Δρ. Ν. Αρβανιτίδης: Σκέψεις σχετικά με τη βιώσιμη λειτουργία Εθνικής Επιτροπής ΟΠΥ

Οι Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΟΠΥ) είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομία της Ευρώπης και απαραίτητες για τη διατήρηση και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής μας. Η εξασφάλιση αξιόπιστης και απρόσκοπτης πρόσβασης σε ορισμένες ΟΠΥ αποτελεί συνεχή και αυξανόμενη ανησυχία εντός της ΕΕ και σε ολόκληρο τον κόσμο.

Για να αντιμετωπίσει αυτή την πρόκληση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δημιουργήσει έναν κατάλογο Κρίσιμων Ορυκτών Πρώτων Υλών (ΚΟΠΥ). Οι ΚΟΠΥ συνδυάζουν υψηλή οικονομική σημασία για την ΕΕ με υψηλό κίνδυνο που αφορά στην πρόσβαση και προμήθεια τους. Χαρακτηριστικές ΚΟΠΥ είναι για παράδειγμα οι σπάνιες γαιές, το κοβάλτιο, το λίθιο, τα πλατινοειδή. Περιοδικά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιεύει έναν κατάλογο ΚΟΠΥ με βάση μια αξιολόγηση κρισιμότητας σε επίπεδο ΕΕ για ένα ευρύ φάσμα ΟΠΥ. Στον κατάλογο που δημοσιοποιήθηκε πρόσφατα και που ισχύει σήμερα, αναφέρονται σαν ΟΠΥ στρατηγικής σημασίας το νικέλιο και ο χαλκός που έχουν ιδιαίτερο κοιτασματολογικό και μεταλλευτικό ενδιαφέρον για την Ελλάδα.

Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός των περισσότερων από τις ΚΟΠΥ και είναι ο κορυφαίος παραγωγός για τουλάχιστον 16 από αυτές. Η ΕΕ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές των ΚΟΠΥ επειδή η εξόρυξη συγκεντρώνεται σε λίγες χώρες όπως η Κίνα, η Νότια Αφρική, η Ρωσία και η Βραζιλία. Η μετάβαση σε μια πράσινη και ψηφιακή οικονομία οδηγεί την εξάρτηση από τις ΚΟΠΥ και άλλες στρατηγικές ΟΠΥ, που απαιτούνται στις βιομηχανίες ηλεκτρονικών υπολογιστών, κινητών τηλεφώνων, φωτοβολταϊκών, μπαταριών, και ηλεκτρικών κινητήρων.

Οι πολιτικές που καθορίζουν το τοπίο των ΟΠΥ σε ΕΕ και σε παγκόσμιο επίπεδο είναι συνοπτικά οι εξής:

• Η πρωτοβουλία για τις ΟΠΥ εξακολουθεί να ισχύει. Οι σημαντικές αλυσίδες αξίας για την ΕΕ εξαρτώνται από ΚΟΠΥ
• Η ευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία στοχεύει σε μια κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη με βάση τη ενεργειακή μετάβαση, την κυκλική οικονομία και την αποτελεσματική κοιτασματολογική αξιοποίηση
• Η νέα στρατηγική εκβιομηχάνισης της ΕΕ - ενίσχυση στρατηγικών αλυσίδων αξίας. Η προσέγγιση των βιομηχανικών συμμαχιών, όπως αυτή των ΟΠΥ, μπορεί να αποτελέσει κατάλληλο εργαλείο στην κατεύθυνση χρηματοδότησης έργων μεγάλης κλίμακας με θετικές επιπτώσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη (στρατηγική εκβιομηχάνισης της ΕΕ)
• Κανονισμός για βιώσιμη χρηματοδότηση και επενδύσεις
• Πλαίσιο αρχών της ΕΕ για βιώσιμες ΟΠΥ
• Σχέδιο ανάκαμψης της ΕΕ μετά το COVID-19
• Ευρωπαϊκή Πράξη/Κανονιστικό πλαίσιο για τις ΚΟΠΥ
• Στρατηγικό Σχέδιο Εφαρμογής για την Ευρωπαϊκή Σύμπραξη Καινοτομίας στις ΟΠΥ, το οποίο υπογραμμίζει την ανάγκη για μια καθιερωμένη και ενημερωμένη διαλειτουργική Γεωλογική Γνωσιακή Βάση της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των κοιρασματολογικών δεδομένων. Μια τέτοια βάση γνώσεων θα διευκολύνει την κοιτασματολογική έρευνα σε ευρωπαϊκή και εθνική κλίμακα, καθώς και την αποτελεσματική λήψη πολιτικών και αποφάσεων, αλλά και στην ενσωμάτωση και εφαρμογή καινοτομίας για μια περιβαλλοντικά ορθή και αποδοτική εκμετάλλευση
• Οι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ.

Η Ευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία (European Green Deal)

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία διαμορφώνει το τοπίο για την αυξημένη ανάγκη σε κρίσιμα ορυκτά και μέταλλα. Η Πράσινη Συμφωνία περιλαμβάνει μια ολοκληρωμένη σειρά πρωτοβουλιών πολιτικής από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που αφορούν την ενεργειακή μετάβαση, την κυκλική οικονομία, την αποδοτικότητα των πόρων, με πρωταρχικό στόχο να καταστεί η Ευρώπη κλιματικά ουδέτερη.

H vέα βιομηχανική στρατηγική για την Ευρώπη αφορά:

• κλιματική ουδετερότητα ουδέτερη έως το 2050
• ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας και των στρατηγικών αλυσίδων αξίας, βασιζόμενη σε κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες και όχι μόνο

Με την εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, αντιμετωπίζεται ο διπλός στόχος:

• αύξηση της μακροπρόθεσμης αυτάρκειας και ανθεκτικότητας της Ευρώπης στις ορυκτές πρώτες ύλες
• επίτευξη και καθιέρωση μιας κλιματικά ουδέτερης οικονομίας.

Η υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας απαιτεί τεράστιες ποσότητες ορυκτών πρώτων υλών!

Η ΕΕ αντιμετωπίζει σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε κρίσιμες και στρατηγικές ΟΠΥ από πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές, καθώς και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, δεξιοτήτων και τεχνολογικών ικανοτήτων. Ταυτόχρονα, η ανάγκη για ΟΠΥ συνεχίζει να αυξάνεται σε ολόκληρο τον κόσμο, με αυξανόμενη ζήτηση από τις αναπτυσσόμενες χώρες και τις αναδυόμενες οικονομίες.

Με την σύσταση ή ενεργοποίηση της, στην περίπτωση που ήδη υφίσταται, αλλά κυρίως με τη δράση και τις πρωτοβουλίες της, η Εθνική Επιτροπή Ορυκτών Πρώτων Υλών (ΕΕΟΠΥ) θέλει να συμβάλλει στην καλύτερη εφαρμογή των ευρωπαϊκών πολιτικών και στρατηγικών για τις ΟΠΥ στην χώρα μας, με έμφαση στην Πράξη/Κανονιστικό Πλαίσιο για τις ΚΟΠΥ (Critical Raw Materials Act). Με τον τρόπο αυτό θα αναδειχθούν οι δυνατότητες των ελληνικών κοιτασμάτων να υποστηρίξουν και να ενισχύσουν την προοπτική μείωσης της εξάρτησης της ΕΕ από εισαγωγές ΟΠΥ που θεωρούνται κρίσιμες για τις βιομηχανίες της Ευρώπης, στη βάση παραγωγικής εκμετάλλευσης τους, συμπεριλαμβανομένης της αξιοποίησης δευτερογενών πηγών, όπως είναι τα μεταλλευτικά απόβλητα.

Παράλληλα η ΕΕΟΠΥ ευελπιστεί να συμβάλλει στην αποδοτικότερη αποθεματικά εξόρυξη και μεταλλευτική παραγωγή, καθώς και να προωθήσει την εφαρμογή πρακτικών υπεύθυνης εξόρυξης, αλλά και κυκλικής οικονομίας σε σχέση με την υλοποίηση βιώσιμων και ολοκληρωμένων αλυσίδων αξίας ΟΠΥ.

Ο στόχος μιας εθνικής ατζέντας, στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων έρευνας και καινοτομίας για τις ΟΠΥ, είναι να καθορίσει τις προκλήσεις, τους στόχους και τις πρωτοβουλίες που είναι σχετικές και να περιγράψει τον τρόπο με τον οποίο η έρευνα και η καινοτομία θα ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα μιας βιώσιμης και υπεύθυνης βιομηχανίας ΟΠΥ στην Ελλάδα.

Αυτό προϋποθέτει και απαιτεί την από κοινού συνεργασία και σύμπραξη των γεωεπιστημονικών ΑΕΙ και ερευνητικών κέντρων της χώρας, της αρμόδιας αδειοδοτικής πολιτικής και θεσμικής διοίκησης και των μεταλλευτικών επιχειρήσεων και συνδέσμων. Μια αρχική προγραμματική προσέγγιση και σχέδιο δράσης θα μπορούσε να περιλαμβάνει:

• Τον οραματικό στόχο για τη σταδιακή επίτευξη βιώσιμης εξορυκτικής και μεταλλευτικής παραγωγής, με απότερο στόχο τη λειτουργία «Βιώσιμων Μεταλλείων»
• Μακροπρόθεσμη πολιτική δέσμευση μέσα από μια αντικειμενική κατανόηση της θεμελιώδους κοινωνικής ανάγκης για ΟΠΥ
• Πρωτοβουλίες και μεταρρυθμίσεις για την προώθηση έργων γεωεπιστημονικής έρευνας, καινοτομίας και ανάπτυξης, καθώς και σχετικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων, στα παρακάτω θεματικά πεδία:
  • Αποτελεσματικότερη κοιτασματολογική έρευνα και χαρακτηρισμός συστημάτων ΟΠΥ
  • Διερεύνηση της προοπτικής δυναμικής εφαρμογής κατάλληλων τεχνολογιών εμπλουτισμού και μεταλλουργίας
  • Αποθεματικός υπολογισμός και ταξινόμηση σύμφωνα με το σχετικό σύστημα των Ηνωμένων Εθνών και εξορυκτικός σχεδιασμός (υπόγεια/ επιφανειακή εκμετάλλευση)
  • Εφαρμογή πρακτικών κυκλικής οικονομίας και δυνατότητες ανακύλωσης
  • Ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, συμπεριλαμβανομένων αυτών στα νερά, σε σχέση και με τη διαχείριση των τελμάτων
  • Η μεταλλευτική βιομηχανία ήταν παραδοσιακά ανδροκρατούμενη γεγονός που θέτει σε προτεραιότητα την προώθηση της ισότητας
  • Ανάδειξη της κοινωνικής διάστασης, με έμφαση στην ανάπτυξη μεθόδων που συμβάλλουν σε διαφανείς και αποτελεσματικές διαδικασίες αδειοδότησης.
• Πρωτοβουλίες και μεταρρυθμίσεις για την ανάπτυξη της εξορυκτικής και μεταλλευτικής βιομηχανίας. 

https://single-market-economy.ec.europa.eu/sectors/raw-materials/areas-specific-interest/critical-raw-materials_en

https://single-market-economy.ec.europa.eu/sectors/raw-materials/eip/strategic-implementation-plan-sip_en

https://eitrawmaterials.eu/

https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/eb052a18-c1f3-11eb-a925-01aa75ed71a1 

https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal_en

https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/europe-fit-digital-age/european-industrial-strategy_en

https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say/initiatives/13597-European-Critical-Raw-Materials-Act_en

https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/d1be1b43-e18f-11e8-b690-01aa75ed71a1

https://ec.europa.eu/environment/green-growth/raw-materials/index_en.htm

https://erma.eu/

https://www.etpsmr.org/

https://eurogeosurveys.org/research/our-experts/mineral-resources/

https://www.oecd.org/corporate/mne/mining.htm

https://sdgs.un.org/goals

https://unece.org/draft-guidance-application-unfc-mineral-and-anthropogenic-resources-europe

https://www.iea.org/reports/the-role-of-critical-minerals-in-clean-energy-transitions 

https://www.oecd.org/environment/waste/highlights-global-material-resources-outlook-to-2060.pdf

Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή ή αναδημοσίευση, μερική ή ολική, του εν λόγω περιεχομένου. Το RAWMATHUB.GR διατηρεί το αποκλειστικό δικαίωμα δημοσίευσης και παροχής αδειών αναδημοσίευσης κατόπιν έγγραφης άδειας, επιφυλασσόμενο για την άσκηση κάθε νόμιμου δικαιώματος του. Εφόσον επιθυμείτε να χρησιμοποιήσετε το περιεχόμενο, παρακαλούμε επικοινωνήστε μαζί μας στο Αυτή η διεύθυνση Email προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε..