Το πρωτοποριακό ταξίδι στους Κήπους της Εδέμ συνεχίζεται

Το δισκοπότηρο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, στο οποίο βρίσκονται και τα γεωθερμικά πεδία, είναι γεμάτο και σταθερό για να μας δίνει θερμότητα και ενέργεια ακόμα και όταν ο ήλιος δεν λάμπει και ο άνεμος δε φυσά.

Για 160 χρόνια εξόρυσσαν αργιλοπυριτικό υλικό στο νταμάρι του St Austell της Κορνουάλης. Πέντε χρόνια χρειάστηκαν για το σχεδιασμό και την κατασκευή ενός πρωτοποριακού έργου αποκατάστασης του περιβάλλοντος και δημιουργίας των Κήπων της Εδέμ. Αυτό που αποκαλώ «Οι Κήποι της Εδέμ» (Eden Project) [1] είναι ένα φιλανθρωπικό ίδρυμα και μια κοινωνική επιχείρηση με επίκεντρο τη βιωσιμότητα, το οποίο στοχεύει στην εκπαίδευση των ανθρώπων αναφορικά με περιβαλλοντικές ανησυχίες, όπως η κλιματική κρίση, η απώλεια της βιοποικιλότητας και η ρύπανση.

Τα τελευταία 22 χρόνια - από τον Μάρτη του 2001 - οι πύλες των βιοτόπων και θερμοκηπίων της Εδέμ, με τα 135.000 χιλιάδες είδη φυτών απ’ όλο τον κόσμο, υποδέχθηκαν πάνω από 26 εκατομμύρια επισκέπτες. Τώρα το ταξίδι της αειφορίας συνεχίζεται με ένα νέο πρωτοποριακό δημιούργημα που αφορά τη χρήση της γεωθερμικής ενέργειας που κρύβεται βαθιά κάτω στο υπέδαφος.

Η μετατροπή ενός σεληνιακού τοπίου σε κάτι που να θυμίζει γήινο παράδεισο αποτελεί μια αυταπόδεικτη και αντιληπτή πρωτοβουλία, μέσα από την οποία εκφράζονται, αποτυπώνονται, βιώνονται και εξελίσσονται οι διαδικασίες συγκρότησης ενός χώρου και οι σχέσεις του με τον άνθρωπο. Ταυτόχρονα τέτοιες ενέργειες αντικατοπτρίζουν το αίσθημα ευθύνης των τοπικών αρχών και των κοινωνικών ομάδων της περιοχής. Για να μην επαναλάβω όσα έγραψα στο προηγούμενο άρθρο [2], παρουσιάζω εδώ την συνθετική Εικόνα 1, όπου μπορεί κάποιος να δει στις τρεις φωτογραφίες πώς ήταν κάποτε ο χώρος κατά τη διάρκεια της εξόρυξης, της κατασκευαστικής περιόδου του Έργου και σήμερα.

Η Γεωθερμική Εδέμ ΕΠΕ (Geothermal Eden Ltd) ιδρύθηκε με στόχο να «ξεκλειδώσει» την ενέργεια που βρίσκεται στα γρανιτικά πετρώματα πολύ βαθιά κάτω από την Κορνουάλη και να εγκαταστήσει μια μονάδα εκμετάλλευσης της γεωθερμίας κοντά στους Κήπους της Εδέμ.

Το εργοτάξιο, από το οποίο εκτελέστηκε η πρώτη γεώτρηση βάθους 4.900 μέτρων (!!), στήθηκε κοντά στην κεντρική πύλη, σε ένα χώρο μεγέθους ενός ποδοσφαιρικού γηπέδου (Εικόνα 2). Το γεωτρύπανο ανήκει στην Τσέχικη εταιρεία MND, κάτω από την εποπτεία της οποίας και λειτουργεί. Από τότε που έχει αρχίσει τις γεωτρήσεις έχει γίνει τόσο δημοφιλές, όσο οι ίδιοι οι Κήποι της Εδέμ!

Η πρώτη φάση του γεωθερμικού έργου που θα παράγει θερμότητα και ηλεκτρική ενέργεια για όλο το Συγκρότημα των Κήπων της Εδέμ (τους βιότοπους, τα γραφεία και τα θερμοκήπια), έχει ολοκληρωθεί με επιτυχία στις 5 Νοεμβρίου του 2021, όταν ανακοινώθηκε και η περάτωση της πρώτης γεώτρησης. Το επίτευγμα αυτό άνοιξε το δρόμο για τη δεύτερη γεώτρηση, έτσι ώστε μέχρι το 2025 οι Κήποι της Εδέμ να μετατραπούν σε μια ενεργειακά ανεξάρτητη μονάδα που θα χρησιμοποιεί ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ).

Και όχι μόνο αυτό! Με την ολοκλήρωση του έργου της Γεωθερμικής Εδέμ, αυτή θα μπορεί να προσφέρει ανανεώσιμη θερμότητα και ηλεκτρική ενέργεια τόσο στους Κήπους της Εδέμ, όσο και στις γειτονικές βιομηχανίες ισοδύναμη με τη θερμότητα που χρησιμοποιείται από περισσότερα από 35.000 σπίτια ή με ηλεκτρική ενέργεια από ΑΠΕ ίση με αυτή που καταναλώνεται από περίπου 14.000 σπίτια.

Ανεξάρτητα από τις αιτίες της κλιματικής αλλαγής, οι «ηγέτες» της Γης αποφάσισαν ότι το ενεργειακό μας σύστημα πρέπει να αναθεωρηθεί πλήρως, έτσι ώστε μέχρι το 2050, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου να είναι μηδενικές. Ομολογώ ότι προσωπικά δεν είμαι αισιόδοξος ότι αυτός ο στόχος είναι επιτεύξιμος. Και αυτό γιατί «άγνωσται αι βουλαί της Μάνας Γης».

Αφού λοιπόν θα ακολουθήσουμε αυτή την πορεία και για να είμαστε όσο το δυνατόν πιο κοντά στις μηδενικές εκπομπές CO₂, υπάρχει ανάγκη να επιλέξουμε τέτοιο συνδυασμό παραγωγής ενέργειας, ώστε να απομακρύνουμε ορισμένους κινδύνους από τη χρήση των ΑΠΕ. Για παράδειγμα, την αδυναμία αδιάκοπης παραγωγής ενέργειας από τον ήλιο και τον άνεμο, την οπτική όχληση από τα μέσα παραγωγής, την κατάληψη γης από τη μια πλευρά, και τα ζητήματα κόστους και ασφάλειας γύρω από την πυρηνική ενέργεια από την άλλη.

Η γεωθερμική ενέργεια προσφέρεται σαν μια ακόμη ανανεώσιμη πηγή που παράλληλα έχει τα παρακάτω πλεονεκτήματα:

• Οι γεωθερμικές μονάδες είναι ενεργές 24 ώρες το 24ωρο και προκαλούν πολύ μικρή οπτική ενόχληση ή περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Ταυτόχρονα, η γεωθερμική ενέργεια είναι μόνιμα διαθέσιμη, ανεξάρτητα από τις καιρικές συνθήκες.
• Η τεχνολογία βασίζεται στη θερμότητα της γης, μια ανεξάντλητη φυσική πηγή, σε αντίθεση με τα μη ανανεώσιμα ορυκτά καύσιμα και φυσικό αέριο.
• Η γεωθερμία προσφέρει ένα πρότυπο ανάπτυξης ενέργειας χαμηλών εκπομπών άνθρακα.
• Ως πηγές ηλεκτρισμού, που μπορούν να αυξηθούν ή μειωθούν ανάλογα με τις απαιτήσεις μας, οι γεωθερμικές γεννήτριες μπορούν να βοηθήσουν στην υποστήριξη των εθνικών και τοπικών δικτύων διανομής. Ταυτόχρονα η θερμότητα μπορεί να προσφερθεί στα τοπικά δίκτυα θέρμανσης, τη γεωργία και τη βιομηχανία, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας.
• Τα θερμαινόμενα από γεωθερμία ιαματικά λουτρά και πισίνες μπορούν να λειτουργούν όλο το χρόνο υποστηρίζοντας συνάμα τον τουρισμό.

Ύστερα από την ολοκλήρωση της πρώτης γεώτρησης, ακολούθησε η αρχική φάση των δοκιμών που ξεκίνησε στα τέλη Ιανουαρίου του 2022 και διήρκεσε αρκετές εβδομάδες. Επιπλέον δοκιμές πραγματοποιήθηκαν πέρσι τον Αύγουστο και τις αρχές Σεπτεμβρίου. Τον Οκτώβριο του 2022, ο εργολάβος της Γεωθερμικής Εδέμ, εγκατέστησε ένα δίκτυο μήκους 4 χιλιομέτρων (Εικόνα 3) που θα θερμαίνει τους βιότοπους των Κήπων της Εδέμ από το πρώτο βαθύ γεωθερμικό πηγάδι του έργου.

Η δεύτερη γεώτρηση θα πραγματοποιηθεί σε παρόμοιο βάθος και θα στοχεύει επίσης το γεωθερμικό πεδίο του ρήγματος Great Crosscourse. Ενώ στην επιφάνεια οι δύο γεωτρήσεις θα απέχουν μόλις λίγα μέτρα η μια από την άλλη, στο βάθος θα αποκλίνουν μεταξύ τους μερικές εκατοντάδες μέτρα (Εικόνα 4).

Η φυσική δεξαμενή ζεστού νερού, η οποία βρίσκεται μέσα στο τεράστιο ρήγμα Crosscourse, όπου θα καταλήξει και η δεύτερη γεώτρηση θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για ένα γιγαντιαίο εναλλάκτη θερμότητας. Το κρύο νερό που θα στέλνεται από τη μία γεώτρηση προς τα κάτω θα περνάει μέσα από τις ρωγμές του γεωθερμικού πεδίου και θα θερμαίνεται στους περίπου 180°C, πριν αντληθεί πίσω στην επιφάνεια μέσα από τη δεύτερη γεώτρηση (Εικ. 4).

Στην επιφάνεια, θα εγκατασταθεί ένας μικρός σταθμός συμπαραγωγής θερμότητας και ηλεκτρισμού που θα χρησιμοποιηθεί για την παροχή θερμότητας στους βιοτόπους της Εδέμ, τα θερμοκήπια και τα υπόλοιπα κτίρια (Εικόνα 5), ενώ το πλεόνασμα θα διατίθεται προς τρίτους, όπως προαναφέρθηκε.

Το ένα καλό φέρνει και άλλο! Με την αναμενόμενη επιπλέον αύξηση των επισκεπτών στους Κήπους της Εδέμ, οι εμπνευστές του Έργου σχεδιάζουν και ένα νέο ξενοδοχείο (Εικόνα 6), το οποίο, εκτός των άλλων, θα περιλαμβάνει ιαματικές πισίνες που θα θερμαίνονται από το ίδιο γεωθερμικό πεδίο. Είναι προφανές ότι το νέο κατάλυμα θα βρίσκεται στο χώρο του μεγάλου συγκροτήματος.

Για την κατασκευή του θα χρησιμοποιηθούν τοπικά, φυσικά και ανακυκλωμένα υλικά που θα προέρχονται από προμηθευτές σε ακτίνα 30 μιλίων. Οι ιαματικές δεξαμενές του αναμένεται να είναι οι μεγαλύτερες πισίνες ζεστού νερού στην ηπειρωτική Ευρώπη [9].

Κάποιες φορές διερωτούμαι αν οι προσπάθειες για διάχυση της γνώσης δεν είναι μάταιος κόπος. Έχω αναλάβει στη ζωή μου αρκετές πρωτοβουλίες. Μερικές στέφθηκαν με επιτυχία, ενώ άλλες προξένησαν απογοήτευση, γιατί οι «αρμόδιοι» έδειξαν χαρακτηριστική αδιαφορία, αφού δεν ήταν αποκλειστικά για το δικό τους κέρδος, πολιτικό, προσωπικό, κτλ.

Έτσι, τα σεληνιακά τοπία στηρίχθηκαν στη Μάνα Γη για κάποια φυσική αποκατάσταση (Εικόνα 7) τη στιγμή που με λίγη θέληση και ηγετικές ικανότητες και επιμονή θα μπορούσαν να μετατραπούν σε «Λίμνες της Εδέμ».

Η Ελλάδα και η Κύπρος έχουν νταμάρια και υπόγειες στοές, κάποιους υπόγειους λαβύρινθους, «που σερνόταν σκουλήκι ο άνθρωπος του ήλιου και του αέρα απαρνητής» [10] εδώ και 6.000 χρόνια. Τα νταμάρια και οι κόκκινες λίμνες περιμένουν για αιώνες να μετατραπούν σε βιότοπους και καθαρές δεξαμενές, πάρκα βιοποικιλότητας και υπαίθρια σχολεία για τις γενιές που ήρθαν και έφυγαν, για τις γενιές που θα έρθουν. Τα υπόγεια της Λαυρεωτικής φωνάζουν από τα σπλάχνα της γης: «καλοί οι καυγάδες για τις εκλογές σας, αλλά ακούστε και εμάς που κουβαλάμε μέσα στους πολύχρωμους φυσικούς κρυστάλλους του Λαυρίου τη μεταλλευτική ιστορία του τόπου σας». Το ίδιο φωνάζει και ο Ηρακλής Κατσάρος και κάποιοι άλλοι παρόμοια «τρελοί».

Πολιτικοί «ηγέτες», πετάξτε μέχρι την ή διαβάστε για την Κορνουάλη και τη Σλοβακία για να μάθετε πώς μετατρέπουν τα σεληνιακά τοπία και τις υπόγειες στοές σε ονειρικούς χώρους και μαγνήτες για τα εκατομμύρια των τουριστών που τους επισκέπτονται! Πώς διαβιβάζουν την πολιτιστική τους κληρονομιά στα παιδιά και τα εγγόνια τους! Διαβάστε το βιβλίο της Georgina Pearman «Τα 101 πράγματα που μπορείς να κάνεις με μια τρύπα στη γη» [11] μήπως και εμπνευστείτε κάτι χρήσιμο.

Και τέλος, μη ξεχνάτε ότι το δισκοπότηρο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπου ανήκουν και τα γεωθερμικά πεδία, είναι γεμάτο και σταθερό για να μας δίνει θερμότητα και ενέργεια ακόμα και όταν ο ήλιος δε λάμπει και ο άνεμος δε φυσά.

[1] The Eden Project

[2] Οι κήποι της Εδέμ είναι ένα παραδεισένιο νταμάρι - RAWMATHUB.GR

[3] The Eden Project, Cornwall - John Grimes Partnership

[4] https://onsite.co.uk/eden-geothermal-project/

[5] https://www.geplus.co.uk/news/eden-geothermal-project-installs-heat-main-13-01-2022/

[6] https://www.edengeothermal.com/the-project/phase-2/

[7] https://www.theguardian.com/environment/2019/oct/14/eden-project-drilling-clean-geothermal-energy

[8] https://tateandco.com/projects/eden-hotel/

[9] https://www.independent.ie/life/travel/travel-news/cornwalls-eden-project-plans-new-hotel-with-geothermal-swimming-pools-42283310.html

[10] Κώστας Μόντης, Κύπριος ποιητής, Εφημ. Ελευθερία, 1936.

[11] Georgina Pearman (2009): 101 things to do with a hole in the ground. Εκδότης Cornwall: Post-Mining Alliance.