Design και περιβάλλον: Έξι ελληνικές περιπτώσεις που φτιάχνουν έργα τέχνης από ανακυκλώσιμα υλικά

Design και περιβάλλον:  Έξι ελληνικές περιπτώσεις που φτιάχνουν έργα τέχνης από ανακυκλώσιμα υλικά

Παραδοσιακά οι ντιζάινερ διέκριναν την ευκαιρία σε αυτό που οι άλλοι καταδίκαζαν ως πρόβλημα ή λάθος. Η ρηξικέλευθη ματιά τους προπορεύεται της εποχής τους και ανοίγει τον δρόμο για εξερεύνηση και πειραματισμό.

Τώρα που η ανάγκη μας καλεί να σκεφτούμε τις αρχές της βιωσιμότητας και την ορθή διαχείριση των υλικών, στρέφουμε το βλέμμα μας σε αντικείμενα και έπιπλα από υλικά ευτελή, όπως το χαρτόνι, ο χαρτοπολτός, το ανακυκλωμένο πλαστικό ή ακόμα και τα πλαστικά απορρίμματα που δεν συμμετέχουν στον κύκλο της ανακύκλωσης. Το περιοδικό «Κ» ξεχώρισε έξι περιπτώσεις από τον ελληνικό χώρο και μεταφέρει το δημιουργικό και αντισυμβατικό τους όραμα.

Μαγικός χαρτοπολτός → Πολίνα Μήλιου

Τα έπιπλα και τα αντικείμενα της Πολίνας Μήλιου, πολύχρωμα και παιγνιώδη, ισορροπούν ανάμεσα στην τέχνη και στο ντιζάιν και έχουν αναφορές στον πριμιτιβισμό, στην παιδική ζωγραφική, στην ποπ αρτ, στο κιτς. Ολοκληρώνοντας τις σπουδές της στην αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, η Πολίνα έφυγε για το Λος Άντζελες και εργάστηκε σε γραφεία αρχιτεκτονικής αλλά και ντιζάιν. «Συνειδητοποίησα πόσο με ενδιέφερε αυτός ο χώρος στην πράξη και πόσο κοντά ένιωθα τελικά στη γλυπτική».

Η σχέση της με τη βιωσιμότητα ξεκινά με τυχαία αφορμή. «Είμαι στο σπίτι μου και διαπιστώνω πως θέλω να παρέμβω δημιουργικά σε ένα έπιπλο που δεν μου άρεσε καθόλου. Δεν είχα πρόσβαση σε άλλα υλικά εκείνη τη στιγμή και έτσι από ανάγκη παρασκεύασα την πιο απλή συνταγή για χαρτοπολτό και άρχισα να πειραματίζομαι». Ο χαρτοπολτός λειτουργεί σαν επένδυση στα έργα της. Ο σκελετός, συνήθως, είναι ένα αντικείμενο που βρίσκει στον δρόμο ή σε μια παραλία, «χτίζεται» με φελιζόλ το οποίο συλλέγει από οικοδομές και σημεία ανακύκλωσης και στη συνέχεια περνάει στρώσεις papier macher, τις οποίες στο τέλος χρωματίζει.

«Αυτό που με γοητεύει στη διαδικασία είναι το πώς ένα ευτελές, καθημερινό υλικό μπορεί να δουλευτεί και να αναχθεί σε έργο με καλλιτεχνική αξία». Παρότι δεν την απασχολεί πώς μπορεί να κατατάσσει κανείς τα έργα της, δηλαδή ως αντικείμενο ντιζάιν ή έργο τέχνης, η ίδια αισθάνεται πως η προσέγγισή της είναι περισσότερο καλλιτεχνική (τα έργα της θα εκτεθούν στην γκαλερί Carwan τον Σεπτέμβριο 2022). «Θα μπορούσε να σχολιάσει κάποιος πως τα έργα μου αντικατοπτρίζουν την κοινωνική διάσταση ενός γλυπτού. Μπορείς να καθίσεις πάνω τους, να τα αγγίξεις, υπάρχει μεγαλύτερο περιθώριο διάδρασης με τον θεατή». 

H φρουτιέρα Νothing Rhymes with the orange της Πολίνας Μήλιου, από βαμμένο χαρτοπολτό, αφρώδες υλικό και τσιμέντο. ©Κώστας Βλάσσης

H φρουτιέρα Νothing Rhymes with the orange της Πολίνας Μήλιου, από βαμμένο χαρτοπολτό, αφρώδες υλικό και τσιμέντο

Με μάρμαρο και λίγα φύκια → Αλεξία Μηντσούλη

H οικογένεια της Αλεξίας Μηντσούλη ασχολείται με την κοπή και την επεξεργασία μαρμάρου στην Καστοριά για περισσότερα από 30 χρόνια. «Γνώριζα τις ιδιότητες και τις δυνατότητες του μαρμάρου πολύ πριν αποφασίσω ότι θα γίνω αρχιτέκτονας», θα πει η Ελληνίδα σχεδιάστρια. Στην περίοδο της κρίσης στράφηκε από τα έργα μεγάλης κλίμακας στον σχεδιασμό αντικειμένων και επίπλων και το 2017 συστήθηκε με την πρώτη της συλλογή.

«Για μένα το μάρμαρο είναι ένα αειφόρο υλικό. Ωστόσο, κάνοντας σκέψεις για το πώς μπορείς να μειώσεις το αποτύπωμα που προκαλεί η εξόρυξή του, σκέφτηκα τα κομμάτια μικρότερης διαμέτρου που αφήνουν στην άκρη οι μαρμαράδες. Στο μεταξύ, είχα γνωρίσει τις επιφάνειες που έκανε η Phee, η εταιρεία που επεξεργάζεται τα φύκια και δημιουργεί με αυτά υλικά επιπλοποιίας και επένδυσης, και επιχείρησα να τα συνδυάσω. Απευθύνθηκα στους προμηθευτές μου λέγοντας πως θέλω τα «σοφάρια», τα κομμάτια δηλαδή που απομένουν όταν κόβεται ένας μεγάλος όγκος. Αξιοποίησα επίσης μάρμαρα που μένουν στην άκρη λόγω νερών ή ανομοιομορφίας στο χρώμα».

Η ιδέα πίσω από τις Oceanides, όπως βάφτισε τα coffee tables με επιφάνεια από φύκια και μαρμάρινες βάσεις, ήταν να δημιουργήσει ένα αντικείμενο ξεχωριστής αισθητικής με ύλες που τα προηγούμενα χρόνια λογίζονταν ως waste. «Τα φύκια συλλέγονται από την Ποσειδωνία και τα μάρμαρα είναι από το λατομείο του Λυγουριού. Βρίσκονται δίπλα στη φύση και είναι σαν να συνδύασα βουνό και θάλασσα σε ένα έπιπλο».  

Το τραπεζάκι καφέ Calypso από τη σειρά Oceanides, που σχεδίασε η Αλεξία Μηντσούλη.© Χρόνης Γιαννόπουλος

Το τραπεζάκι καφέ Calypso από τη σειρά Oceanides, που σχεδίασε η Αλεξία Μηντσούλη

Η εξερεύνηση του πλαστικού → The new raw

«Το πρώτο μας αντικείμενο από ανακυκλωμένο πλαστικό ήταν ένα παγκάκι που σχεδιάσαμε για τον δήμο του Άμστερνταμ», θυμάται η Φωτεινή Σετάκη, συνιδρύτρια της The New Raw μαζί με τον Πάνο Σακκά. «Γι’ αυτό το σχέδιο αξιοποιήσαμε πλαστικό το οποίο ήταν συλλεγμένο από διάφορα σημεία στην ολλανδική πρωτεύουσα και ήταν η απόδειξη ότι μπορούσαμε να είμαστε δημιουργικοί με τα πλαστικά απορρίμματα μιας πόλης και να κατασκευάσουμε αντικείμενα για τον δημόσιο χώρο, προσθέτοντας αξία σε κάτι που έως τότε θεωρούνταν βάρος». Το παγκάκι αυτό ήταν κουνιστό και για να λειτουργήσει σωστά έπρεπε να κάθονται δύο άτομα, ένα σε κάθε πλευρά.

«Το 2016 η αφήγηση έπρεπε να είναι πιο έντονη, το σχέδιο έπρεπε να συμβολίζει την ανάγκη για συνεργασία, αλλά και μια διαφορετική οπτική πάνω σε κάτι που θεωρούμε πρόβλημα», σημειώνει και ο Πάνος. «Σήμερα ο κόσμος έχει πιο κριτική στάση απέναντι στη χρήση και τη διαχείριση του πλαστικού». Αρχιτέκτονες και οι δύο, έφυγαν για μεταπτυχιακό στην Ολλανδία και εκεί ουσιαστικά συνδύασαν σε μια κοινή ιδέα τα ενδιαφέροντά τους, το 3D printing και την έρευνα για την ανακύκλωση υλικών. Αρχικά σκέφτονταν ότι το ένα υλικό θα διαδεχόταν το άλλο και τελικά θα πειραματίζονταν με μια σειρά από πρώτες ύλες, ωστόσο η συνειδητοποίηση πως το πλαστικό ταυτίστηκε εξαρχής με τη βιομηχανία και δεν πέρασε ποτέ από το επίπεδο του craftsmanship, τους έκανε να επικεντρωθούν σε αυτό.

«Υπήρχε μεγάλο πεδίο για εξερεύνηση. Μέχρι σήμερα έχουν συνεργαστεί με σημαντικούς δημόσιους φορείς, brands και ιδρύματα, αλλά δηλώνουν πρόθυμοι να δουλέψουν και με μικρές ποσότητες πλαστικού που θα έχει συλλέξει μια μικρή ομάδα, όπως ένα σχολείο», λένε οι δημιουργοί. 

Έπιπλα και πολυχρηστικά αντικείμενα από ανακυκλωμένο πλαστικό των Τhe New Raw. ©Michele Margot

Έπιπλα και πολυχρηστικά αντικείμενα από ανακυκλωμένο πλαστικό των Τhe New Raw

Πρώτη ύλη από την ανακύκλωση → Αλέξανδρος Παπαδόπουλος

«Το 1972, ο Φρανκ Γκέρι δημιούργησε το κάθισμα Wiggle από χαρτόνι. Πενήντα χρόνια αργότερα, ωστόσο, και παρά τον εντυπωσιακό του σχεδιασμό, η παγκόσμια αγορά παρέμεινε διστακτική απέναντι σε ένα υλικό με τρομακτικές δυνατότητες», σημειώνει ο Αλέξανδρος Παπαδόπουλος. Ο ίδιος ήταν ακόμα μεταπτυχιακός φοιτητής βιομηχανικού σχεδίου στη Βαρκελώνη όταν αποφάσισε να γνωρίσει καλύτερα το υλικό.

«Στο πλαίσιο μιας ομαδικής εργασίας, συλλέξαμε αντικείμενα από τον δρόμο και κατασκευάσαμε ένα σπιτάκι για τους αστέγους. Αυτό ήταν το πρώτο μου ερέθισμα». Μέχρι σήμερα εξακολουθεί να τον γοητεύει η ιδέα της μεταμόρφωσης, πώς δηλαδή ένα υλικό συσκευασίας και αποθήκευσης μπορεί να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο και να εξελιχθεί σε κάτι πολύτιμο. Στα εννέα χρόνια που δραστηριοποιείται στον χώρο του ντιζάιν, έχει σχεδιάσει και κατασκευάσει έπιπλα, χειροποίητα φωτιστικά, αλλά και διακοσμητικά αντικείμενα, όπως το χριστουγεννιάτικο δεντράκι που είχε εμπνευστεί για την CΟCO-MAT και το οποίο κοσμούσε τις βιτρίνες της εταιρείας σε όλο τον κόσμο.

«Ξεκίνησα στο γκαράζ του σπιτιού μου με λίγα εργαλεία και μικρό κόστος παραγωγής. Συνέλεγα από κάδους ανακύκλωσης την πρώτη μου ύλη και προχωρούσα στον σχεδιασμό. Τώρα που πλέον έχει αυξηθεί το ενδιαφέρον, συνεργάζομαι με εργοστάσια στην Ελλάδα που παράγουν χαρτόνι από ανακυκλωμένη πρώτη ύλη. Γιατί να στραφείς σε ύλες με μεγαλύτερο ίχνος, όταν μπορείς να κατασκευάσεις το ίδιο αντικείμενο με μικρότερο αποτύπωμα;».

H Cardboard Offset Chair του Αλέξανδρου Παπαδόπουλου. ©Υiorgos Kaplanidis

H Cardboard Offset Chair του Αλέξανδρου Παπαδόπουλου

Παγκάκι από κουκούτσι → Koukos de lab

H ιδέα για την Koukos de lab γεννήθηκε το καλοκαίρι του 2020 από τον Χρήστο Βερβέρη, αρχιτέκτονα εσωτερικών χώρων και product designer, και την Ειρήνη Μουτσογιάννη, σύμβουλο μάρκετινγκ με μεταπτυχιακή ειδίκευση στις καινοτόμες ιδέες και στην αειφόρο ανάπτυξη. Οι δύο φίλοι και συνεργάτες, με καταγωγή από το Μεγαλοχώρι της Λέσβου, εστίασαν για αρχή το ενδιαφέρον τους σε ένα έπιπλο που αγαπούσαν πολύ, τον παραδοσιακό πάγκο που συναντά κανείς σε ξωκλήσια και καφενεία του νησιού, και σκέφτηκαν με ποιον τρόπο θα μπορούσε να δελεάσει αυτό το λιτής αισθητικής κάθισμα ένα νέο αγοραστικό κοινό.

«Σκεφτήκαμε ότι το καλό ντιζάιν πρέπει να δείχνει αντανακλαστικά στις προκλήσεις της κάθε εποχής και έτσι επικεντρωθήκαμε στα υλικά και στον τρόπο κατασκευής», σημειώνει ο Χρήστος. Στράφηκαν στο κουκούτσι της ελιάς, ένα βιο-απόβλητο που βρίσκει κανείς σε αφθονία στο νησί. Το κουκούτσι είναι αυτό που απομένει από την τελική έκθλιψη του πυρήνα της ελιάς. Ο μικρός αυτός σκουρόχρωμος κόκκος συμπιέστηκε, ομογενοποιήθηκε και αποτέλεσε την πρώτη ύλη για την επιφάνεια των πάγκων.

Το Lesvos Βench παρουσιάστηκε, μεταξύ άλλων, στην Design Biennale του Λονδίνου το 2021, ενώ η Κοukos de lab έχει προσκληθεί να συμμετάσχει στα German design awards που θα πραγματοποιηθούν το 2023. «Προχωράμε», δηλώνει με σιγουριά η Ειρήνη. «Τώρα δουλεύουμε πάνω σε νέα σχέδια με αυτό το υλικό, με στόχο κάποια στιγμή να παρουσιάσουμε ένα χαμηλό τραπέζι που θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως μια δημιουργική ανάγνωση πάνω στον σοφρά, ενώ δοκιμάσαμε την εφαρμογή του και σε κάποιες ροτόντες για λογαριασμό ενός ξενοδοχείου στη Γλυφάδα». 

Τo Lesvos Bench των Koukos de Lab, με επιφάνεια από επεξεργασμένο κουκούτσι ελιάς και βάση από ξύλο. ©Mike Aikaterinis

Τo Lesvos Bench των Koukos de Lab, με επιφάνεια από επεξεργασμένο κουκούτσι ελιάς και βάση από ξύλο

Τέχνη από καπάκια και πεταμένους αναπτήρες → Hypercomf

H σύνθετη λέξη «hypercomf» μεταφράζεται ως «υπερβολική άνεση» και έχει διττή σημασία. Από τη μια υπενθυμίζει την άνεση και την ευκολία που μας εξασφαλίζει ο σύγχρονος κόσμος και από την άλλη υπαινίσσεται πως αυτή η ανάγκη για άνεση είναι που οδήγησε εμάς και τον πλανήτη σε τόσο δυσχερή θέση. Πώς ξεβολεύεται λοιπόν κανείς και γιατί;

Αυτό πρέπει να ήταν το ερώτημα που ενέπνευσε τους καλλιτέχνες Ιωάννη Κολιόπουλο και Πάολα Παλαβίδη, τους ιδρυτές της Hypercomf, της «ψευδοεταιρείας», όπως την αποκαλούν στο προφίλ τους στο Instagram, να δημιουργήσουν τα δικά τους terrazzo: Χτενάκια, αναπτήρες, λαστιχάκια, καπάκια, χερούλια συνθέτουν ένα πολύχρωμο μωσαϊκό που αποτυπώνει το μέγεθος του περιβαλλοντικού προβλήματος.

«Έχουμε συλλέξει πλαστικά από τις παραλίες της Τήνου και τον βυθό της θάλασσας που δεν ανακυκλώνονται», σημειώνει η Πάολα. «Η αδυναμία διαχείρισης τους μας έδειξε τον δρόμο. Θα μπορούσαμε να τα έχουμε κάνει τρίμμα, αλλά επιλέξαμε να τα ενσωματώσουμε στο έργο ακέραια, ώστε να είναι αναγνωρίσιμα ως ίχνη από τις καθημερινές στιγμές των ανθρώπων».

Όπως επισημαίνει και ο Ιωάννης, αποσκοπούν σε ένα αφυπνιστικό ντιζάιν μέσω αυτού του πιλοτικού έργου. «Υπάρχει και αυτή η αντίθεση στην όψη του που το κάνει ενδιαφέρον, ότι, ενώ αισθητικά είναι αρκετά όμορφο, την ίδια στιγμή δεν σε αφήνει να ξεχάσεις την προέλευσή του», αναφέρει ο Ιωάννης. Έμπνευση για το τετράγωνο σχήμα στάθηκαν τα foto quadrats που χρησιμοποιούν οι θαλάσσιοι βιολόγοι για να εκτιμήσουν τη στατιστική εξάπλωση των οργανισμών. 

Tα στοιχεία που απαρτίζουν το terrazzo παραμένουν ακέραια στο πλαίσιο, για να μας θυμίζουν τι αφήνουμε στο πέρασμα μας

Tα στοιχεία που απαρτίζουν το terrazzo παραμένουν ακέραια στο πλαίσιο, για να μας θυμίζουν τι αφήνουμε στο πέρασμά μας.

Με πληροφορίες από greenagenda.gr

Must Reads
foolwo rawmathub.gr on Google News
Image

Έγκυρη ενημέρωση για την αξιακή αλυσίδα των raw materials

NEWSLETTER