Σύστημα Ηνωμένων Εθνών για οικουμενική ταξινόμηση κοιτασμάτων

Το Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Ταξινόμηση των Πόρων (UNFC) είναι ένα σύστημα ταξινόμησης που αφορά σε έργα ανάπτυξης φυσικών αλλά και ανθρωπογενών πόρων. Βασίζεται σε κανόνες και κριτήρια που καθορίζουν την περιβαλλοντική-κοινωνικοοικονομική τους βιωσιμότητα και την τεχνική τους σκοπιμότητα και εφικτότητα, από το αρχικό στάδιο και καθόλη την διάρκεια εξέλιξης και υλοποίησης τους. Το UNFC παρέχει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για την περιγραφή του επιπέδου εμπιστοσύνης των μελλοντικών προΪόντων που θα προκύψουν από το έργο.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η εφαρμογή του συστήματος στην ταξινόμηση των ορυκτών πρώτων υλών, με αποτέλεσμα την ολοένα και μεγαλύτερη χρήση του από αρμόδιες υπηρεσίες της δημόσιας διοίκησης, όσο και από την ίδια την μεταλευτική βιομηχανία. Μια πρακτική εξέλιξη που την εφραμογή της οποίας υποστηρίζει και προωθεί σήμερα δυναμικά και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στην κατεύθνση αυτή, ένας από τους στόχους του UNFC είναι η εργαλειοποίηση του σε σχέση με εφαρμογές και πρακτικές που αφορούν:

• Χάραξη πολιτικής με βάση μελέτες πόρων
• Βιώσιμη διαχείριση πόρων
• Επιχειρηματικές διαδικασίες και δραστηριότητες
• Κατανομή χρηματοδοτικών κεφαλαίων. 

Ειδικότερα το UNFC είναι ένα σύστημα που βασίζεται σε κανόνες και κριτήρια, στο πλαίσιο των οποίων τα προϊόντα ενός σχεδίου ανάπτυξης πόρων ταξινομούνται με βάση τα τρία θεμελιώδη κριτήρια της περιβαλλοντικής - κοινωνικοοικονομικής βιωσιμότητας (Ε), της τεχνικής δυνατότητας ή σκοπιμότητας (F) και του βαθμού εμπιστοσύνης στην αποθεματική εκτίμηση (G), με τη χρήση ενός αριθμητικού συστήματος ποσοτικού υπολογισμού. Οι συνδυασμοί αυτών των κριτηρίων δημιουργούν ένα τρισδιάστατο σύστημα (Σχήμα 1).

Το πρώτο σύνολο κατηγοριών (άξονας Ε) προσδιορίζει τον βαθμό ευνοϊκότητας των περιβαλλοντικών-κοινωνικοοικονομικών συνθηκών για τη διαπίστωση της βιωσιμότητας του έργου, συμπεριλαμβανομένης της συνεκτίμησης των τιμών της αγοράς και των σχετικών νομικών, κανονιστικών, κοινωνικών, περιβαλλοντικών και συμβατικών όρων.

Το δεύτερο σύνολο (ο άξονας F) προσδιορίζει την ωριμότητα της τεχνολογίας, των μελετών και των δεσμεύσεων που απαιτούνται για την υλοποίηση του έργου. Τα έργα αυτά ποικίλλουν από τις αρχικές μελέτες σχεδιασμού έως ένα πλήρως ανεπτυγμένο έργο που παράγει και αντικατοπτρίζει τις βασικές προδιαγραφές διαχείρισης της αξιακής αλυσίδας. Το τρίτο σύνολο κατηγοριών (άξονας G) καθορίζει τον βαθμό εμπιστοσύνης στην εκτίμηση των ποσοτήτων των προϊόντων του έργου.

Τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προσδιορίζονται στην Ατζέντα του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη και στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs), που ενδέχεται να επηρεάσουν την ανάπτυξη ενός έργου, περιλαμβάνονται στην ταξινόμηση ενός έργου στο πλαίσιο του UNFC. Κατά την ταξινόμηση ενός έργου, οι κατηγορίες του E-άξονα ορίζονται ρητά ώστε να περιλαμβάνουν τόσο περιβαλλοντικά όσο και κοινωνικά ζητήματα που μπορεί να σχετίζονται με τη βιωσιμότητα του έργου, πέραν των οικονομικών, νομικών και άλλων μη τεχνικών παραγόντων.

Ο προσδιορισμός και η συνεκτίμηση κατά τον χρόνο της εκτίμησης όλων των γνωστών κοινωνικών ή περιβαλλοντικών πτυχών που ενδέχεται να επηρεάσουν το έργο κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής του, αναγνωρίζονται ως αναπόσπαστο μέρος της εκτίμησης. Η παρουσία κοινωνικών ή περιβαλλοντικών παραγόντων μπορεί να εμποδίσει την υλοποίηση ενός έργου ή μπορεί να οδηγήσει στην αναστολή ή τον τερματισμό των δραστηριοτήτων σε ένα παραγωγικό έργο.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η παρουσία θετικών περιβαλλοντικών ή κοινωνικών εξωτερικών παραγόντων μπορεί να αποτελέσει βασική κινητήρια δύναμη για την έναρξη ενός έργου. Η ταξινόμηση θα καταγράφει την ωριμότητα των περιβαλλοντικών και κοινωνικών πτυχών και τον αντίκτυπό τους στην ανάπτυξη του έργου.

Σε ότι αφορά στην τεχνολογική εφικτότητα, οι ποσότητες προϊόντων που συνδέονται με έργα ταξινομούνται ως F1 έως F3, σαν δυνητικά αναπτύξιμες με τη χρήση υφιστάμενης τεχνολογίας ή τεχνολογίας που βρίσκεται επί του παρόντος υπό ανάπτυξη ή λειτουργία. Από την ταξινόμηση που προκύπτει με βάση τις παραμέτρους και κριτήρια που εντάσσονται στις κατηγορίες Ε και F (Σχ. 1), τα έργα χαρακτηρίζονται σαν βιώσιμα, δυνητικά βιώσιμα, μη βιώσιμα και αναξιοποίητα έργα.

Βιώσιμα έργα

Αυτό σημαίνει και συνεπάγεται ότι το έργο παράγει και πωλεί ή χρησιμοποιεί ένα ή περισσότερα προϊόντα κατά την ημερομηνία έναρξης ισχύος της αξιολόγησης. Αν και η υλοποίηση του έργου ενδέχεται να μην έχει ολοκληρωθεί κατά 100 % εκείνη την ημερομηνία, το πλήρες έργο θα πρέπει να διαθέτει όλες τις απαραίτητες εγκρίσεις και συμβάσεις, καθώς και τα δεσμευμένα κεφάλαια. Η έγκριση για ανάπτυξη προϋποθέτει την ύπαρξη όλων των εγκρίσεων/συμβάσεων και τη δέσμευση κεφαλαίων. Η κατασκευή και η εγκατάσταση των εγκαταστάσεων του έργου θα πρέπει να βρίσκονται σε εξέλιξη ή να πρόκειται να αρχίσουν σύντομα. Μόνο μια εντελώς απρόβλεπτη μεταβολή των συνθηκών, η οποία εκφεύγει του ελέγχου των κυρίων του έργου, θα αποτελούσε αποδεκτό λόγο για την αποτυχία του έργου να αναπτυχθεί εντός εύλογου χρονικού διαστήματος.

Δυνητικά βιώσιμα έργα

Η ανάπτυξη του έργου περιορίζεται σε ειδικές τεχνικές δραστηριότητες, όπως η απόκτηση πρόσθετων δεδομένων (π.χ. γεώτρηση αποθεματικής εκτίμησης) ή η ολοκλήρωση μελετών σκοπιμότητας και συναφών κοινωνικο-περιβαλλοντικών και οικονομικών αναλύσεων που αποσκοπούν στην επιβεβαίωση της βιωσιμότητας του ή/και στον προσδιορισμό του βέλτιστου σεναρίου ανάπτυξης του. Εδώ περιλαμβάνονται επίσης έργα που η ανάπτυξη τους βρίσκονται σε αναμονή ή αναζήτηση και έχουν εύλογες πιθανότητες να αποβούν βιώσιμα (δηλ. υπάρχουν εύλογες προοπτικές για ενδεχόμενη οικονομική παραγωγή).

Μη βιώσιμα έργα

Αφορά σε έργα που βρίσκονται ακόμη στα πρώτα στάδια της τεχνικής και περιβαλλοντικής-κοινωνικοοικονομικής αξιολόγησης και/ή όπου θα απαιτηθεί σημαντική περαιτέρω συλλογή δεδομένων, προκειμένου να γίνει ουσιαστική εκτίμηση του δυναμικού βιώσιμης ανάπτυξης. Δηλαδή, δεν υπάρχει επί του παρόντος επαρκής βάση για να συναχθεί το συμπέρασμα ότι υπάρχουν εύλογες προοπτικές για ενδεχόμενη βιώσιμη παραγωγή.

Αναξιοποίητα έργα

Έργα που δεν έχουν αξιοποιηθεί και στα οποία δεν έχουν εντοπιστεί τεχνικά εφικτά εργαλεία που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην παραγωγή οποιονδήποτε πρώτων υλών. Ορισμένες από τις πρώτες ύλες αυτές ενδέχεται να παραχθούν στο μέλλον λόγω της ανάπτυξης νέας τεχνολογίας.

• United Nations Framework Classification for Resources Update 2019 (https://www.un-ilibrary.org/content/books/9789210046862 https://unece.org/DAM/energy/se/pdfs/UNFC/publ/UNFC_ES61_Update_2019.pdf)

• Application of the United Nations Framework Classification for Resources Case studies (https://unece.org/sites/default/files/2020-12/E_ECE_ENERGY_109_WEB.pdf)

• Draft UNFC Supplemental Specifications for Minerals Projects (https://unece.org/draft-unfc-supplemental-specifications-minerals-projects-public-comment)