Η Κίνα κυριαρχεί στην παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού για μπαταρίες ιόντων λιθίου παρόλο ποι οι ανταγωνίστριες χώρες προσπαθούν διαρκώς να αποκτήσουν περισσότερο έλεγχο στον εφοδιασμό.
Το βιομηχανικό λιμάνι της Kwinana στη δυτική ακτή της Αυστραλίας είναι ένας μικρόκοσμος της παγκόσμιας ενεργειακής βιομηχανίας. Από το 1955, αποτελούσε την τοποθεσία ενός από τα μεγαλύτερα διυλιστήρια πετρελαίου στην περιοχή, το οποίο ανήκε στην British Petroleum. Κάποτε παρείχε το 70% των καυσίμων της Δυτικής Αυστραλίας και τα απομεινάρια των παλιών μεταλλικών δεξαμενών εξακολουθούν να κυριαρχούν οπτικά στην ακτογραμμή, ενώ σκουριάζουν σταδιακά λόγω της εγγύτητάς τους στη θάλασσα.
Το διυλιστήριο έκλεισε τον Μάρτιο του 2021, αλλά δεν υπάρχει μόνο πετρέλαιο κάτω από το κόκκινο έδαφος της περιοχής. Η Αυστραλία διαθέτει επίσης σχεδόν το ήμισυ των παγκόσμιων αποθεμάτων λιθίου. Τα φορτηγά και τα μηχανήματα κυκλοφορούν και πάλι στην περιοχή, αλλά τώρα είναι μέρος μιας κούρσας για την εξασφάλιση των καθαρών πηγών ενέργειας του μέλλοντος, ενός αγώνα που κυριαρχείται από την Κίνα.
Τα τελευταία 30 χρόνια, το λίθιο έχει γίνει ένας πολύτιμος πόρος. Είναι ένα ζωτικό συστατικό των μπαταριών (των κινητών τηλεφώνων και των φορητών υπολογιστών), αλλά το κυριότερο, για τα ηλεκτρικά οχήματα που σύντομα θα κυριαρχούν στους δρόμους. Ωστόσο, μέχρι πρόσφατα, το λίθιο που εξορύσσεται στην Αυστραλία έπρεπε να καθαριστεί και υποστεί επεξεργασία αλλού. Όσον αφορά την επεξεργασία λιθίου, η Κίνα κυριαρχεί σε τεράστιο βαθμό. Η χώρα εισήγαγε περίπου το 40% των 93.000 μετρικών τόνων ακατέργαστου λιθίου που εξορύχθηκε παγκοσμίως το 2021. Εκατοντάδες γιγα-εργοστάσια σε όλη την Κίνα παράγουν εκατομμύρια μπαταρίες για ηλεκτρικά οχήματα, τόσο για την εγχώρια αγορά όσο και για ξένες αυτοκινητοβιομηχανίες όπως η BMW, η Volkswagen και η Tesla.
Το μερίδιο της Κίνας στην αγορά μπαταριών ιόντων λιθίου θα μπορούσε να φτάσει το 80%, σύμφωνα με εκτιμήσεις από BloombergNEF. Έξι από τους 10 μεγαλύτερους παραγωγούς μπαταριών ηλεκτρικών οχημάτων εδρεύουν στην Κίνα. Ένας από αυτούς, η CATL, παράγει τρεις στις δέκα μπαταρίες για ηλεκτρικά οχήματα παγκοσμίως. Αυτή η κυριαρχία εκτείνεται σε όλο το εύρος της αλυσίδας εφοδιασμού. Οι κινεζικές εταιρείες έχουν υπογράψει προνομιακές συμφωνίες με χώρες πλούσιες σε λίθιο και επωφελήθηκαν από τεράστιες κρατικές επενδύσεις όσον αφορά στις πολύπλοκες διαδικασίες της εξόρυξης και της μεταποίησης. Αυτό το καθεστώς έκανε τον υπόλοιπο κόσμο να ανησυχεί και οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη προσπαθούν τώρα να απογαλακτιστούν από το κινεζικό λίθιο πριν να είναι πολύ αργά.
Μια μπαταρία ηλεκτρικού αυτοκινήτου χρησιμοποιεί 30 έως 60 κιλά λιθίου. Εκτιμάται ότι μέχρι το 2034, μόνο οι ΗΠΑ θα χρειάζονται 500.000 μετρικούς τόνους μη επεξεργασμένου λιθίου ετησίως για την παραγωγή ηλεκτρικών οχημάτων. Αυτό είναι περισσότερο από την παγκόσμια προσφορά το 2020. Ορισμένοι ειδικοί φοβούνται μια επανάληψη της πετρελαϊκής κρίσης που πυροδότησε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, με τη γεωπολιτική ένταση να μεταβάλλεται σε πόλεμο κυρώσεων. Ένα τέτοιο σενάριο θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα η Κίνα να διακόψει την προμηθεια μπαταριών, ακριβώς τη στιγμή που οι δυτικές αυτοκινητοβιομηχανίες τις χρειάζονται για να τροφοδοτήσουν τη μετάβαση στα ηλεκτρικά οχήματα.
«Εάν η Κίνα αποφασίσει να εξυπηρετήσει την εγχώρια αγορά κατά προτεραιότητα, οι μπαταρίες ιόντων λιθίου θα είναι πιο ακριβές εκτός Κίνας», λέει ο Andrew Barron, καθηγητής ενέργειας χαμηλών εκπομπών άνθρακα και περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο Swansea. Αυτό κάνει την προσπάθεια της Δύσης να επεκτείνει την ικανότητα ίδιας παραγωγής μπαταριών «πιο επιτακτική από ποτέ», λέει.
Οι προσπάθειες των χωρών, εκτός Κίνας, να παράγουν λίθιο παίρνουν σάρκα και οστά, αν και με αργό ρυθμό. Αν όλα πάνε σύμφωνα με τα σχέδια, θα υπάρξουν 13 νέα γιγα-εργοστάσια στις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι το 2025, στα οποία θα προστεθούν επιπλέον 35 στην Ευρώπη έως το 2035 (εφόσον βέβαια ξεπεραστούν όλα τα τεχνικά εμπόδια και οι κοινωνικές αντιδράσεις που συχνά συνοδεύουν ανάλογα έργα).
Ωστόσο, αυτά τα γιγα-εργοστάσια θα χρειαστούν λίθιο σε μεγάλες ποσότητες. Τον Μάρτιο 2022, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν ανακοίνωσε τα σχέδια του να χρησιμοποιήσει τον Νόμο για την Αμυντική Παραγωγή για τη χρηματοδότηση της εγχώριας εξόρυξης λιθίου και άλλων κρίσιμων υλικών μπαταριών υπό την αιγίδα της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας. Πέρα από τον Ατλαντικό, η Ευρωπαϊκή Ένωση νομοθετεί, προσπαθώντας να δημιουργήσει μια πράσινη εφοδιαστική αλυσίδα μπαταριών στην Ευρώπη, με έμφαση στην ανακύκλωση λιθίου.
Ωστόσο, υπάρχει ένας σημαντικός παράγοντας που δεν πρέπει να αγνοηθεί μεταξύ του ορυχείου και της παραγωγής. Η μετατροπή του ακάθαρτου λιθίου στις καθαρότερες μορφές ανθρακικού ή υδροξειδίου του λιθίου που απαιτείται για τις μπαταρίες, είναι μια δαπανηρή και πολύπλοκη διαδικασία. Χρειάζονται χρόνια για να μπει σε λειτουργία ένα εργοστάσιο επεξεργασίας λιθίου ή ένα γιγα-εργοστάσιο. Είναι πιθανό να χρειαστούν δεκαετίες και περίπου 175 δισεκατομμύρια δολάρια για τις ΗΠΑ για να φτάσουν την Κίνα. Η Κίνα ελέγχει τουλάχιστον τα δύο τρίτα της παγκόσμιας ικανότητας επεξεργασίας λιθίου, και αυτό είναι ουσιαστικά ο κρίσιμος παράγοντας που της παρέχει ασφυκτικό έλεγχο της παγκόσμιας αγοράς μπαταριών για τα επόμενα χρόνια.
Χωρίς επείγουσες επενδύσεις σε αυτό το ενδιάμεσο βήμα, το λίθιο που λαμβάνεται από νέα ορυχεία στις ΗΠΑ και την Ευρώπη μπορεί να χρειαστεί να αποσταλεί στην Ασία και να εμπλουτιστεί για να μπορέσει να χρησιμοποιηθεί σε ηλεκτρικά οχήματα, αυξάνοντας με αυτό τον τρόπο τις εκπομπές άνθρακα, διακυβεύοντας την ενεργειακή ανεξαρτησία, ενώ παράλληλα παρέχει στην Κίνα ένα ισχυρό διαπραγματευτικό ατού.
Σε πρώτη ανάγνωση, η Kwinana φαίνεται να είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση: μια νέα μονάδα επεξεργασίας λιθίου έχει κατασκευαστεί στα βόρεια του παλιού διυλιστηρίου και εντός του Μαΐου 2022 μετέτρεψε για πρώτη φορά με επιτυχία ένα μετάλλευμα λιθίου που ονομάζεται spodumene σε υδροξείδιο του λιθίου, έτοιμο για χρήση σε μπαταρίες. Αλλά ακόμη και αυτό δε δίνει στην Αυστραλία τη δυνατότητα να επεξεργάζεται και να εμπορεύεται ελεύθερα το δικό της λίθιο. Το εργοστάσιο είναι μέρος μίας κοινοπραξίας, της οποίας πλειοψηφικός μέτοχος είναι η Tianqi Lithium, μια κινεζική εταιρεία εξόρυξης και παραγωγής μπαταριών που ελέγχει σχεδόν το ήμισυ της παγκόσμιας παραγωγής λιθίου.
Στην παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού μπαταριών, η Κίνα είναι παντού. Η Tianqi Lithium κατέχει επίσης μερίδια στην SQM, τη μεγαλύτερη εταιρεία εξόρυξης της Χιλής, και στην Greenbushes, το μεγαλύτερο ορυχείο λιθίου της Αυστραλίας. Τόσο η Tianqi Lithium όσο και ο εγχώριος αντίπαλός της, Ganfeng Lithium, έχουν υπογράψει συμφωνίες για το «τρίγωνο του λιθίου», ένα πλούσιο σε ορυκτά τμήμα των Άνδεων στη συμβολή της Αργεντινής, της Βολιβίας και της Χιλής. Είναι παρόμοια ιστορία με αυτή άλλων σπάνιων πρώτων υλών που χρειάζονται για την παραγωγή μπαταριών. Η Κίνα ελέγχει το 70% της βιομηχανίας εξόρυξης στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, όπου βρίσκεται σχεδόν όλο το κοβάλτιο του κόσμου, ένα άλλο κρίσιμο συστατικό των μπαταριών ιόντων λιθίου.
Εκτός από την κυριαρχία στην παγκόσμια προμήθεια επεξεργασμένου λιθίου, η Κίνα έχει επίσης αρχίσει να επεκτείνει την εγχώρια παραγωγή, όντας πλέον ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός ακατέργαστου λιθίου μετά την Αυστραλία και τη Χιλή, παρόλο που κατέχει λιγότερο από το 10% των παγκόσμιων αποθεμάτων.
Αυτή η κυριαρχία δεν επετεύχθη από τη μια μέρα στην άλλη. Το 2015, η Κίνα έκανε το λίθιο εθνική προτεραιότητα ως μέρος της βιομηχανικής στρατηγικής της με τον τίτλο «Made in 2025». Εκτιμάται ότι 60 δισεκατομμύρια δολάρια σε επιδοτήσεις ηλεκτρικών οχημάτων βοήθησαν στη δημιουργία μιας αγοράς και της αλυσίδας εφοδιασμού μπαταριών που τη συνοδεύει. Οι εταιρείες μπαταριών έχουν επενδύσει δισεκατομμύρια σε εγχώριες πηγές λιθίου με τρόπο που ήταν αδύνατος αλλού στον κόσμο.
Τα έργα λιθίου εκτός Κίνας έχουν βρεθεί στο έλεος των αγορών, επιβραδυνόμενα ή επιταχυνόμενα ανάλογα με την κίνηση της τιμής του λιθίου. Αλλά οι εγχώριες επενδύσεις στην Κίνα ήταν σχεδόν σταθερές. Ως αποτέλεσμα, η Κίνα είναι η μόνη χώρα που μπορεί να μετατρέψει το λίθιο από την πρώτη ύλη μέχρι τις έτοιμες μπαταρίες χωρίς να χρειάζεται να βασίζεται σε εισαγόμενα χημικά ή εξαρτήματα. Αυτό οφείλεται κυρίως σε ένα πολιτικό περιβάλλον που δίνει έμφαση στη μείωση του κόστους του λιθίου αντί στη μεγιστοποίηση της αξίας των μετόχων.
Ωστόσο, η Κίνα δεν παράγει αρκετό λίθιο για να ικανοποιήσει την εγχώρια κατανάλωση, και επιπλέον, μόνο περίπου το 10% του υλικού που αποτελεί μια μπαταρία είναι στην πραγματικότητα λίθιο. Η χώρα εξακολουθεί να βασίζεται στις εισαγωγές κοβαλτίου, νικελίου, χαλκού και γραφίτη, γεγονός που εξασφαλίζει έναν βαθμό αμοιβαίας συνεργασίας προς το παρόν. «Είναι πραγματικά ένα αλληλοεξαρτώμενο σύστημα», λέει ο Lukasz Bednarski, αναλυτής υλικών μπαταριών και συγγραφέας του Lithium: The Global Race for Battery Dominance and the New Energy Revolution. «Ο δυτικός κόσμος και η Κίνα είναι κατά κάποιο τρόπο αλληλοεξαρτώμενοι».
Καμία πλευρά δεν ενδιαφέρεται να ξεκινήσει έναν εμπορικό πόλεμο, γεγονός που έχει οδηγήσει σε μια εύθραυστη ισορροπία δυνάμεων, λέει ο Barron. «Εάν η Κίνα αποφασίσει να μην εξάγει μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων, οι χώρες της Δύσης θα μπορούσαν να αποφασίσουν να μην εξάγουν νικέλιο στην Κίνα», λέει. «Η Κίνα δεν διαθέτει εγκαταστάσεις επεξεργασίας για την παραγωγή νικελίου υψηλότερης καθαρότητας».
Η ισορροπία ισχύος μπορεί να αλλάξει καθώς και οι δύο πλευρές επενδύουν στην ενεργειακή ανεξαρτησία. Ενώ η Δύση αγωνίζεται να αναπτύξει ορυχεία και εργοστάσια, η Κίνα αρχίζει να εκμεταλλεύεται τις ανεκμετάλλευτες πηγές λιθίου στο Xinjiang και τις αλμυρές λίμνες του Θιβετιανού οροπεδίου. Αυτό μπορεί να έχει ανθρώπινο κόστος. Μία έκθεση των New York Times βρήκε στοιχεία καταναγκαστικής εργασίας σε εξορυκτικές δραστηριότητες στη Xinjiang, κάτι που θα μπορούσε να αποτελέσει πιθανό σημείο διενέξεων εάν οι κυρώσεις που αποσκοπούσαν στην προστασία της μειονότητας των Ουιγούρων, εμποδίσουν τις δυτικές εταιρείες να εισάγουν πρώτες ύλες που εξορύσσονται στην περιοχή αυτή.
Τελικά, το λίθιο δεν είναι ουσιαστικά σπάνιο. Καθώς οι τιμές αυξάνονται, νέες τεχνολογίες θα μπορούσαν να γίνουν πιο οικονομικά βιώσιμες Για παράδειγμα, ένας τρόπος εξαγωγής λιθίου από θαλασσινό νερό ή ένας εξ ολοκλήρου νέος τύπος χημείας μπαταριών που εξαλείφει την ανάγκη για λίθιο. Βραχυπρόθεσμα, ωστόσο, τα προβλήματα εφοδιασμού θα μπορούσαν να διαταράξουν τη μετάβαση στα ηλεκτρικά οχήματα. «Μπορεί να υπάρξουν αναταραχές που θα χαρακτηρίζονται από χρονιές που η τιμή της πρώτης ύλης εκτοξεύεται στα ύψη και υπάρχουν προσωρινές ελλείψεις στην αγορά», λέει ο Bednarski.
Οι Κινέζοι κατασκευαστές αυτοκινήτων θα έχουν ένα τεράστιο πλεονέκτημα εάν συμβεί αυτό. Ήδη, κινεζικές μάρκες όπως η Nio και κινεζικής ιδιοκτησίας ευρωπαϊκές μάρκες όπως η MG, λανσάρουν ηλεκτρικά αυτοκίνητα στις Δυτικές αγορές που είναι φθηνότερα. «Οι δυτικές εταιρείες που ανήκουν στην Κίνα θα έχουν τεράστιο πλεονέκτημα έναντι των ευρωπαίων ή αμερικανικών ανταγωνιστών τους», λέει ο Barron.
Μόλις λειτουργήσει, το εργοστάσιο λιθίου στην Kwinana, θα παράγει 24.000 τόνους υδροξειδίου του λιθίου ετησίως. Αλλά αυτό το λίθιο, που εξορύσσεται στην Αυστραλία για μπαταρίες που κατασκευάζονται στη Νότια Κορέα και τη Σουηδία και προορίζονται για ηλεκτρικά οχήματα που πωλούνται στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, εξαρτάται από την Κίνα σε κάθε βήμα του ταξιδιού του. Το κέλυφος του παλιού διυλιστηρίου πετρελαίου εξακολουθεί να στέκεται ως μνημείο στον αγώνα ενός αιώνα για τα ορυκτά καύσιμα που αναμόρφωσαν τον κόσμο, αλλά υπάρχει ένας νέος αγώνας σε εξέλιξη. Και η Κίνα, προς στιγμή, είναι ο κυρίαρχος του παιχνιδιού.
Με πληροφορίες από Wired.co.uk
