαν∙ ο ένας, ο Αυστραλός, μαύρη μπύρα, την πιο δυνατή. Ο δεύτερος, ο Σλοβάκος, με ουγγρική καταγωγή, ξανθιά μπύρα, όπως και η γυναίκα του. Θέμα συνήθειας; Ο μεσογειακός της παρέας προτίμησε το κόκκινο ζεστό κρασί, με κανέλλα και λίγο μέλι. Είναι ό,τι πρέπει για να σε ζεστάνει και να σου «γλυκάνει τη ζωή». Έστω και για εκείνο το βράδυ.

Γύρω από το ξύλινο τραπέζι από κέδρο, με ζεστό κρασόμελο και φίλους, σκέφτεσαι πως η ζωή είναι ωραία. Η γνωστή ιταλική φράση La vita e Bella. Τουλάχιστο στα όνειρα. Στο δεύτερο, ή έστω στο τρίτο ποτήρι (Εικόνα 9), το μυαλό τρέχει πιο μακριά. Στα εγγόνια σου, αυτά του πανεπιστημίου, αυτή του νηπιαγωγείου ή αυτή που περιμένει υπομονετικά για εννιά μήνες να δει το φως.

Ξαφνικά κοιτάς προς την οθόνη της τηλεόρασης και βλέπεις μικρά παιδιά της Παλαιστίνης ή της Γάζας -όπως τα αποκαλούν τώρα- νεκρά, τραυματισμένα και τα πιο τυχερά ζωντανά να τρέχουν για να γλυτώσουν απ’ τον θάνατο. Και λες στους φίλους σου: «Αρκετά στη υγειά μας για απόψε. Ας σιωπήσουμε για ένα λεπτό και ας το αφιερώσουμε στα παιδιά της Γάζας». Αυτοί ξαφνιάζονται, αλλά ακολουθούν. Απόλυτη ησυχία για λίγο, σε ένα τραπέζι. Γύρω χαρούμενες μέχρι μεθυσμένες φωνές. Και μια ζωή που για άλλους συνεχίζεται και για άλλους τελειώνει, χωρίς λόγο. Άνθρωπε της γης, πόσο απάνθρωπος μπορείς να γίνεις;

Στις 6 του Δεκέμβρη αποφασίσαμε να δούμε και την άλλη Μπάνσκα Στιάβνιτσα. Το χιόνι στην πλατεία μας προκαλούσε (Εικόνα 10). Εμείς το αγνοήσαμε.

Το πρώτο που δε θα παράβλεπα είναι η Φάτνη ή η Βηθλεέμ, όπως είναι πιο γνωστή, της Μπάνσκα Στιάβνιτσα. Ξυλογλυπτικό έργο ζωής του φίλου Peter Chovan (Εικόνα 11), αποτελείται από περίπου 800 φιγούρες από τις οποίες οι μισές είναι κινητές. Η ξύλινη αυτή καλλιτεχνική και αρχιτεκτονική δημιουργία έχει πλάτος 21 μέτρα, πλάτος 2,5 και ύψος 3 μέτρα (Εικόνα 12).

Ας μη μας παρασύρει η ονομασία. Το ξυλόγλυπτο απεικονίζει την ανάπτυξη, την ιστορία και τις παραδόσεις της ομορφότερης πόλης της Σλοβακίας σε σκαλιστή μορφή. Η βάση αποτελείται από τους λεγόμενους Περμωνίτες, τους κυβερνήτες του υπογείου κόσμου της πόλης, πάνω από το οποίο απεικονίζονται οι μέθοδοι μεσαιωνικής εξόρυξης του χρυσού και του αργύρου, σύμφωνα με τα ιστορικά «Δώδεκα βιβλία για την εξόρυξη και τη μεταλλουργία» του μεσαιωνικού μελετητή Georgius Agricola. Στη συνέχεια ακολουθεί το βιβλικό μοτίβο -η σκηνή της γέννησης του Ιησού στην ιστορική της μορφή. Τρεις βασιλιάδες και ένα πλήθος από βοσκούς-ανθρακωρύχους να υποκλίνονται μπροστά του (Εικόνα 13). 

Πάνω από αυτά βρίσκεται το πανόραμα της ίδιας της Banská Štiavnica με τα ορόσημα και τα πιο διάσημα κτίρια της, το λόφο του Γολγοθά με τις εκκλησίες και τα ξωκλήσια και τόσες άλλες γνωστές οικοδομές.

Δεν μπορώ να φανταστώ καλύτερη φυσική προσομοίωση του Γολγοθά από αυτή στη Banská Štiavnica. Είναι ορατός από παντού, επειδή βρίσκεται στην κορυφή του λόφου Scharfenberg πάνω από την πόλη. Χτίστηκε το 1744-1751. Έχει ανακαινιστεί και είναι ένα αξιοθέατο που επισκέπτονται θρησκευόμενοι και μη.

Αποτελείται από 19 παρεκκλήσια, 2 εκκλησίες, την Αγία Σκάλα και το γλυπτό της Παναγίας των Επτά Θλίψεων κάτω από τον σταυρό (Εικόνες 14-15). Επιπλέον είναι η πιο εντυπωσιακή θέα σε αυτή την περιοχή. Δεν είναι δύσκολο να τον επισκεφθείτε, αλλά χρειάζεστε καλά παπούτσια για περπάτημα 15-20 λεπτών. Θα ομολογήσω ότι εμείς δε τον προτιμήσαμε στις 6 του Δεκέμβρη, γιατί ήταν κρυμμένος στην ομίχλη και το χιόνι, που ξεπερνούσε τα 15 εκατοστά. Δεν ρισκάραμε ένα κρυοπάγημα πρωί-πρωί.

Κάπου εδώ θα τελείωνε η αφήγηση μας για τον Γολγοθά, αν δεν τύχανε να είμαστε γεωλόγοι. Οι πιο κάτω λεπτομέρειες για το Λόφο ειπώθηκαν από τον φίλο František, όσο απολαβαίναμε ένα καπουτσίνο στην πανέμορφη καφετερία της «Περίεργης Κυρίας» (Εικόνα 16).

«Φίλοι μου, με τον ερχομό σας στην Μπάνσκα Στιάβνιτσα, βρεθήκατε στην πραγματικότητα στο έδαφος ενός από τα μεγαλύτερα ηφαίστεια της Ευρώπης. Ονομάζεται στρατοηφαίστειο της Στιάβνιτσα. Και παρόλο που αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε αδράνεια, μπορεί να μιλάει στον ύπνο του για το λόγο που εδώ δημιουργήθηκαν μεγάλα κοιτάσματα χρυσού και γιατί ένα μεγάλο μέρος τους δεν έχει ακόμη ανακαλυφθεί».

Και συνέχισε: «Πριν από περίπου 16,5 εκατομμύρια χρόνια, αμέτρητες εκρήξεις σχημάτισαν τον ηφαιστειακό κώνο ενός γιγαντιαίου στρατοηφαιστείου. Είχε ύψος περίπου 4 χιλιόμετρα και κάλυπτε την περιοχή από το Levice έως το Zvolen και από τη Nová Baňa έως την Krupina. Το νότιο τμήμα του στρατοηφαιστείου κολυμπούσε στη θάλασσα και δεν είχε ιδέα ότι ήταν το μεγαλύτερο ηφαίστειο της κεντρικής Ευρώπης, γιατί τότε δεν υπήρχε Ευρώπη», τόνισε με χιούμορ. Μετά έβγαλε από την τσάντα του μια εικόνα και μας έδειξε το κυριότερα ηφαιστειακά κέντρα της Κεντρικής Ευρώπης (Εικόνα 17).

Και κατέληξε: «Πριν από περίπου 2,5 εκατομμύρια χρόνια, όταν το στρατοηφαίστειο της Στιάβνιτσα πήρε σχεδόν τη σημερινή του μορφή, άρχισε μια ηφαιστειακή δραστηριότητα βασαλτικής σύστασης. Ως αποτέλεσμα αυτής της δραστηριότητας, αναπτύχθηκε, εκτός άλλων, και το Scharfenberg της Štiavnica. Όταν χτίστηκε ο Γολγοθάς πάνω στο μικρό διαβρωμένο ηφαίστειο, ο λόφος πήρε την σημερινή του μορφή».

Λίγες πόλεις στη Σλοβακία μπορούν να υπερηφανεύονται ότι διαθέτουν δύο κάστρα στo δημοτολόγιο τους. Στο Παλιό Κάστρο (Εικόνα 18), μπορεί κάποιος να βρεθεί στον 13ο αιώνα και να γνωρίσει την πόλη μέσα από τις ιστορικές εκθέσεις του. Ωστόσο, χρειάστηκε ένα Νέο Κάστρο για την άμυνα κατά των Τούρκων και γι' αυτό σήμερα φιλοξενεί εκθέσεις που αφορούν τις μάχες για αποφυγή της κατάληψης της πόλης από αυτούς. Υπάρχουν εδώ μοναδικά δείγματα οπλισμού. Επιπλέον, το κάστρο προσφέρει στους επισκέπτες μια μοναδική θέα της πόλης.

Το «παραμύθι» της Μπάνσκα Στιάβνιτσα κρατάει αιώνες. Η περιήγηση στη πόλη μέρες μέχρι βδομάδες. Είμαστε μόνο δέκα μέρες μακριά από τα Χριστούγεννα. Ας ετοιμαστούμε, λοιπόν, για τα μελομακάρονα …. και ας ξαναπάμε στη Χρυσή Πόλη των Μεταλλωρύχων την άνοιξη, όταν το χιόνι θα τρέχει στα ρέματα.

Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή ή αναδημοσίευση, μερική ή ολική, του εν λόγω περιεχομένου. Το RAWMATHUB.GR διατηρεί το αποκλειστικό δικαίωμα δημοσίευσης και παροχής αδειών αναδημοσίευσης κατόπιν έγγραφης άδειας, επιφυλασσόμενο για την άσκηση κάθε νόμιμου δικαιώματος του. Εφόσον επιθυμείτε να χρησιμοποιήσετε το περιεχόμενο, παρακαλούμε επικοινωνήστε μαζί μας στο Αυτή η διεύθυνση Email προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε..