Η πρόσφατη οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, ενός ακόμη ορόσημου της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, έλαβε τελική έγκριση. Η οδηγία καθορίζει το πλαίσιο για τα κράτη μέλη ώστε να μειωθούν οι εκπομπές και η χρήση ενέργειας σε κτίρια σε ολόκληρη την ΕΕ, από τα σπίτια και τους χώρους εργασίας έως τα σχολεία, τα νοσοκομεία και άλλα δημόσια κτίρια, συμβάλλοντας στη βελτίωση της υγείας και της ποιότητας ζωής των ανθρώπων.
Ιστορικό
Τα κτίρια ευθύνονται για το 40% περίπου της ενεργειακής κατανάλωσης της ΕΕ, πάνω από το 50% της κατανάλωσης φυσικού αερίου στην ΕΕ (κυρίως μέσω θέρμανσης, ψύξης και ζεστού νερού οικιακής χρήσης) και για το 35% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που σχετίζονται με την ενέργεια. Επί του παρόντος, περίπου το 35% των κτιρίων της ΕΕ είναι ηλικίας άνω των 50 ετών και σχεδόν το 75% του κτιριακού αποθέματος είναι ενεργειακά μη αποδοτικό. Ταυτόχρονα, το μέσο ετήσιο ποσοστό ενεργειακής ανακαίνισης είναι μόλις 1% περίπου.
Το 2020 η Επιτροπή παρουσίασε τη στρατηγική της για το κύμα ανακαινίσεων με στόχο τουλάχιστον το διπλασιασμό των ποσοστών ανακαίνισης έως το 2030 και τη διασφάλιση ότι οι ανακαινίσεις θα οδηγήσουν σε υψηλότερη ενεργειακή απόδοση και περισσότερες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στα κτίρια.
Η πρόταση της Επιτροπής για αναθεώρηση της ΟΕΑΚ το Δεκέμβριο του 2021 συμπληρώθηκε περαιτέρω με πρόσθετα στοιχεία σχετικά με την ανάπτυξη ηλιακής ενέργειας σε κτίρια στο πλαίσιο του σχεδίου REPowerEU τον Μάιο του 2022. Οι συννομοθέτες κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία το Δεκέμβριο του 2023.
Η οδηγία αποτελεί βασικό δομικό στοιχείο των προσπαθειών της ΕΕ για τη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα και το διπλασιασμό του ρυθμού βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης και τριπλασιασμού της δυναμικότητας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έως το 2030, όπως συμφωνήθηκε με παγκόσμιους εταίρους στην COP28. Η σημερινή έκδοση βασίζεται στην ολοκλήρωση και την έναρξη ισχύος της νομοθεσίας «Fit for 55» και θα συμβάλει στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030.
Η αναθεωρημένη οδηγία θέτει φιλόδοξους στόχους για τη μείωση της συνολικής χρήσης ενέργειας των κτιρίων σε ολόκληρη την ΕΕ, λαμβάνοντας υπόψη τις εθνικές ιδιαιτερότητες. Αφήνει στα χέρια των κρατών μελών ποια κτίρια πρέπει να στοχεύσουν και ποια μέτρα πρέπει να ληφθούν. Θα τονώσει τη ζήτηση για καθαρές τεχνολογίες στην Ευρώπη και θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας, επενδύσεις και ανάπτυξη.
Κάθε κράτος μέλος θα υιοθετήσει τη δική του εθνική πορεία για τη μείωση της μέσης χρήσης πρωτογενούς ενέργειας των οικιστικών κτιρίων κατά 16% έως το 2030 και κατά 20-22% έως το 2035. Για τα μη οικιστικά κτίρια, θα πρέπει να ανακαινίσουν το 16% των κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις έως το 2030 και το 26% των κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις έως το 2033. Τα κράτη μέλη θα έχουν τη δυνατότητα να εξαιρούν ορισμένες κατηγορίες οικιστικών και μη οικιστικών κτιρίων από τις υποχρεώσεις αυτές, συμπεριλαμβανομένων των ιστορικών κτιρίων ή των εξοχικών κατοικιών. Οι πολίτες θα υποστηριχθούν στις προσπάθειές τους να βελτιώσουν τα σπίτια τους.
Η οδηγία απαιτεί τη δημιουργία υπηρεσιών μίας στάσης για την παροχή συμβουλών σχετικά με την ανακαίνιση κτιρίων και διατάξεις σχετικά με τη δημόσια και ιδιωτική χρηματοδότηση θα καταστήσουν την ανακαίνιση πιο οικονομικά προσιτή και εφικτή. Η οδηγία θα ενισχύσει την ενεργειακή ανεξαρτησία της Ευρώπης, σύμφωνα με το σχέδιο REPowerEU, μειώνοντας τη χρήση εισαγόμενων ορυκτών καυσίμων. Η αναθεωρημένη οδηγία θα καταστήσει τις «μηδενικές εκπομπές» πρότυπο για τα νέα κτίρια.
Όλα τα νέα οικιστικά και μη οικιστικά κτίρια πρέπει να έχουν μηδενικές επιτόπιες εκπομπές από ορυκτά καύσιμα, από την 1 Ιανουαρίου 2028 για τα δημόσια κτίρια και από την 1 Ιανουαρίου 2030 για όλα τα άλλα νέα κτίρια, με δυνατότητα ειδικών εξαιρέσεων. Η ενισχυμένη οδηγία περιέχει νέες διατάξεις για τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων από τη θέρμανση των κτιρίων και την ενίσχυση της ανάπτυξης εγκαταστάσεων ηλιακής ενέργειας, λαμβανομένων υπόψη των εθνικών συνθηκών. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να διασφαλίσουν ότι τα νέα κτίρια είναι «έτοιμα για ηλιακή ενέργεια».
Οι επιδοτήσεις για την εγκατάσταση αυτόνομων λεβήτων που τροφοδοτούνται με ορυκτά καύσιμα δεν θα επιτρέπονται από την 1 Ιανουαρίου 2025. Θα ενισχύσει επίσης την υιοθέτηση της βιώσιμης κινητικότητας χάρη στις διατάξεις για την προετοιμασία καλωδίωσης, τα σημεία επαναφόρτισης για ηλεκτρικά οχήματα και τους χώρους στάθμευσης ποδηλάτων. Ο καλύτερος σχεδιασμός των ανακαινίσεων και η τεχνική και χρηματοδοτική στήριξη θα είναι ζωτικής σημασίας για την ενεργοποίηση ενός κύματος ανακαινίσεων σε ολόκληρη την ΕΕ, κάτι που προβλέπεται στην αναθεωρημένη οδηγία.
Για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας και τη μείωση των λογαριασμών ενέργειας, τα μέτρα χρηματοδότησης θα πρέπει να παρέχουν κίνητρα και να συνοδεύουν τις ανακαινίσεις και να στοχεύουν ιδίως στους ευάλωτους πελάτες και τα κτίρια με τις χειρότερες επιδόσεις, στα οποία ζει υψηλότερο ποσοστό νοικοκυριών που πλήττονται από ενεργειακή φτώχεια.
