Φθηνός στην εξόρυξη και άφθονος στη φύση, ο αμίαντος (asbestos) είναι μια φυσική ίνα που χρησιμοποιείται για την κατασκευή δεξαμενών νερού, μονώσεων, χωρισμάτων, πλακιδίων και διακοσμητικών στοιχείων. Οι ιδιότητες του περιλαμβάνουν μεγάλη ευελιξία και υψηλή χημική, θερμική και ηλεκτρική αντίσταση, καθιστώντας τον ένα φαινομενικά «ιδανικό» υλικό. Ωστόσο, δεκάδες χώρες σε όλο τον κόσμο έχουν απαγορεύσει, εδώ και αρκετά χρόνια, τη χρήση αμιάντου στον τομέα των κατασκευών που αφορούν στο ευρύ κοινό.
Υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία που συνδέουν την έκθεση στον αμίαντο με διάφορους τύπους καρκίνου, καθώς και με την αμιάντωση (asbestosis), μία πνευμονοπάθεια που αναπτύσσεται όταν ίνες αμιάντου προκαλούν ουλοποίηση στους πνεύμονες.
Η περίπτωση του αμιάντου δείχνει πώς ορισμένα δομικά υλικά μπορούν – σε κάποιο σημείο στο μέλλον – να μην αποτελούν πλέον επιλογή λόγω των αρνητικών τους επιπτώσεων. Εκτός από τις επιπτώσεις στην υγεία, η χρήση υλικών που απαιτούν υψηλή κατανάλωση ενέργειας ή σπάνιες πρώτες ύλες για την παραγωγή τους, βρίσκεται υπό πίεση αυτή τη στιγμή, καθώς οι ειδικοί ζητούν να μειωθεί η χρήση αυτών των υλικών ή να γίνουν «πιο πράσινες» οι μέθοδοι παραγωγής τους.
Κίνδυνοι που σχετίζονται με την υγεία
Εκτός από τον αμίαντο, που είναι γενικά γνωστός για τους κινδύνους τους, υπάρχουν ορισμένα άλλα υλικά που μπορούν να προκαλέσουν δηλητηρίαση και ασθένειες και για τα οποία αρκετές χώρες έχουν ήδη θεσπίσει αυστηρότερη νομοθεσία σχετικά με τη χρήση τους, και συγκεκριμένα:
- Βαφές με βάση το μόλυβδο: Ο μόλυβδος είναι ένα στοιχείο που προστίθεται στη βαφή για να επιταχύνει το στέγνωμα, να αυξήσει την αντοχή και την αντίσταση της βαφής στην υγρασία και τη διάβρωση. Αν και ο μόλυβδος επιτρέπεται σε ορισμένες χώρες, μπορεί ωστόσο να προκαλέσει σοβαρή βλάβη στο νευρικό σύστημα και τα νεφρά, καθώς και αναπτυξιακές διαταραχές στα παιδιά.
- Φορμαλδεΰδη: Πρόκειται για άχρωμο αέριο με έντονη, χαρακτηριστική οσμή και ιδιαίτερα εύφλεκτο. Συναντάται σε ρητίνες, MDF και μοριοσανίδες, καθώς και σε πολλές άλλες βιομηχανίες. Η φορμαλδεΰδη μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό στο δέρμα, τα μάτια, τη μύτη και το λαιμό και τα υψηλά επίπεδα έκθεσης μπορεί να προκαλέσουν ορισμένους τύπους καρκίνου.
- PVC: Χρησιμοποιείται ευρέως σε σωλήνες νερού και μπορεί να απελευθερώσει εξαιρετικά τοξικά χημικά όταν καίγεται.
- Παραδοσιακά μονωτικά υλικά: Ο υαλοβάμβακας και ο ορυκτοβάμβακας, για παράδειγμα, μπορεί να επροκαλέσουν ερεθισμό του δέρματος και του αναπνευστικού συστήματος, ακόμη και ρύπανση του αέρα των εσωτερικών χώρων με φορμαλδεΰδη και φαινόλη. Επιπλέον, υπάρχουν μελέτες που συνδέουν την εισπνοή υαλοβάμβακα με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του πνεύμονα.
Περιβαλλοντικοί κίνδυνοι
- Κόλλες και στεγανωτικά χημικής βάσης: Εκτός από τις αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα του αέρα των εσωτερικών χώρων και στην ανθρώπινη υγεία, οι κόλλες και τα στεγανωτικά χημικής βάσης μπορούν επίσης να έχουν σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, όπως η απελευθέρωση ατμοσφαιρικών ρύπων και ακόμη και η ρύπανση του νερού κατά τη διαδικασία παραγωγής τους. Επιπλέον, επειδή έχουν ως βάση τα ορυκτά καύσιμα, αυτός είναι επίσης ένας παράγοντας που μπορεί να συμβάλει στην εξάντληση των φυσικών πόρων και στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος.
- Πλάκες με επικάλυψη από ασφαλτικά υλικά (asphalt shingles): Πρόκειται για υλικά με βάση τα ορυκτά καύσιμα - ένα μη ανανεώσιμο πόρο - και χρησιμοποιούνται ευρέως λόγω του χαμηλού τους κόστους και της καλής τους απόδοσης. Ωστόσο, έχουν αρκετές αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, με σημαντικότερη τον σχηματισμό αστικών νησίδων εκπομπής θερμότητας λόγω του υψηλού βαθμού απορρόφησης της ηλιακής ενέργειας.
- Πλαστικά ενισχυμένα με υαλοβάμβακα: Χρησιμοποιούνται σε κεραμίδια για στέγες, διακοσμητικά πάνελ, συστήματα θερμομόνωσης και ηλεκτρικής μόνωσης. Η παραγωγή αυτών των υλικών περιλαμβάνει τη χρήση πολλών χημικών ουσιών, οι οποίες απελευθερώνουν πολύ τοξικούς ατμούς και σκόνη. Απαιτούν επίσης πολλή ενέργεια για την παραγωγή τους (συμβάλλοντας στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και στην κλιματική αλλαγή) και δεν είναι βιοαποδομήσιμα.
- Μη ανακυκλώσιμα μέταλλα: Η παραγωγή χάλυβα είναι ενεργοβόρα, συμβάλλοντας σημαντικά στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και στην κλιματική αλλαγή. Ενώ ο χάλυβας ανακυκλώνεται πλέον ευρέως, υπάρχουν ορισμένες μορφές του που μπορεί να είναι δύσκολο να ανακυκλωθούν, όπως ο χάλυβας που περιέχει υψηλά επίπεδα κραματικών στοιχείων όπως χρώμιο, νικέλιο και μολυβδαίνιο. Επιπλέον, όταν ο χάλυβας φέρει μη επιθυμητά πρόσθετα όπως κόλλες, χρώματα ή επιστρώσεις άλλων υλικών, αυτό μπορεί να κάνει τη διαδικασία ανακύκλωσης ακόμη πιο δύσκολη ή και ανέφικτη. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να δοθεί προσοχή στη σωστή ταξινόμηση του προς ανακύκλωση χάλυβα, καθώς και να αποφευχθεί η χρήση στοιχείων που μπορούν να κάνουν τη διαδικασία της ανακύκλωσης πιο δύσκολη και δαπανηρή.
- Σκυρόδεμα: Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις για την παραγωγή του σκυροδέματος (κόστος ενέργειας, αέριες εκπομπές, υψηλή κατανάλωση νερού και πρώτων υλών κ.λπ.) είναι ευρέως γνωστές. Πλέον αυτών, υπάρχουν οι γνωστές δυσκολίες στην ανακύκλωσή του και, κυρίως, το γεγονός ότι το σκυρόδεμα παραμένει σε μεγάλο βαθμό το βασικό υλικό κατασκευής. Αν και είναι σχεδόν αδύνατο να σκεφτούμε έναν κόσμο εντελώς χωρίς σκυρόδεμα, είναι πολύ πιθανό ότι θα πρέπει να σκεφτούμε μεθόδους για να κάνουμε την παραγωγή σκυροδέματος πιο βιώσιμη. Αυτές μπορούν να περιλαμβάνουν την αύξηση του ανθεκτικότητάς του ή την αλλαγή μερικών από τα συστατικά του για τη βελτίωση του οικολογικού του αποτυπώματος.
Λόγω του ότι ο κατασκευαστικός κλάδος έχει πολύ μεγάλο αντίκτυπο στο περιβάλλον και ακόμη και στην υγεία των ανθρώπων, ο ρόλος των αρχιτεκτόνων είναι εξαιρετικά σημαντικός στην προσπάθεια να προκύψουν νέα, περιβαλλοντικά υπεύθυνα και ασφαλέστερα υλικά για τα κτίρια, ωθώντας τις κατασκευές να γίνουν παράγοντας θετικής αλλαγής. Επιπλέον, οι σχεδιαστές μπορούν να υποστηρίξουν πιο βιώσιμες μεθόδους και υλικά, εκπαιδεύοντας την κοινωνία γενικότερα για τους κινδύνους και τα οφέλη των φυσικών, ή με χαμηλό αντίκτυπο στο περιβάλλον και στην υγεία μας, δομικών υλικών.
Με πληροφορίες από archdaily.com
