Reviving Limenaria: Η αναγέννηση του μεταλλευτικού συγκροτήματος Λιμεναρίων Θάσου

Το μεταλλευτικό συγκρότημα Λιμεναρίων στη Θάσο αποτελούσε κέντρο επεξεργασίας καλαμίνας (ψευδάργυρου). Το συγκρότημα, συγκαταλέγεται στα σημαντικότερα μνημεία βιομηχανικής κληρονομιάς της Ελλάδας και συντέλεσε στην ανάπτυξη των Λιμεναρίων, λόγω της κερδοφόρας εκμετάλλευσης του μεταλλεύματος.

Η παύση της λειτουργίας του και η επακόλουθη εγκατάλειψη του, άφησε ερειπωμένα κτίρια, που πλέον δε σχετίζονται καθόλου με την καθημερινότητα των κατοίκων. Στις Εικόνες 1 και 2 δίδεται το τοπογραφικό σχέδιο της υφιστάμενης κατάστασης του μεταλλευτικού συγκροτήματος και η διαδικασία εξόρυξης του μεταλλεύματος αντίστοιχα. Στην Εικόνα 3 παρουσιάζεται ένα χρονολόγιο για την καλύτερη κατανόηση των ιστορικών φάσεων του συγκροτήματος.

Στην Εικόνα 4 παρουσιάζονται τα σχέδια αποτύπωσης της υφιστάμενης κατάστασης για κάθε κτίριο ξεχωριστά.

Η πρόταση επανάχρησης του συγκροτήματος, «Revivng Limenaria», στοχεύει να αποκαταστήσει όχι μόνο τις δομές του συγκροτήματος αλλά και να δώσει νέα ζωή στην ευρύτερη περιοχή, φέρνοντας την ιστορία σε επαφή με το παρόν. Η λέξη «αναγέννηση» αποκτά διττό νόημα, καθώς μέσω του σχεδιασμού επιχειρείται η ανάδειξη του συγκροτήματος ως μνημείου αλλά και η επανάχρηση τμημάτων του με νέες χρήσεις, καθώς και προσθήκες νέων κτιρίων.

Επιγραμματικά, η πρόταση αποτελείται από τρεις λειτουργικές ενότητες. Ξεκινώντας από την ανατολική πλευρά συναντάμε το «Παλατάκι» που πλέον φιλοξενεί τον πολιτιστικό σύλλογο Λιμεναρίων μαζί με την προσθήκη των info points (τα «μάτια») για την ενημέρωση των επισκεπτών για τον ορυκτό πλούτο της Θάσου γενικότερα. Έπειτα εντοπίζουμε το νέο κτίριο του ερευνητικό κέντρου μαζί με τους κοιτώνες φιλοξενίας των ερευνητών και τέλος το «υπαίθριο μουσείο» που διαμορφώνει η περιπατητική διαδρομή ξενάγησης, όπου παρέχεται στον επισκέπτη μια διαδραστική αφήγηση της ιστορίας του συγκροτήματος και του τρόπου λειτουργίας του. Η διαδρομή αυτή ενώνει όλα τα υψομετρικά επίπεδα του οικοπέδου, καθιστώντας τα προσβάσιμα σε όλους (Εικόνες 5-6).

Οι νέες χρήσεις περιλαμβάνουν εκθεσιακούς χώρους με φωτογραφίες και αντικείμενα από τη λειτουργία του εργοστασίου, εστιατόριο, αγορά τοπικών προϊόντων και open cinema. Κεντρικά του συγκροτήματος, προστίθεται ένα νέο κτίριο: το Ερευνητικό Κέντρο Αποκατάστασης Ανενεργών Μεταλλείων και Λατομείων. Το κέντρο αυτό αποσκοπεί στη δημιουργία μιας επιστημονικής ομάδας που θα εστιάζει στην αποκατάσταση και βιώσιμη διαχείριση ανενεργών μεταλλευτικών χώρων, ενισχύοντας παράλληλα την τοπική έρευνα και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση (Εικόνα 7).

Το Ερευνητικό Κέντρο Αποκατάστασης Ανενεργών Μεταλλείων και Λατομείων αναπτύσσεται υπόσκαφα και ξεπροβάλει από το λόφο, δημιουργώντας γεωμετρικούς όγκους στραμμένους προς το νότο και τη θάλασσα, όπου χωροθετούνται οι αίθουσες διδασκαλίας. Αφετηρία για το σχεδιασμό του αποτέλεσε η πορεία που ακολουθούσαν οι μεταλλωρύχοι, η οποία βασιζόταν σε μία ευθύγραμμη διαδρομή εκατέρωθεν της οποίας υπήρχαν εξογκώματα, δηλαδή σκάμματα που είχαν δημιουργήσει για να εξορύξουν μετάλλευμα.

Παράλληλα στην πίσω πλευρά του κέντρου διαμορφώνεται μια «τρύπα», μια σχισμή προκειμένου να φτάσει φυσικός φωτισμός στο εσωτερικό του κτιρίου, παρόμοια με αυτές που έκαναν οι εργάτες για να «εισέλθουν» στη γη. Το υλικό που χρησιμοποιείται στη σχισμή αυτή είναι το rammed earth (συμπιεσμένη γη) στις ιδιαίτερες αποχρώσεις του χώματος της περιοχής (Εικόνες 8-10).

Με τους χειρισμούς αυτούς και την προσθήκη αυτών των νέων λειτουργιών, η πρόταση επιδιώκει να συμβάλει στην αναζωογόνηση - αναγέννηση της περιοχής και στην επανασύνδεση του τοπικού πληθυσμού με την ιστορία του. Ακολουθούν τρισδιάστατες απεικονίσεις και φωτογραφίες της μακέτας.