Η ενεργειακή μετάβαση θεωρείται από τις πολιτικές ηγεσίες ως απαραίτητο βήμα για τον ανθρώπινο πολιτισμό, ειδικά στην παρούσα χρονική στιγμή, όπου η κλιματική αλλαγή αποτελεί το βασικό θέμα συζήτησης. Στην προσπάθεια, δε συμμετέχουν όλες οι χώρες του πλανήτη, αλλά αυτές που συμμετέχουν είναι οι ισχυρότερες.
Εν μέσω της κρίσης που σχετίζεται με τα ορυκτά καύσιμα, η οποία αρχίζει να επηρεάζει τις οικονομίες παγκοσμίως, η ενεργειακή μετάβαση γίνεται πιο σημαντική. Δεν είναι μυστικό ότι η ενεργειακή μετάβαση, στην κλίμακα που την οραματίζονται οι κυβερνήσεις και οι διάφοροι φορείς ανά τον κόσμο, θα απαιτούσε τεράστιες ποσότητες μετάλλων και ορυκτών. Αυτό που δεν συζητιέται τόσο πολύ είναι ότι τα περισσότερα από αυτά τα μέταλλα και ορυκτά είναι ήδη σε έλλειψη. Και αυτή είναι μόνο η αρχή των προβλημάτων.
Στελέχη της εξορυκτικής βιομηχανίας έχουν προειδοποιήσει ότι δεν υπάρχει αρκετός χαλκός, λίθιο, κοβάλτιο ή νικέλιο για όλες τις μπαταρίες των ηλεκτρικών οχημάτων που θα απαιτούσε η ενεργειακή μετάβαση. Και σίγουρα δεν είναι οι μόνοι. Ακόμα κι υπό τη σκιά αυτών των προειδοποιήσεων, η Ευρωπαϊκή Ένωση μόλις πολύ πρόσφατα προχώρησε και ουσιαστικά απαγόρευσε τις πωλήσεις αυτοκινήτων με κινητήρες εσωτερικής καύσης από το 2035 και έπειτα.
«Οι σπάνιες γαίες είναι θεμελιώδεις δομικοί λίθοι σε διάφορες εφαρμογές που αφορούν τη σύγχρονη οικονομία», ανέφερε ο αντιπρόεδρος της MP Minerals, μιας εξορυκτικής εταιρείας που ειδικεύεται στην εξόρυξη σπάνιων γαιών. Πρόσθεσε ότι «το ένα τρίτο της ζήτησης το έτος 2035 δεν προβλέπεται να είναι δυνατόν να καλυφθεί με βάση τις επενδύσεις που γίνονται τώρα σε μελλοντικές εξορύξεις».
Λόγω της έλλειψης προσφοράς, οι τιμές των μετάλλων και - ιδιαίτερα - των σπάνιων γαιών είναι σε άνοδο, όπως και οι τιμές σε όλους τους τομείς των βασικών προϊόντων. Σύμφωνα με υπολογισμούς της Barron's, οι τιμές των μετάλλων που χρησιμοποιούνται σε μπαταρίες ηλεκτρικων οχημάτων, αυξήθηκε κατά 50% τον περασμένο χρόνο (2021) ως αποτέλεσμα διαφόρων παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των δυτικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας, η οποία είναι σημαντικός προμηθευτής τέτοιων μετάλλων στην Ευρώπη.
Ο συνδυασμός της έλλειψης προσφοράς και της αύξησης των τιμών καθιστά, φυσικά, την ενεργειακή μετάβαση ακόμη πιο δαπανηρή από ό,τι είχε προβλεφθεί. Υπενθυμίζει επίσης σε σε όλους ότι λόγω αυτών των μετάλλων και ορυκτών, τα οποία είναι τόσο πεπερασμένα όσο το αργό πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, η μετάβαση δεν είναι προς ένα μέλλον αποκλειστικά ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Είναι προς ένα μέλλον χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Και αυτό το μέλλον μπορεί να διαιωνίσει μερικά από τα χειρότερα μοντέλα του παρελθόντος που θέλουμε τόσο πολύ να αφήσουμε πίσω.
Πολλά από τα μέταλλα για τις μπαταρίες των ηλεκτρικών οχημάτων που χρειάζεται η ενεργειακή μετάβαση προέρχονται από την Αφρική, μια ήπειρο γεμάτη φτώχεια, διαφθορά και πολιτική αβεβαιότητα. Είναι επίσης μια ήπειρος που επί του παρόντος απειλείται από ένα νέο είδος αποικιοκρατίας λόγω της ενεργειακής μετάβασης.
Σε μια πρόσφατη ανάλυση για το Foreign Policy, ο Cobus van Staden, ερευνητής από το Νοτιοαφρικανικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων για τις σχέσεις Κίνας-Αφρικής, έγραψε ότι το σκοτεινό μυστικό της πράσινης επανάστασης είναι η ακόρεστη πείνα της για πόρους από την Αφρική και αλλού, οι οποίοι παράγονται χρησιμοποιώντας μερικές από τις πιο ρυπογόνες τεχνολογίες.
«Επιπλέον, η επιταχυνόμενη στροφή προς τις μπαταρίες, απειλεί τώρα να επαναλάβει μια από τις πιο καταστροφικές δυναμικές στην παγκόσμια οικονομική ιστορία: τη συστηματική εξόρυξη ακατέργαστων εμπορευμάτων από τον παγκόσμιο Νότο με τρόπο που έκανε τις ανεπτυγμένες χώρες αφάνταστα πλούσιες, αφήνοντας παράλληλα ένα συνδυασμό περιβαλλοντικής υποβάθμισης, παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και σχεδόν μόνιμης υπανάπτυξης σε όλο τον αναπτυσσόμενο κόσμο», πρόσθεσε ο van Staden.
Είναι δύσκολο να διαφωνήσετε με αυτήν την πρόβλεψη εάν γνωρίζετε την ιστορία της εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων στην Αφρική. Μερικές φορές ονομάζεται «η κατάρα των πόρων» και αναφέρεται συνήθως για το πετρέλαιο, και στην πραγματικότητα, ήταν ένα αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό της αποικιακής και της μετα-αποικιακής περιόδου. Ο Van Staden σημειώνει τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τη διαφθορά και τη διαιώνιση των χαμηλών εργασιακών και περιβαλλοντικών προτύπων, ενώ σημειώνει επίσης ότι σχεδόν όλες οι ξένες επιχειρήσεις στον τομέα εξόρυξης στην Αφρική ακολουθούν ανάλογες πρακτικές.
Με βάση αυτά τα στοιχεία, φαίνεται ότι εκτός από μη βιώσιμη, η ενεργειακή μετάβαση φαίνεται να μην είναι και πολύ κοινωνικά υπεύθυνη. Με άλλα λόγια, το επενδυτικό κίνημα ESG, το οποίο επικεντρώνεται στις εταιρείες που σκοπεύουν στην ενεργειακή μετάβαση, θα μπορούσε, στην πραγματικότητα, να είναι ένα κίνημα που ανταμείβει εταιρείες που δεν είναι ούτε πολύ φιλικές προς το περιβάλλον ούτε προς τις τοπικές κοινωνίες. Τουλάχιστον όχι στην Αφρική. Και μία πραγματικότητα, όπως λέει ο Van Staden, είναι ότι «η όλη λογική των προσπαθειών για την προμήθεια μετάλλων μπαταριών είναι να διασφαλιστεί η εθνική ευημερία στο Δυτικό κόσμο, όχι στην Αφρική».
Θα μπορούσε ίσως να υποστηριχθεί ότι σε αντίθεση με τη Βιομηχανική Επανάσταση, αυτή τη φορά, έχουμε πολύ περισσότερους μηχανισμούς για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Όσο αληθές κι αν είναι αυτό, δεν έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος σε αυτόν τον τομέα στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, για παράδειγμα, μια τεράστια χώρα που είναι το κλειδί για τη ενεργειακή μετάβαση λόγω του πλούτου της σε κοβάλτιο.
Ακόμη και με αυτούς τους μηχανισμούς, δεν υπάρχει τρόπος να εξαλειφθεί η διαφθορά εκτός εάν όλοι οι εμπλεκόμενοι θέλουν να την εξαλείψουν, κάτι που δεν φαίνεται να συμβαίνει με τις εταιρείες εξόρυξης και τις Aφρικανικές κυβερνήσεις πλούσιων σε πόρους χωρών. Αυτό είναι το πρόβλημα με τη διαφθορά, είναι δύσκολο να ξεριζωθεί. Η διαφθορά, με τη σειρά της, επηρεάζει τα περιβαλλοντικά πρότυπα και τις δίκαιες αποζημιώσεις για τους εργαζομένους, και «η κατάρα των πόρων» διατηρεί τον ασφυκτικό της έλεγχο στην ήπειρο.
Τα καλά νέα είναι ότι όλα αυτά τα προβλήματα της ενεργειακής μετάβασης ήταν λίγο έως πολύ ταμπού μέχρι πρόσφατα. Τώρα συζητούνται όλο και περισσότερο, και αυτό πιθανόν να οδηγούσε σε μια αναπροσαρμογή των στόχων ή τουλάχιστον των χρονοδιαγραμμάτων τους για να γίνουν πιο ρεαλιστικοί.
Με πληροφορίες από OilPrice.com
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ RAWMATHUB.GR
