Ζούμε στην αρχή μιας νέας τεχνολογικής επανάστασης γύρω από τις τεχνολογίες Industry 4.0 (ή Βιομηχανία 4.0), όπως η τεχνητή νοημοσύνη (AI), η ρομποτική και το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (IoT). Το Industry 4.0 αναφέρεται στα «έξυπνα» και συνδεδεμένα συστήματα παραγωγής που έχουν σχεδιαστεί για την αλληλεπίδραση με τον φυσικό κόσμο, έτσι ώστε να λαμβάνουν αποφάσεις που υποστηρίζουν την παραγωγή σε πραγματικό χρόνο.
Οι αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να διαφοροποιήσουν την παραγωγή τους προς πιο προηγμένους τεχνολογικά τομείς. Και ενώ η ταχεία τεχνολογική αλλαγή μπορεί να επιταχύνει την πρόοδο, ιστορικά, κάθε κύμα τεχνολογικής προόδου από τη Βιομηχανική Επανάσταση και μετά, έχει συνδεθεί με οξύτερες ανισότητες μεταξύ των χωρών.
Πριν από το 1800, η εισοδηματική ανισότητα μεταξύ των χωρών ήταν μικρή ενώ σήμερα η μέση διαφορά στο κατά κεφαλήν εισόδημα μεταξύ ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών είναι πάνω από 40.000$. Και εδώ προκύπτουν τα ερωτήματα:
- Ποιά θα ήταν η επίδραση του Industry 4.0;
- Θα διευκόλυνε ή θα παρεμπόδιζε την εκβιομηχάνιση των αναπτυσσόμενων χωρών;
- Θα μείωνε ή θα αύξανε τις ανισότητες;
Τι είναι το Industry 4.0;
Το Industry 4.0 αναφέρεται στα «έξυπνα» και συνδεδεμένα συστήματα παραγωγής που έχουν σχεδιαστεί για να αντιλαμβάνονται, να προβλέπουν και να αλληλεπιδρούν με τον φυσικό κόσμο, έτσι ώστε να λαμβάνουν αποφάσεις που υποστηρίζουν την παραγωγή σε πραγματικό χρόνο. Στην κατασκευή, μπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα, την ενεργειακή απόδοση και τη βιωσιμότητα. Επίσης αυξάνει την παραγωγικότητα μειώνοντας το χρόνο διακοπής λειτουργίας και το κόστος συντήρησης.
Οι εκτιμήσεις προτείνουν ότι μέσω του Industry 4.0 θα προκύψει αύξηση της διαθεσιμότητας της γραμμής παραγωγής κατά 5 έως 15%. Μπορεί επίσης να προσφέρει ευκαιρίες για εξοικονόμηση ενέργειας και περαιτέρω οφέλη μέσω της βελτιστοποίησης των διεργασιών.
Για παράδειγμα, σε μια μελέτη περίπτωσης μιας πολυεθνικής στον τομέα των πλαστικών, η χρήση αισθητήρων ενέργειας μείωσε την κατανάλωση ενέργειας σε ένα από τα εργοστάσια της κατά περίπου 40%, γεγονός που εξοικονόμησε πάνω από 200.000 $ ετησίως σε ενέργεια. Ωστόσο, μόνο λίγες χώρες αναπτύσσουν και εμπορεύονται τεχνολογίες Industry 4.0.
Μέχρι στιγμής, οι ΗΠΑ και η Κίνα προηγούνται σε δημοσιεύσεις και διπλώματα ευρεσιτεχνίας σχετικά με το Industry 4.0. Οι δύο χώρες διαθέτουν τις μεγαλύτερες ψηφιακές πλατφόρμες, τα μισά κέντρα δεδομένων υπερκλίμακας στον κόσμο, τα υψηλότερα ποσοστά υιοθέτησης δικτύων 5G, το 94% της συνολικής χρηματοδότησης νεοφυών επιχειρήσεων τεχνητής νοημοσύνης τα τελευταία πέντε χρόνια και το 70% των κορυφαίων ερευνητών τεχνητής νοημοσύνης στον κόσμο.
Η παραγωγική ικανότητα υψηλής τεχνολογίας και η ικανότητα έρευνας και ανάπτυξης είναι ένα άλλο κρίσιμο στοιχείο για το Industry 4.0, μέσω των οποίων αυξάνονται οι ευκαιρίες για τις εταιρείες στις ανεπτυγμένες χώρες να αποκτήσουν ηγετικό πλεονέκτημα. Για παράδειγμα, οι ευρωπαϊκές εταιρείες έχουν κάνει πολλές επενδύσεις στο Internet of Things (IoT). Μαζί με την Κίνα και τις ΗΠΑ, αντιπροσωπεύουν περίπου τα τρία τέταρτα όλων των δαπανών στον τομέα IoT.
Πώς θα επηρεάσει η βιομηχανία 4.0 τις ανισότητες;
Η τεχνολογική αλλαγή επηρεάζει την ανισότητα μέσω των θέσεων εργασίας, των μισθών και των κερδών. Στην περίπτωση του Industry 4.0, η νέα τεχνολογία αυξάνει κυρίως την παραγωγικότητα. Καθώς οι εταιρείες γίνονται πιο παραγωγικές, είναι επίσης πιο ανταγωνιστικές και πιο πιθανό να προσλάβουν περισσότερους εργαζομένους με υψηλότερη ειδίκευση σε καλύτερες θέσεις εργασίας. Οι χώρες στις οποίες οι εταιρείες υιοθετούν το Industry 4.0 θα μπορούσαν να αναμένουν υψηλότερη αύξηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας και των μισθών.
Ταυτόχρονα, το Industry 4.0 φέρνει επίσης ορισμένες συγκεκριμένες προκλήσεις. Για παράδειγμα, πολλές μελέτες προβλέπουν μεγάλο μέρος των θέσεων εργασίας να χάνονται λόγω της τεχνητής νοημοσύνης και της αυτοματοποίησης. Αλλά δεν λαμβάνουν υπόψιν τους ότι δεν είναι όλα τα καθήκοντα αυτοματοποιημένα και, το πιο σημαντικό, δημιουργούνται νέα προϊόντα, καθήκοντα και επαγγέλματα σε ολόκληρη την παραγωγική αλυσίδα. Το Industry 4.0 στη μεταποίηση μπορεί να φέρει τεράστια οφέλη στην παραγωγικότητα των επιχειρήσεων του κλάδου, αλλά οι περισσότερες εταιρείες στις αναπτυσσόμενες χώρες απέχουν πολύ από το να χρησιμοποιήσουν τεχνολογίες Industry 4.0.
Αξιοποιώντας το Industry 4.0 για ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς
Οι αναπτυσσόμενες χώρες δε θα είναι σε θέση να αναπτύξουν ευρέως το Industry 4.0 εάν έχουν αδύναμη παραγωγή και μεταποίηση. Συνεπώς, πρέπει να διαφοροποιήσουν την παραγωγή τους προς πιο προηγμένους τεχνολογικά τομείς.
Σε αυτό το σημείο, το κράτος διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην προώθηση των δυνητικών τομέων οι οποίοι πρέπει να υποστηριχθούν, στην ενίσχυση των συστημάτων καινοτομίας, στην οικοδόμηση συνοχής μεταξύ των πολιτικών STI (Science, Technology and Innovation) και άλλων κοινωνικών και οικονομικών πολιτικών και διασφαλίζοντας μια συμμετοχική προσέγγιση σε όλη αυτή τη διαδικασία. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει επίσης να προωθήσουν οικονομικά προσιτή, υψηλής ποιότητας πρόσβαση στο Διαδίκτυο και να αναπτύξουν ψηφιακές δεξιότητες στον επιχειρηματικό τομέα, ειδικά για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Θα πρέπει επίσης να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για την ανάπτυξη του Industry 4.0 στον κλάδο της μεταποίησης και των κατασκευών.
Οι προϋποθέσεις αυτές περιλαμβάνουν την ανάπτυξη εθνικών στρατηγικών για συντονισμένη ανάπτυξη του Industry 4.0, τη δημιουργία ενός μηχανισμού που θα βασίζεται σε πολύ-συμμετοχική προσέγγιση για την προώθηση του Industry 4.0 και την οικοδόμηση διεθνούς συνεργασίας για την επιτάχυνση της μεταφοράς τεχνολογίας και τεχνογνωσίας.
Για να προωθηθεί η υιοθέτηση του Industry 4.0, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αυξήσουν την ευαισθητοποίηση του ιδιωτικού τομέα, να προωθήσουν τις επενδύσεις και να διευκολύνουν τη χρηματοδότηση. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στις αναπτυσσόμενες χώρες θα πρέπει επίσης να είναι ενήμεροι για τις αλλαγές στα εμπορικά πρότυπα και τις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας και να εντοπίζουν τον τρόπο με τον οποίο οι όποιες αλλαγές επηρρεάζουν το εργατικό τους δυναμικό. Οι εργαζόμενοι που δεν μπορούν να εκπαιδευτούν ή να επανεκπαιδευτούν και χάνουν τη δουλειά τους θα πρέπει να υποστηρίζονται από μηχανισμούς κοινωνικής προστασίας.
Η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να ενωθεί για να βοηθήσει τις χώρες να αξιοποιήσουν αυτό το νέο τεχνολογικό κύμα. Ο κίνδυνος είναι να διαιωνιστούν τα κενά που παρατηρήθηκαν σε προηγούμενες τεχνολογικές επαναστάσεις.
Από αυτή την άποψη, πέντε τομείς είναι κρίσιμοι:
- Ανταλλαγή γνώσεων και πληροφοριών και διεξαγωγή έρευνας.
- Βοήθεια στο σχεδιασμό πολιτικών, στρατηγικών και στην υλοποίηση πρωτοβουλιών.
- Βοήθεια στο να χτιστεί η δυναμική και οι ικανότητες όλων των παραγόντων που εμπλέκονται στα συστήματα καινοτομίας και στον κλάδο Industry 4.0.
- Προώθηση της μεταφοράς τεχνολογίας μέσω νέων καινοτόμων προσεγγίσεων εταιρικής σχέσης, αντιμετώπισης αστοχιών στις αγορές, τα συστήματα καινοτομίας και των δυνατοτήτων που προσφέρει η τεχνολογία.
- Βοήθεια στον καθορισμό νομικών πλαισίων, κατευθυντήριων γραμμών, κανόνων και προτύπων.
Η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Επιστήμη και την Τεχνολογία για την Ανάπτυξη (United Nations Commission on Science and Technology for Development) προσφέρει στα κράτη μέλη μια πλατφόρμα για να διερευνήσουν τρόπους ενίσχυσης και καλύτερου συντονισμού της διεθνούς συνεργασίας με επίκεντρο της δράσεις STI (Science, Technology and Innovation), σε πνεύμα συνεργασίας και συνεργατικότητας, έτσι ώστε να αξιοποιήσουν τις τεχνολογίες και την καινοτομία του Industry 4.0 προς όφελος όλων.
Με πληροφορίες από weforum.org
