Δρ. Π. Τζεφέρης: Η Critical Raw Materials Act είναι η νέα ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για τον βιώσιμο εφοδιασμό κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών

Δρ. Π. Τζεφέρης: Η Critical Raw Materials Act είναι η νέα ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για τον βιώσιμο εφοδιασμό κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών

Ο Δρ. Π. Τζεφέρης είναι Γενικός Διευθυντής Ορυκτών Πρώτων Υλών στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

Το λίθιο και οι σπάνιες γαίες θα είναι σύντομα πιο σημαντικά από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Η ζήτηση μας μόνο για σπάνιες γαίες θα πενταπλασιαστεί μέχρι το 2030. […] Πρέπει πάση θυσία να αποφύγουμε να εξαρτηθούμε ξανά, όπως κάναμε με πετρέλαιο και φυσικό αέριο. […] Θα εντοπίσουμε Στρατηγικά Έργα σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού, από την εξόρυξη έως τη επεξεργασία, από την επεξεργασία έως την ανακύκλωση. Και θα δημιουργήσουμε στρατηγικά αποθέματα όπου η προσφορά κινδυνεύει. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο σήμερα ανακοινώνω έναν ευρωπαϊκό νόμο περί κρίσιμων πρώτων υλών».

European commission president Von der Leyen, Brussels, 14 September 2022

Η Ευρώπη διαθέτει αξιοποιήσιμο δυναμικό πρωτογενών κοιτασμάτων κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών (KOΠY). Το γεωλογικό και κοιτασματολογικό της υπόβαθρο επιτρέπει το σχηματισμό μεταλλογενετικών περιοχών με έντονο επιστημονικό αλλά και επενδυτικό ενδιαφέρον. Ο συνδυασμός όλων των πληροφοριακών δεδομένων επιβεβαιώνει την ύπαρξη σημαντικών προκλήσεων και ευκαιριών για την παραγωγική αξιοποίηση ΚΟΠΥ και μάλιστα με καθετοποιημένο τρόπο (εξόρυξη, εμπλουτισμός, μεταλλουργία, ανακύκλωση).

Πράγματι, από τις διαθέσιμες πανευρωπαϊκές βάσεις δεδομένων ΟΠΥ (European Geological Data Infrastructure – EGDI, Minerals4EU) που μέσω του EuroGeoSurveys λειτουργούν με τη συμβολή των εθνικών και περιφερειακών γεωλογικών υπηρεσιών της Ευρώπης, αλλά και άλλες σχετικές βάσεις δεδομένων που έχουν προκύψει στο πλαίσιο ευρωπαϊκών έργων (ProMine, EURARE κ.ά.) μαζί με την ενημερωτική πλατφόρμα της ευρωπαϊκής Επιτροπής Raw Materials Information System (RMIS), προκύπτουν πολλά επιμέρους εξορυκτικά έργα ΚΟΠΥ που μπορούν να αναπτυχθούν εντάσσοντας την Ευρώπη στη λίστα των αυτάρκων βιομηχανικών οικονομιών.

Κοιτασματολογικό δυναμικό ΚΟΠΥ στην ΕΕ-27 (πηγή: EuroGeoSurveys και άλλες σχετικές βάσεις δεδομένων που έχουν προκύψει στο πλαίσιο ευρωπαϊκών έργων (ProMine, EURARE κ.ά.)

Υπάρχουν στην Ευρώπη κοιτάσματα ή έστω υποσχόμενες εμφανίσεις κρίσιμων ΟΠΥ; Σύμφωνα με τα υφιστάμενα δεδομένα, η απάντηση είναι «Ναι, υπάρχουν». Η Ευρώπη, πέραν των αποθεμάτων σε βασικά ορυκτά και μέταλλα, διαθέτει σημαντικές κοιτασματολογικές δυνατότητες ΚΟΠΥ. Για παράδειγμα, είναι σε θέση να καλύψει ένα μέρος από την αυξανόμενη ζήτηση λιθίου, κοβαλτίου, γραφίτη αλλά και σπάνιων γαιών μέσα από την παραγωγική αξιοποίηση των δικών της κοιτασμάτων.

Αλκαλικό πυριγενές πέτρωμα που περιέχει ευδιαλύτη (κόκκινο ορυκτό) από το Kringlerne, Νότια Γροιλανδία. ©NERC. O ευδιαλύτης είναι το κύριο ορυκτό τόσο για το Kringlerne όσο και για το Norra Kärr (Σουηδία) που απετέλεσαν ελπιδοφόρους στόχους σπάνιων γαιών του έργου EURARE. Αν και τα μεταλλεύματα REE περιέχουν συχνά ραδιενεργά υλικά που απαντώνται στη φύση, ο ευδιαλύτης και η κόκκινη λάσπη είναι χαμηλής ραδιενέργειας.

Παρόλα αυτά η παραγωγική αξιοποίηση των Ευρωπαϊκών ΚΟΠΥ καθυστερεί ή σε ορισμένες περιπτώσεις απουσιάζει πλήρως, χωρίς αυτό να οφείλεται στην έλλειψη κοιτασματολογικού ενδιαφέροντος και σχετικών δυνατοτήτων για την ανάπτυξη μεταλλευτικών έργων. Το πρόβλημα λοιπόν της παραγωγικής υστέρησης της Ευρώπης δεν είναι γεωλογικό ούτε μεταλλογενετικό/κοιτασματολογικό. Αλλά ούτε και τεχνολογικής φύσεως. Οι νέες τεχνολογίες είτε έρευνας είτε μεθόδων ασφαλούς εκμετάλλευσης, με έμφαση στις κρίσιμες και άλλες στρατηγικές ορυκτές πρώτες ύλες, δύνανται να υλοποιούνται πλέον αποτελεσματικά και υπεύθυνα όπως άλλωστε προβλέπει το αυστηρό θεσμικό πλαίσιο όλων των κρατών μελών εντός της Ε.Ε.

Οι λόγοι των περιορισμένων επενδύσεων στην κοιτασματολογική έρευνα όσο και γενικότερα στην εξορυκτική δραστηριότητα, μάλλον πρέπει να εντοπιστούν κατά πρώτο λόγο στον σχετικά χαμηλό βαθμό κοινωνικής αποδοχής του τομέα με τις παντοειδείς αρνητικές προεκτάσεις του σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο και δευτερευόντως στις χρονοβόρες εθνικές διαδικασίες αδειοδότησης των εξορυκτικών έργων, τόσο έρευνας όσο και εκμετάλλευσης.

Για τους ανωτέρω κυρίως λόγους, η Ευρωπαία επίτροπος von der Leyen σε μια προσπάθεια βελτίωσης της κατάστασης, ανακοίνωσε πριν από λίγες μέρες, μια νέα πρωτοβουλία, ένα νέο νόμο της ΕΕ για τις κρίσιμες πρώτες ύλες (Critical Raw Materials Act). Όπως είπε: «Η προμήθεια πρώτων υλών έχει γίνει πραγματικό γεωπολιτικό εργαλείο. Η δίδυμη πράσινη και ψηφιακή μας μετάβαση θα ζήσει ή θα πεθάνει μέσα από τη λειτουργία των αλυσίδων εφοδιασμού μας. Ας βεβαιωθούμε ότι το μέλλον της Ευρωπαϊκής Βιομηχανίας οικοδομείται στην Ευρώπη».

Βασικοί (υπό διαμόρφωση) άξονες της νέας πρωτοβουλίας είναι:

  1. Εστίαση σε Στρατηγικές Εφαρμογές και δημιουργία λίστας με Στρατηγικά Έργα ΚΟΠΥ τα οποία θα χαρακτηρίζονται ως ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος – βάσει προτάσεων των επιμέρους κρατών μελών. Η Ε.Ε σε μια προσπάθεια αύξησης της στρατηγικής της αυτονομίας θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα σε έργα προώθησης της έρευνας και σε έργα ΚΟΠΥ (και ενδεχομένων και λοιπών ΟΠΥ) με στρατηγικό χαρακτήρα για ταχύτερη κατά προτεραιότητα αδειοδότηση και ευκολότερη πρόσβαση στη χρηματοδότηση από εθνικά και κοινοτικά εργαλεία. Σήμερα, μόνο το 3% περίπου όλων των μεταλλευτικών επενδύσεων παγκοσμίως προορίζεται για μεταλλευτική έρευνα στην Ευρώπη. Η προσέλκυση περισσότερων επενδύσεων σε αυτά τα πρώτα στάδια της εξορυκτικής βιομηχανίας πρέπει να αποτελεί βασικό στοιχείο εν όψει της νέας νομοθεσίας για τις πρώτες ύλες.
  2. Οικοδόμηση μιας ανθεκτικής αλυσίδας εφοδιασμού των ΚΟΠΥ, υποστηρίζοντας έργα και προσελκύοντας περισσότερες ιδιωτικές επενδύσεις σε όλο το παραγωγικό φάσμα από την εξόρυξη και την μεταποίηση έως την ανακύκλωση. Ο πόλεμος στην Ουκρανία υπογράμμισε για άλλη μια φορά τη σημασία της ανθεκτικότητας των αλυσίδων εφοδιασμού της Ευρώπης συνολικά. Στο πλαίσιο αυτό, η επιτάχυνση της διαδικασίας αδειοδότησης αλλά και η διασφάλιση όλων των διαθέσιμων χρηματοδοτικών εργαλείων της Ε.Ε, σε αυτά τα κρίσιμα Εργα για την αυτονομία της Ε.Ε, θα πρέπει να μπουν σε προτεραιότητα, χωρίς ωστόσο να θίγονται τα περιβαλλοντικά ζητήματα και οι επιδράσεις ESG. Πρέπει επίσης να εξεταστεί το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός δημόσιου/ιδιωτικού επενδυτικού ταμείου, που θα συνδυάζει ίδια κεφάλαια, δάνεια και εγγυήσεις, προκειμένου να επενδύσει σε έργα εξόρυξης κλπ. και ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας (European Sovereignty Fund).
  3. Διαμόρφωση δικτύου ευρωπαϊκών φορέων για πρόβλεψη και έγκαιρη προειδοποίηση αντιμετώπισης κινδύνων εμπορικού ανταγωνισμού, διαταραχών, αυξήσεων τιμών ή ελλείψεων. Κατά την άποψή μας, η Ε.Ε χρειάζεται έναν Οργανισμό Πρώτων Υλών (Raw Materials Agency), επιφορτισμένο με τον συντονισμό εντοπισμού συγκεκριμένων έργων ΚΟΠΥ σε όλα τα κράτη μέλη, τον καθορισμό των αναγκών αποφυγής κινδύνων (προερχόμενων π.χ. από εφαρμογή ανταγωνιστικών τεχνικών dumping ή σκόπιμης στρέβλωσης των τιμών από την Κίνα κλπ.) και τη λειτουργία ως διεπαφής μεταξύ των έργων των κρατών μελών και των οργάνων της Ε.Ε.
  4. Εναρμόνιση νομοθεσίας για την διασφάλιση βιώσιμων όρων ανταγωνισμού και πλαισίου αγοράς, με βάση την αρχή της ισότητας σε υψηλά πρότυπα ESG αλλά και στοχευμένες τροποποιήσεις και εναρμόνιση της υφιστάμενης νομοθεσίας ώστε να εξασφαλιστούν οι όροι αυτοί. Τα νέα Στρατηγικά Εργα θα απαιτήσουν στήριξη και προληπτικά μέτρα εμπορικής άμυνας (π.χ. πρόσβαση σε ανταγωνιστική ηλεκτρική ενέργεια χαμηλού άνθρακα) για να ανταγωνίζονται σε ίσους όρους ενάντια στις αθέμιτες παγκόσμιες πρακτικές. Η διατήρηση ίσων όρων ανταγωνισμού είναι εξίσου σημαντική εντός των συνόρων της ενιαίας αγοράς, ιδίως όσον αφορά την αντιμετώπιση των δυνατοτήτων στρατηγικής αποθήκευσης καθώς και για την προώθηση δευτερογενών πρώτων υλών (π.χ. εναρμόνιση της υφιστάμενης νομοθεσίας για τα απόβλητα).

Τέλος, κατά την άποψή μας, είναι επίσης σημαντικό αλλά ακόμη ζητούμενο για την Ε.Ε να συνάψει στρατηγικές εταιρικές σχέσεις για να εμπλουτίσει τις αλυσίδες προμήθειας της Ε.Ε με τις χώρες που ήδη παράγουν ΚΟΠΥ, όπως είναι ο Καναδάς και η Αυστραλία, με αρκετές αναπτυσσόμενες χώρες στην Αφρική και στη Λατινική Αμερική, με τις γεωγραφικά γείτονες χώρες της Ε.Ε, όπως η Νορβηγία και η Ουκρανία, τις χώρες της διεύρυνσης καθώς και τις χώρες των Βαλκανίων, ειδικότερα εκείνες των δυτικών Βαλκανίων. Η Σερβία, για παράδειγμα, διαθέτει αποθέματα λιθίου και βορικών αλάτων, ενώ η Αλβανία διαθέτει αποθέματα χρωμίου, νικελίου αλλά και πλατινοειδών (PGEs), στην περιοχή Tropojë, στα ΒΑ της χώρας, κοντά στα σύνορα με το Κόσσοβο.

Ας ελπίσουμε ότι αυτή τη φορά, με τη νέα πρωτοβουλία, οι αναχρονιστικές εγκατεστημένες νοοτροπίες, οι ιδεοληψίες, η ορυκτοφοβία και η ανασφάλεια στον συγκεκριμένο τομέα, θα δώσουν την θέση τους σε μια ρεαλιστική πολιτική που θα εναρμονίζει τους στόχους που έχουν τεθεί με τις πράξεις των αξιωματούχων της Ε.Ε. Διαφορετικά θα πρέπει οι στόχοι να μετριαστούν ή να αλλάξουν.

Αφιέρωμα - Κρίσιμες Ορυκτές Πρώτες Ύλες ένα στοίχημα για την Ευρώπη
rawmathub.gr linkedin newsletter subscription
foolwo rawmathub.gr on Google News
Image

Έγκυρη ενημέρωση για την αξιακή αλυσίδα των raw materials

NEWSLETTER