Ο Νικόλαος Αρβανιτίδης, Διδάκτορας Οικονομικής Γεωλογίας, αναλύει την πρόσφατη απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα 47 έργα που εγκρίθηκαν σαν Στρατηγικά και αφορούν στην αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των στρατηγικών ορυκτών πρώτων υλών (ΣΟΠΥ) της Ευρώπης και όχι μόνον.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 25 Μαρτίου 2025 ανακοίνωσε λίστα με 47 έργα που εγκρίθηκαν σαν Στρατηγικά σχετικά με την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των στρατηγικών ορυκτών πρώτων υλών (ΣΟΠΥ) της Ευρώπης και όχι μόνον, αφού περίπου 40 προήλθαν από χώρες εκτός ΕΕ.
Να σημειωθεί εδώ ότι ο προγραμματικός «θεσμός» των Στρατηγικών Έργων αναδείχθηκε σαν το κυριότερο εργαλείο για την υλοποίηση του Κανονισμού κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών (CRMA), από τις οποίες κάποιες χαρακτηρίζονται ΣΟΠΥ λόγω της χρήσης τους στις τεχνολογίες ενεργειακής μετάβασης.
Σύμφωνα με την σχετική προκήρυξη/κάλεσμα ζητήθηκε η υποβολή προτάσεων έργων με στόχο να συμβάλλουν στην αυτοδύναμη πραγματοποίηση όλων των αλυσίδων αξίας ΣΟΠΥ εντός της ΕΕ. Έτσι λοιπόν αντικείμενα τους αποτέλεσαν η εξόρυξη, ο εμπλουτισμός, η μεταλλουργία, η ανακλυκλωση και η αντικατάσταση/υποκατάσταση, το καθένα ξεχωριστά ή συνδυασμοί τους. Η κοιτασματολογική έρευνα (mineral exploration), δεν ήταν επιλέξιμο αντικείμενο, με την παρότρυνση της Επιτροπης προς τα κράτη μέλη να αναλάβουν αυτά την χρηματοδότηση της με εθνικούς πόρους.
Πιο συγκεκριμένα τα Στρατηγικά Έργα σηματοδοτούν ένα σημαντικό ορόσημο στην εφαρμογή του Κανονισμού κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών, που στοχεύει να διασφαλίσει ότι η ευρωπαϊκή εξόρυξη, επεξεργασία και ανακύκλωση ΣΟΠΥ καλύπτουν το 10%, το 40% και το 25% της ζήτησης της ΕΕ έως το 2030, αντίστοιχα. Τα 47 εγκεκριμένα Στρατηγικά Έργα κατανέμονται σε 13 κράτη μέλη της ΕΕ (Σχήμα 1). Καλύπτουν ένα ή περισσότερα επιμέρους στάδια της αλυσίδας αξίας των πρώτων υλών, με τα 25 έργα να περιλαμβάνουν δραστηριότητες εξόρυξης, 24 επεξεργασίας, 10 ανακύκλωσης και 2 υποκατάστασης ΣΟΠΥ.
Σχήμα 1: Κατανομή των εγκεκριμένων Στρατηγικών Έργων στα κράτη μέλη
Τα Στρατηγικά Έργα καλύπτουν 14 από τις 17 ΣΟΠΥ που αναφέρονται στον Κανονισμό περί κρίσιμων πρώτων υλών. Αυτό περιλαμβάνει πολλά έργα που αναφέρονται στο λίθιο (22 έργα), νικέλιο (12 έργα), κοβάλτιο (10 έργα), μαγγάνιο (7 έργα) και γραφίτη (11 έργα) που θα συμβάλλουν ιδιαίτερα στην ολολκληρωμένη λειτουργική παρουσία μιας ευρωπαϊκης αλυσίδας αξίας ΣΟΠΥ μπαταριών λιθίου (Σχήμα 2).
Σχήμα 2: Ταξινόμηση των εγκεκριμένων Στρατηγικών Έργων σύμφωνα με τα επιμέρους στάδια των αλυσίδων αξίας ΣΟΠΥ στις οποίες στοχεύουν
Να αναφερθεί για την ιστορία ότι η υποβολή προτάσεων έργων έγινε στο 2ο 15νθήμερο του Αυγούστου και η αξιολόγηση τους ξεκίνησε κάπως καθυστερημένα τον Οκτώβριο. Η διαδικασία αξιολόγησης ήταν ιδιαίτερα απαιτητική και διαχωρίστηκε σε δύο κύκλους, λόγω του μεγάλου αριθμού προτάσεων έργων (περίπου 170) που υποβλήθηκαν.
Η επιλογή έγινε στη βάση παραμέτρων σχετικών με την συμβολή τους στη διασφάλιση εφοδιασμού της ΕΕ, καθώς και τη συμμορφωση τους με περιβαλλοντικά, κοινωνικά κριτήρια και κριτήρια διακυβέρνησης και κυρίως τα προτεινόμενα έργα να είναι είναι τεχνικο-οικονομικά εφικτά. Επιπλέον, ότι τα επιλεγμένα έργα επεδείκνυαν επίσης σαφή διασυνοριακά οφέλη για την ΕΕ.
Ο χαρακτηρισμός ενός έργου σαν Στρατηγικό αποτελεί σαν ένα είδος «διαβατηρίου», ως προς την δυνητική διευκόλυνση χρηματοδότησης του αλλά και την σχετική επιτάχυνση της διαδικασίας αδειοδότησης του από τις αρμόδιες διοιηκητικές υπηρεσίες των κρατών μελών. Συγκεκριμένα, για να καταστούν λειτουργικά και να υλοποιηθούν, τα 47 Στρατηγικά Έργα έχουν αναμενόμενη συνολική επένδυση κεφαλαίου 22,5 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Τα έργα θα έχουν τη συντονισμένη υποστήριξη της Επιτροπής, των κρατών μελών και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, ιδίως όσον αφορά την πρόσβαση στη χρηματοδότηση και τη σύνδεση με τους σχετικούς βιομηχανικούς χρήστες. Θα επωφεληθούν επίσης από τις εξορθολογισμένες διατάξεις αδειοδότησης, προκειμένου να διασφαλιστεί η προβλεψιμότητα για τους φορείς υλοποίησης έργων, διαφυλάσσοντας παράλληλα τα περιβαλλοντικά, κοινωνικά πρότυπα και τα πρότυπα διακυβέρνησης.
Σύμφωνα με τον Κανονισμό περί κρίσιμων πρώτων υλών, η διαδικασία χορήγησης αδειών δε θα υπερβαίνει τους 27 μήνες για τα έργα εξόρυξης και τους 15 μήνες για τα άλλα έργα. Επί του παρόντος, οι διαδικασίες αδειοδότησης μπορούν να διαρκέσουν από πέντε έως 10 χρόνια.
Ορισμένα παραδείγματα σημαντικών έργων που εγκρίθηκαν είναι αυτά του Γαλλίου της Metlen, των σπανίων γαιών της σουηδικής LKAB και του λιθίου της Φινλανδικής Keliber! Όπως προαναφέρθηκε, η Επιτροπή έλαβε επίσης προτάσεις για έργα που βρίσκονται σε τρίτες χώρες. Η απόφαση για την πιθανή επιλογή τέτοιων έργων θα εκδοθεί σε μεταγενέστερο στάδιο. Η Επιτροπή θα ανακοινώσει σύντομα νέα πρόσκληση υποβολής νέων προτάσεων Στρατηγικών Έργων, η οποία προγραμματίζεται επί του παρόντος για τα τέλη του καλοκαιριού 2025.
Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή ή αναδημοσίευση, μερική ή ολική, του εν λόγω περιεχομένου. Το RAWMATHUB.GR διατηρεί το αποκλειστικό δικαίωμα δημοσίευσης και παροχής αδειών αναδημοσίευσης κατόπιν έγγραφης άδειας, επιφυλασσόμενο για την άσκηση κάθε νόμιμου δικαιώματος του. Εφόσον επιθυμείτε να χρησιμοποιήσετε το περιεχόμενο, παρακαλούμε επικοινωνήστε μαζί μας στο
