Δρ. Γ. Γκαϊντατζής: Η βιομηχανία πρέπει να υιοθετήσει μια προδραστική στάση όσον αφορά τις πρωτοβουλίες βιωσιμότητας

Ο Δρ. Γεώργιος Γκαϊντατζής παραχώρησε αποκλειστική συνέντευξη στην ομάδα του RAWMATHUB.GR και αναφέρθηκε στη σημασία της περιβαλλοντικής διαχείρισης και της Βιομηχανικής Οικολογίας τονίζοντας και αναδεικνύοντας το ρόλο της βιομηχανίας στην επίτευξη μιας βιώσιμης, δίκαιης και αναγεννητικής οικονομίας που ανταποκρίνεται στις ανάγκες της σύγχρονης εποχής. 

RAWMATHUB.GR: Αγαπητέ κ. Γκαϊντατζή, γνωρίζουμε ότι πριν ενταχθείτε στο δυναμικό του Τμήματος Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης του ΔΠΘ είχατε εργαστεί για αρκετά χρόνια στο χώρο της βιομηχανίας και της έρευνας τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Ποιοι ήταν οι στόχοι σας κατά τη διάρκεια αυτής της επαγγελματικής περιόδου και ποια τα ερευνητικά σας ενδιαφέροντα στον Ακαδημαϊκό χώρο όπου υπηρετείτε; 

Γεώργιος Γκαϊντατζής: Ο στόχος μου όταν ξεκίνησα να εργάζομαι στη βιομηχανία στην Ελλάδα ήταν να μπορέσω να εφαρμόσω κάποιες βασικές αρχές ώστε να αλλάξει η αρνητική εικόνα που είχε σχηματιστεί στην κοινή γνώμη για τη βιομηχανία και ειδικότερα για τις επιπτώσεις της βιομηχανικής δραστηριότητας στο περιβάλλον. Για το λόγο αυτό έδωσα μεγάλη σημασία στην προώθηση:

• πρωτοπόρων προγραμμάτων παρακολούθησης περιβαλλοντικών μέσων στη βιομηχανία και
• της επικοινωνίας με τους κοινωνικούς εταίρους ώστε να αμβλυνθεί το πνεύμα δυσπιστίας μεταξύ βιομηχανίας-δημόσιας διοίκησης και κοινωνίας.

Στον ερευνητικό-ακαδημαϊκό χώρο προσπάθησα να συνδυάσω τα παραπάνω και να προωθήσω τις αρχές της Βιομηχανικής Οικολογίας που προτείνει μια διαφορετική προσέγγιση στην περιβαλλοντική διαχείριση καθώς αντιμετωπίζει τα βιομηχανικά συστήματα ως φυσικά συστήματα και προωθεί προσεγγίσεις και λύσεις που απαντώνται στα φυσικά συστήματα.

Έτσι τα ερευνητικά μου ενδιαφέροντα εκτείνονται στις βιομηχανικές εφαρμογές της Βιομηχανικής Οικολογίας και πιο συγκεκριμένα στη βιομηχανική συμβίωση, στις εφαρμογές της κυκλικής οικονομίας σε βιομηχανικά συστήματα (επαναχρησιμοποίηση υποπροϊόντων - αποβλήτων και απορριπτόμενης θερμότητας), στην αξιολόγηση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας τεχνητών συστημάτων με την ανάπτυξη και εφαρμογή κατάλληλων δεικτών, στην ανάλυση κύκλου ζωής, στον βιομηχανικό μεταβολισμό (ανάλυση ροής υλικού), στην ποιότητα ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος και στην ποιότητα αέρα εσωτερικών χώρων.

RAWMATHUB.GR: Τι σας προσέφερε το «κράμα» εργασίας, από τη μία ως Υπεύθυνος Περιβάλλοντος σε πολυεθνικές επιχειρήσεις / βιομηχανίες και από την άλλη ως Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο; 

Γεώργιος Γκαϊντατζής: Η εμπειρία μου στη βιομηχανία που προσέφερε την δυνατότητα μιας οπτικής των περιβαλλοντικών θεμάτων που διαφέρει από την οπτική των πανεπιστημιακών. Οι πανεπιστημιακοί τείνουν να υπερεκτιμούν κάποια θέματα που θεωρούν αυτοί σημαντικά όχι όμως γιατί πραγματικά είναι αλλά γιατί αυτά τα θέματα γνωρίζουν σε βάθος.

Από την άλλη πλευρά, η ενασχόληση με τα περιβαλλοντικά θέματα της βιομηχανίας θέτει και τις διαστάσεις του χρόνου, του κόστους και της εφικτότητας υλοποίησης λύσεων, οπότε αναγκαστικά βλέπεις το περιβάλλον περισσότερο πρακτικά και ολιστικά ώστε να γίνεται βέλτιστη χρήση πόρων στην υιοθέτηση και υλοποίηση λύσεων. 

RAWMATHUB.GR: Μπορείτε να μας περιγράψετε τι σας κέντρισε αρχικά το ενδιαφέρον στον τομέα της Μηχανικής του Περιβάλλοντος; Έχετε αισθανθεί περιέργεια για το πώς οι άνθρωποι μπορούν να χρησιμοποιήσουν την επιστήμη και τη μηχανική για να προστατεύσουν το περιβάλλον; 

Γεώργιος Γκαϊντατζής: Αυτή η περιέργεια είναι που αρχικά κέντρισε το ενδιαφέρον μου στον τομέα της Μηχανικής Περιβάλλοντος. Με αυτό το πεδίο, είμαι σε θέση να συνδυάσω την αγάπη για την επιστήμη και τη φύση με δεξιότητες όπως η επίλυση προβλημάτων, η εφαρμογή της έρευνας και η επικοινωνία. Επίσης με γοήτευσε η ιδέα της χρήσης τεχνικών της επιστήμης και της μηχανικής για την προστασία του φυσικού μας κόσμου προς όφελος των μελλοντικών γενεών ώστε να συμμετάσχω σε ουσιαστική περιβαλλοντική αλλαγή και να επηρεάσω θετικά τον πλανήτη μας. 

RAWMATHUB.GR:  Βάσει της ακαδημαϊκής εμπειρίας σας και της συνεχούς επαφής που έχετε με σπουδαστές, ποιο στοιχείο θα λέγατε ότι ξεχωρίζει τις νέες γενιές σε σχέση με τις παλαιότερες; Έχετε κάποιες συμβουλές για νέους/ες που θέλουν να ασχοληθούν με τον τομέα του περιβάλλοντος στον ακαδημαϊκό χώρο; 

Γεώργιος Γκαϊντατζής: Υπάρχουν μερικά βασικά χαρακτηριστικά που ξεχωρίζουν τις νεότερες γενιές από τις παλαιότερες. Πρώτον, οι νέες γενιές είναι πολύ πιο «συνδεδεμένες» μεταξύ τους. Οι νέες γενιές μεγάλωσαν με την τεχνολογία και το διαδίκτυο, επομένως έχουν συνηθίσει τη συνεχή πρόσβαση σε πληροφορίες και στην επικοινωνία. Αυτό τους έκανε πιο προσαρμοστικούς, ανεκτικούς με τη διαφορετικότητα και ανοιχτόμυαλους. Επίσης είναι φιλόδοξοι και θέλουν να αφήσουν το δικό τους στίγμα στον κόσμο και να δημιουργήσουν κάτι νέο. 

Από την άλλη μεριά, ο ακαδημαϊκός χώρος είναι ένας πολύ ιδιαίτερος και δύσκολος χώρος. Ο νέος/νέα που θα θελήσει να ασχοληθεί θα πρέπει να προετοιμαστεί ότι εκτός των τυπικών προσόντων που θα πρέπει να αναπτύξει (μακροχρόνιες σπουδές, ερευνητικά ενδιαφέροντα αιχμής, δημοσιεύσεις, επικοινωνιακά χαρακτηριστικά, κτλ.) θα πρέπει να οπλιστεί με μεγάλη υπομονή και να έχει και μια δόση τύχης.

RAWMATHUB.GR:  Όπως πολλοί γνωρίζουν, είστε Πρόεδρος του Δ.Σ. του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης που χαρακτηρίζεται για τη µεγάλη βιολογική, αισθητική, επιστηµονική, γεωµορφολογική και παιδαγωγική του αξία και περιλαµβάνει τις προστατευόµενες περιοχές των υγροτόπων Δέλτα Νέστου, Λίµνης Βιστωνίδας, Λίµνης Ισµαρίδας και της ευρύτερης περιοχής τους. Ποια η κατάσταση του Εθνικού Πάρκου σήμερα και τι μπορούν να κάνουν οι πολίτες ώστε να συνδράμουν στην προστασία του;

Γεώργιος Γκαϊντατζής: Το Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης είναι το μεγαλύτερο υγροτοπικό πάρκο της χώρας. Το πρόβλημα γενικά των προστατευόμενων περιοχών στην Ελλάδα αλλά και ειδικότερα του συγκεκριμένου Πάρκου είναι ότι παρόλο που είναι νομοθετημένη μια ζωνοποίηση ανάλογα με την περιβαλλοντική σημασία των επιμέρους περιοχών του, αυτές συνυπάρχουν με ποικίλες ανθρωπογενείς δραστηριότητες και επομένως δημιουργούνται και οι αντίστοιχες περιβαλλοντικές πιέσεις στο φυσικό περιβάλλον.

Η κατάσταση στο Πάρκο είναι σχετικά καλή και τα κύρια περιβαλλοντικά προβλήματα εντοπίζονται σε θέματα διάβρωσης των ακτών στις εκβολές του Νέστου, σε θέματα διαχείρισης των υπόγειων νερών που επηρρεάζουν την υφαλμύρωση του υπόγειου υδροφορέα, στη διατήρηση της ελάχιστης οικολογικής παροχής του ποταμού Νέστου, σε θέματα λαθροθηρίας / λαθροϋλοτομίας και παράνομων / ανεξέλεγκτων αποθέσεων αποβλήτων/απορριμμάτων και στην επίδραση των γεωργικών δραστηριοτήτων ανάντι της λίμνης Βιστωνίδας στην ποιότητα των υδάτων της λίμνης.

Οι πολίτες μπορούν να επηρεάσουν θετικά την υφιστάμενη κατάσταση τηρώντας την υφιστάμενη περιβαλλοντική νομοθεσία και τις καλές περιβαλλοντικές και γεωργικές πρακτικές σε θέματα διαχείρισης αποβλήτων/απορριμμάτων, σε θέματα χρήσης λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων και σε θέματα διαχείρισης και χρήσης αρδευτικού νερού.

RAWMATHUB.GR:  Καθώς η στροφή του κόσμου προς μία ολιστικά, πιο βιώσιμη, εποχή είναι ξεκάθαρη, η βιομηχανική συμβίωση αποδεικνύεται καθοριστικός παράγοντας στην πορεία των επιχειρήσεων. Ποια βήματα θεωρείτε απαραίτητα αλλά και πρωταρχικά, ώστε μία επιχείρηση / βιομηχανία να μη μείνει πίσω στον τομέα της «πράσινης» πολιτικής της;

Γεώργιος Γκαϊντατζής: Πιστεύω ότι το κλειδί είναι να υιοθετήσουμε μια προδραστική στάση όσον αφορά τις πρωτοβουλίες βιωσιμότητας. Πολύ συχνά, η βιομηχανία και οι επιχειρήσεις περιμένουν να τεθεί σε ισχύ ένας νέος κανονισμός προτού προβούν σε οποιαδήποτε ενέργεια. Αλλά τότε και μέχρι εκείνο το σημείο, είναι ήδη πίσω και αγωνίζονται να καλύψουν τη διαφορά.

Αντίθετα, θα πρέπει να αναζητούν τρόπους για να μειώσουν τις περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις και να αυξήσουν την αποδοτικότητα χρήσης των πόρων τους, και θα πρέπει να το κάνουν αυτό όχι μόνο για να τηρήσουν τους κανονισμούς, αλλά για να αποκτήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Ορισμένα βήματα που μπορούν να βελτιώσουν τη βιωσιμότητα της βιομηχανίας είναι:

• Ολοκληρωμένη αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τις δραστηριότητες της βιομηχανίας που θα παράσχει μια αποτυπωμένη εικόνα της υφιστάμενης κατάστασης 
• Ολοκληρωμένος έλεγχος των λειτουργιών της για να εντοπιστούν τομείς οι οποίοι χρήζουν βελτίωσης
• Θέσπιση και παρακολούθηση ποσοτικών στόχων βελτίωσης της βιωσιμότητας 
• Επένδυση σε πιο αποτελεσματικές τεχνολογίες και διαδικασίες
• Δέσμευση προσωπικού, πελατών, και των κοινωνικών εταίρων στις προσπάθειες για βιωσιμότητα.

RAWMATHUB.GR: Πως αξιολογείτε τις μέχρι τώρα προσπάθειες της Ελλάδας, της Ευρώπης αλλά και του κόσμου σε θέματα βιωσιμότητας; Τι θεωρείτε ότι μπορεί να βελτιωθεί και τι πρέπει να αλλάξει ριζικά;

Γεώργιος Γκαϊντατζής: Δεν είναι μυστικό ότι η βιωσιμότητα είναι ένα από τα πιο πιεστικά ζητήματα που αντιμετωπίζει ο κόσμος μας σήμερα. Από την κλιματική αλλαγή έως τη μείωση των πόρων, η ανάγκη για εύρεση πιο βιώσιμων τρόπων διαβίωσης γίνεται όλο και πιο επιτακτική. Μέχρι στιγμής, οι προσπάθειες της Ελλάδας, της Ευρώπης και του κόσμου σε αυτόν τον τομέα ήταν ανάμεικτες. Από τη μία, έχουν γίνει κάποια θετικά βήματα, όπως η υπογραφή της Συμφωνίας του Παρισιού και η εισαγωγή πρωτοβουλιών. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος για τη μείωση του συνολικού μας αντίκτυπου στον πλανήτη.

Τι πρέπει να αλλάξουμε ριζικά? Κατά τη γνώμη μου πρέπει να αλλάξουμε ριζικά τον τρόπο που σκεφτόμαστε και χρησιμοποιούμε τους πλανητικούς πόρους, εάν θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα βιώσιμο μέλλον για όλους. Στην κατεύθυνση αυτή είναι σημαντική η εκπαίδευση της κοινωνίας σε περιβαλλοντικά θέματα και στη σημασία της βιωσιμότητας και πώς μπορούν να κάνουν τη διαφορά σε προσωπικό επίπεδο ως μεμονωμένοι καταναλωτές. Σε δεύτερο στάδιο ο ενημερωμένος καταναλωτής ασκεί πίεση στους παραγωγούς (εταιρείες) και στις κυβερνήσεις για καθαρότερα προϊόντα και αυστηρότερο έλεγχο (νομοθεσία).

Τι πρέπει και μπορεί να βελτιωθεί άμεσα? Ένας τομέας που πρέπει να αντιμετωπιστεί είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγουμε και καταναλώνουμε πόρους και ενέργεια. Πρέπει να βρούμε τρόπους να μειώσουμε την εξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα, και να παράγουμε ενέργεια με μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Ένας άλλος τομέας που χρήζει αντιμετώπισης είναι οι μεταφορές. Πρέπει να βρούμε τρόπους να μειώσουμε την εξάρτησή μας στη μετακίνηση και στις μεταφορές με καλύτερα και πιο αποτελεσματικά μέσα μαζικής μεταφοράς με μείωση των κοινωνικών αναγκών για μετακίνηση και με αύξηση της τοπικής παραγωγής προϊόντων όπου είναι εφικτό.

Πρέπει να αυξήσουμε την κυκλικότητα των πρωτογενών και δευτερογενών ροών μας στην κοινωνία με αύξηση της ανακύκλωσης, επανάχρησης και μείωση των τελικών αποβλήτων προς διάθεση αφού θα έχουν εξορυχθεί από αυτά οι χρήσιμες συνιστώσες. Σε κοινωνικό/πολιτικό επίπεδο όμως είναι ανάγκη να ξεφύγουμε από το μοντέλο ανάπτυξης που βασίζεται στη διαρκώς αυξανόμενη κατανάλωση και αντ' αυτού να επικεντρωθούμε στη δημιουργία μιας βιώσιμης, δίκαιης και αναγεννητικής οικονομίας που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των περισσοτέρων. 

* Ο Δρ. Γ. Γκαϊντατζής είναι Φυσικός ΑΠΘ με μεταπτυχιακές σπουδές (MSc και phD) στην Περιβαλλοντική Μηχανική στην Ιαπωνία. Έχει εργασθεί για πολλά χρόνια στη Χημική και Μεταλλευτική Βιομηχανία, σε πολυεθνικές επιχειρήσεις στην Ιαπωνία και στην Ελλάδα και από το 2006 υπηρετεί ως Καθηγητής στο Τμήμα Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης της Πολυτεχνικής Σχολής του ΔΠΘ. 

Επιμέλεια συνέντευξης: Δημήτρης Ράπτης, Μηχ. Μεταλλείων - Μεταλλουργός ΕΜΠ, Συνεργάτης RAWMATHUB.GR