Το νέο βιβλίο του Δρ. Πέτρου Τζεφέρη, Γεν. Διευθυντή Ορυκτών Πρώτων Υλών του ΥΠΕΝ, κυκλοφόρησε τον Αύγουστο του 2024. Πρόκειται για ένα βιβλίο απόσταγμα θέσεων δεκαετιών, το οποίο -όπως αναφέρεται επιγραμματικά στον υπότιτλο του- διαπραγματεύεται θέματα σχετικά με τον ορυκτό πλούτο και την αξιοποίηση του, την ενεργειακή μετάβαση, το περιβάλλον, τη βιώσιμη ανάπτυξη αλλά και την… υποκρισία μας.
Το βιβλίο συγκεντρώνει συνοπτικά, κατανοητά και με ακρίβεια όλα τα σύγχρονα δεδομένα και το γενικότερο state of the art αναφορικά με τις κρίσιμες και στρατηγικές πρώτες ύλες, στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, στον παγκόσμιο χώρο. Ένα βιβλίο που δεν στέκεται μόνο σε αυτά, αλλά θέτει επιπλέον δημιουργικά ερωτήματα, ένα βιβλίο που δε χαϊδεύει αυτιά ούτε γράφτηκε για να εξυπηρετήσει συμφέροντα! Ένα βιβλίο που προσπαθεί να αλιεύσει αλήθειες!
Και η αλήθεια είναι ότι ο «θαυμαστός καινούργιος κόσμος» μας, ψηφιακός και σε μεγάλο βαθμό εξηλεκτρισμένος και ηλεκτροκινούμενος, στηρίζει τα πόδια του στα σύγχρονα καλούδια της τεχνολογίας των υλικών: στο λίθιο, τον λευκό χρυσό της Λατινικής Αμερικής, στo κόλταν (coltan, ταντάλιο) των Κονγκολέζων, στο πυρίτιο και στις κινεζικές σπάνιες γαίες. Κι ακόμη στα δυστοπικά τοπία σαν εκείνα στο Baotou της Κίνας και των ερήμων αλατιού στην Ατακάμα της Χιλής. Και τα ηλεκτρονικά νεκροταφεία, όπως για παράδειγμα, στην Γκάνα της Αφρικής.
Αρκεί τα τοπία αυτά της δυστοπίας να μην είναι κοντά στην αυλή του. Αρκεί μόνο να χρησιμοποιεί τα προϊόντα τους, άκριτα, υποκριτικά και αλόγιστα: τι σχέση έχει το ρυπογόνο μεταλλείο με τον φορητό μου υπολογιστή και την ψηφιακή μου καθημερινότητα; Η «βιώσιμη» ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιών, της αποϋλοποιημένης ψηφιακής οικονομίας, των καινοτόμων οικολογικών τεχνολογιών και της παγκοσμιοποίησης, θεωρεί τη μεταλλεία γκρίζα, αναχρονιστική και a priori μη βιώσιμη. Kαι αυτό είναι εξόχως υποκριτικό!
Η «βιώσιμη» ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιών, της αποϋλοποιημένης ψηφιακής οικονομίας, των καινοτόμων οικολογικών τεχνολογιών και της παγκοσμιοποίησης, θεωρεί τη μεταλλεία γκρίζα, αναχρονιστική και a priori μη βιώσιμη. Kαι αυτό είναι εξόχως υποκριτικό!
Ήδη από την εισαγωγή, το βιβλίο μας εισάγει στους υπερφιλόδοξους στόχους (ή αν θέλετε τι «ουτοπίες») που καλείται να υπερασπιστεί η σύγχρονη κοινωνία και το αναπτυξιακό μας πρότυπο: Θέλουμε να ζούμε σε ένα καθαρό περιβάλλον και να δημιουργήσουμε μια κοινωνία βιώσιμη και έναν ατομικό αξιοβίωτο βίο. Θέλουμε ακόμη να έχουμε πρόσβαση σε απεριόριστες πηγές ενέργειας και αγαθών για πάντα! Να επιτύχουμε τη βιώσιμη ή αλλιώς πράσινη ενεργειακή μετάβαση, τη μετάβαση σε έναν κόσμο με αυτάρκεια στην ενέργεια, αλλά που επιπλέον δεν μολύνει, δεν καίει κάρβουνο και δεν έχει ή ανακυκλώνει πλήρως τα απόβλητά του. Κι ακόμη θέλουμε να αποϋλοποιήσουμε την οικονομία και να πετύχουμε έναν κόσμο ψηφιακό, με πρόσβαση στην επικοινωνία και την ενημέρωση για όλους… Μακριά από μαξιμαλιστικές εξορύξεις και μεταλλεία, μακριά από πολέμους και δυστοπικά τοπία για τα απορρίμματα και τη διαχείριση τους.
Και οι τρεις «φιλοδοξίες» (ή ουτοπίες) τη ανθρωπότητας, έχουν ένα κοινό: τα υλικά αγαθά, τον υλικό μας κόσμο! Έναν κόσμο που προϋποθέτει την εξόρυξη, την μεταλλουργική επεξεργασία και την ορθολογική διαχείριση των υλικών-αποβλήτων.
Στα δύο πρώτα κεφάλαια του βιβλίου αναδεικνύεται το δίπολο «Ανάπτυξη-Περιβάλλον», η διττή λειτουργία των ενεργειακών πηγών και των φυσικών πόρων για την επιβίωση των ανθρώπων και της κοινωνίας τους. Η ενέργεια και οι φυσικοί πόροι, ειδικότερα οι μη ανανεούμενοι όπως οι ορυκτές πρώτες ύλες (ΟΠΥ), αποτελούν ισχυρή μορφοποιητική δύναμη για τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των ανθρώπων και την κοινωνική και οικονομική εξέλιξη των ανθρώπινων κοινωνιών, ενώ παράλληλα μπορούν να προκαλέσουν ισχυρή αντιφατική δυναμική ως παράγοντες υποβάθμισης του περιβάλλοντος, της βιοποικιλότητας και της κοινωνικής συνοχής. Εξετάζεται η συνύπαρξη και η ισορροπία του διπόλου μέσα από την ανάγκη για τη βιωσιμότητα και βιώσιμη ανάπτυξη αλλά και το καθοριστικό πλαίσιο της Γεωπολιτικής που αποτελεί σήμερα παγκοσμίως τον πλέον σημαντικό ρυθμιστικό παράγοντα.
Θέλουμε να ζούμε σε ένα καθαρό περιβάλλον και να δημιουργήσουμε μια κοινωνία βιώσιμη και έναν ατομικό αξιοβίωτο βίο. Και οι τρεις αυτές «φιλοδοξίες» (ή ουτοπίες) τη ανθρωπότητας, έχουν ένα κοινό: τα υλικά αγαθά, τον υλικό μας κόσμο! Έναν κόσμο που προϋποθέτει την εξόρυξη, την μεταλλουργική επεξεργασία και την ορθολογική διαχείριση των υλικών-αποβλήτων.
Στο τρίτο και κυρίαρχο κεφάλαιο τίθεται το Στοίχημα της Ενεργειακής Μετάβασης και ο σημαντικός ρόλος των ΟΠΥ στην προσπάθεια για επιτυχημένη έκβαση. Το μέλλον της Ευρώπης αλλά και ολόκληρου του κόσμου ως προς την πράσινη ενεργειακή και ψηφιακή μετάβαση, δε γράφεται μόνο με τις ΑΠΕ, αλλά παράλληλα και με τα στρατηγικά-κρίσιμα ορυκτά που είναι απαραίτητα για την κατασκευή και τη λειτουργία των ΑΠΕ αλλά και για αρκετούς ακόμη καίριους κλάδους της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας βιομηχανίας, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, η χαλυβουργία, η αερο-διαστημική, οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών (πχ. το IoT, Internet of Things) και η υγεία.
Στο κεφάλαιο αυτό, γίνεται εκτενής αναφορά στο ερευνητικό και παραγωγικό δυναμικό των στρατηγικών και κρισίμων ορυκτών σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, περαιτέρω διαμορφώνεται ειδικότερο κεφάλαιο για τις σπάνιες γαίες και την κινεζική επέλαση των τελευταίων δεκαετιών. Εξηγείται πόσο «πράσινες και πόσο σπάνιες είναι οι σπάνιες γαίες» και σε ποιες πολιτικές και ..ανοχές στηρίχτηκε η παντοκρατορία των Σπανίων Γαιών της Κίνας, κι ακόμη η διπλωματία της Κίνας και οι επιδράσεις της στον υπόλοιπο κόσμο.
Επίσης καταρτίζεται πλήρης κατάλογος με τα στρατηγικά και κρίσιμα ορυκτά που διαθέτουμε στον τόπο μας με βάση τους πλέον πρόσφατους καταλόγους της ΕΕ, το ερευνητικό state of the art και οι προοπτικές που παρουσιάζουν. Τίθενται επί τάπητος, τα κριτήρια που θα πρέπει να διέπουν την αξιοποίηση των ελληνικών Δημόσιων Μεταλλευτικών Χώρων (ΔΜΧ) αλλά και ο οδικός χάρτης με τους άξονες προτεραιοτήτων και ενεργειών μιας εθνικής πολιτικής στον τομέα.
Τέλος το βιβλίο φιλοδοξεί, με αφορμή την ενεργειακή μετάβαση, να ανοίξει θέματα σε ότι αφορά το διαχειριστικό κομμάτι του κύκλου ζωής των ΟΠΥ που θα επιτρέψει την σύγκλιση των επιμέρους πολιτικών και την εντέλει επί τοις ουσίας υλοποίηση των στόχων της ενεργειακής μετάβασης. Κι αυτό διότι η «μεταλλεία», παρότι αναγνωρίζεται σε μεγάλο βαθμό ως «αναπόφευκτη» για την ενεργειακή και ψηφιακή μετάβαση, εντούτοις παρουσιάζει μια εικόνα που είναι διεθνώς παγιωμένη ως αρνητική ή στην καλύτερη περίπτωση είναι αντιφατική.
Ειδικότερα, στην ευρωπαϊκή ήπειρο είναι τουλάχιστον πρόδηλη η κατάσταση αυτή. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έχουν ήδη θεσπίσει ένα αυστηρό δεσμευτικό θεσμικό πλαίσιο για τις εξορυκτικές δραστηριότητες, το οποίο μάλιστα προσπαθεί να βελτιώσει ως προς την αποδοτικότητα με βάση τον πλέον πρόσφατο κανονισμό (ΕΕ) 2024/1252. Παρόλα αυτά η παραγωγική αξιοποίηση ΣΚΟΠΥ καθυστερεί ή σε ορισμένες περιπτώσεις απουσιάζει πλήρως, χωρίς αυτό να οφείλεται στην έλλειψη κοιτασματολογικού ενδιαφέροντος και σχετικών δυνατότητων για την ανάπτυξη μεταλλευτικών έργων.
Το πρόβλημα λοιπόν της παραγωγικής υστέρησης της Ευρώπης δεν είναι γεωλογικό ούτε μεταλλογενετικό. Οφείλεται κατά πρώτο λόγο στο σχετικά χαμηλό βαθμό κοινωνικής αποδοχής του τομέα με τις παντοειδείς προεκτάσεις του σε επίπεδο πολιτικής και δευτερευόντως στις διαφορετικές και χρονοβόρες εθνικές διαδικασίες αδειοδότησης των εξορυκτικών έργων, τόσο σε επίπεδο έρευνας όσο και εκμετάλλευσης. Το κομμάτι αυτό αναφορικά με την απαξίωση του τομέα αλλά και των πολιτικών και βέλτιστων πρακτικών που θα πρέπει να υιοθετηθούν και των εργαλείων της βιώσιμης διαχείρισης, θα αντιμετωπιστεί στο Β μέρος του βιβλίου που θα ακολουθήσει και αναμένεται η έκδοση του.
Το πρόβλημα της παραγωγικής υστέρησης της Ευρώπης δεν είναι γεωλογικό ούτε μεταλλογενετικό. Οφείλεται κατά πρώτο λόγο στο σχετικά χαμηλό βαθμό κοινωνικής αποδοχής του τομέα με τις παντοειδείς προεκτάσεις του σε επίπεδο πολιτικής και δευτερευόντως στις διαφορετικές και χρονοβόρες εθνικές διαδικασίες αδειοδότησης των εξορυκτικών έργων, τόσο σε επίπεδο έρευνας όσο και εκμετάλλευσης.
Απόψεις για το βιβλίο
«Ένα πλήρες βοήθημα στον τομέα των Ορυκτών Πρώτων Υλών και ειδικά των Κρίσιμων. Το χάρισα στον εγγονό μου και του είπα, αν θέλεις να πάρεις έναν σωστό επαγγελματικό δρόμο στη ζωή σου, διάβασε το βιβλίο αυτό» - Α. Αϊβαλιώτης, Γεν. Γραμματέας Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών ΥΠΕΝ
«Πλουσιοτάτη θεματολογία, άπειρα δεδομένα, έκφραση προσωπικών απόψεων (κάτι που εκτιμώ ιδιαιτέρως), πληθώρα πινάκων και φωτογραφιών, που κάνουν πιο αφομοιώσιμο το κείμενο, και πολύ ωραία εμφάνιση. Άτλαντα θα το χαρακτήριζα..» - Σ. Αγατζίνη-Λεονάρδου, ομότιμη Καθηγήτρια ΕΜΠ
«Το βιβλίο είναι εξαιρετικό. Πρόκειται καταρχήν για φιλοσοφικό έργο» - B. Μέλφος, καθηγητής Γεωλογίας ΑΠΘ
«Το βιβλίο του Π. Τζεφέρη Εξορύσσοντας ένα Πράσινο Μέλλον, εκφράζει προβληματισμούς σχετικά με την Ανάπτυξη και το Περιβάλλον, ειδικά για τον εξορυκτικό τομέα, ένα τομέα που δεν έχει βρει ακόμη τα «πατήματα του» όσο αφορά την ορθή επικοινωνία με τις τοπικές κοινωνίες και γενικότερα το περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Το βιβλίο αποτελεί στο σύνολο του πρόταση για την βιωσιμότητα του εξορυκτικού τομέα» - Δ. Μπίτζιος, Δρ. Γεωλόγος-Κοιτασματολόγος, π. Διευθυντής ΙΓΜΕ
«Το βιβλίο μπορεί να αποτελέσει εκπαιδευτικό υλικό για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Μπορώ να πω με ασφάλεια πως σε παιδιά 3ης και 4ης Δημοτικού οι βασικές πληροφορίες ανά κεφάλαιο έγιναν αντιληπτές σε επίπεδο κειμένου, ενώ η πλούσια εικονογράφηση και οι παραπομπές έκαναν πολύ διαδραστική συνολικά την ανάγνωση του. Θεωρώ ότι στα χέρια εκπαιδευτικών με γνώση για τον τομέα και δημιουργική διάθεση για διδασκαλία, το υλικό του βιβλίου έχει πολλά να προσφέρει. Έχοντας ολοκληρώσει την ανάγνωση του, νιώθω ότι έχω πολύ πιο διευρυμένη και ειλικρινή εικόνα για τον κλάδο μας και, σίγουρα, αδημονώ για το επόμενο τεύχος» - Α. Κατσιάπη, Δρ. Μηχ. Μεταλλείων-Μεταλλουργός ΕΜΠ
Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή ή αναδημοσίευση, μερική ή ολική, του εν λόγω περιεχομένου. Το RAWMATHUB.GR διατηρεί το αποκλειστικό δικαίωμα δημοσίευσης και παροχής αδειών αναδημοσίευσης κατόπιν έγγραφης άδειας, επιφυλασσόμενο για την άσκηση κάθε νόμιμου δικαιώματος του. Εφόσον επιθυμείτε να χρησιμοποιήσετε το περιεχόμενο, παρακαλούμε επικοινωνήστε μαζί μας στο
