«Πώς πέρασα στο Μουσείο Ορυκτολογίας»

Την Τρίτη 2 Μαΐου 2023 το Ορυκτολογικό Μουσείο γαιο-ΟΡΑΜΑ, ένα από τα νεότερα μέλη των Ελληνικών Πανεπιστημιακών Μουσείων που εδράζει από το 2010 στη Σχολή Μεταλλειολόγων - Μεταλλουργών Μηχανικών του ΕΜΠ, υποδέχθηκε τα παιδιά της Β τάξης Δημοτικού των Εκπαιδευτηρίων Μαυρομμάτη, στο πλαίσιο εκπαιδευτικής επίσκεψης.

Το γαιο-ΟΡΑΜΑ ανοίγει τις πύλες του τακτικά σε μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ξεναγώντας τα παιδιά σε έναν σύγχρονο χώρο εκπαίδευσης που στεγάζει μία μοναδική συλλογή γεωεκθεμάτων. Οι μικροί επισκέπτες, μέσα από προσεκτικά σχεδιασμένες και απείρως διασκεδαστικές δραστηριότητες ανακαλύπτουν τη διαχρονικότητα των ορυκτών πρώτων υλών, μαθαίνουν για τον ζωτικής σημασίας ρόλο τους στον σύγχρονο τρόπο ζωής και αντιλαμβάνονται τη σημασία της προστασίας του περιβάλλοντος και της επαναχρησιμοποίησης των υλικών, ως επιτακτική ανάγκη για το μέλλον που θα πρωταγωνιστήσουν ως ενήλικες.

Πλέον των σχολικών επισκέψεων, το γαιο-ΟΡΑΜΑ οργανώνει και λαμβάνει μέρος σε εκδηλώσεις που προβάλλουν τον Ελληνικό ορυκτό πλούτο, ανοίγοντας ένα παράθυρο επικοινωνίας με το ευρύ κοινό και, στηρίζοντας τον πολιτιστικό χαρακτήρα που (οφείλει να) έχει ένα ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα.

Εκείνη τη μέρα, στην είσοδο του Μουσείου είχα τη χαρά να καλωσορίσω την τάξη της κόρης μου μαζί με τη Διευθύντρια του Μουσείου, Καθηγήτρια κυρία Μαρία Περράκη και τους συνεργάτες της Λυμπέρη Τσάμπρα (ΕΤΕΠ), Δρ. Έφη Λυκούδη (ΕΔΙΠ), Δέσποινα Ψαρράκη (ΥΔ) και Σταυρούλα Δραγουμάνη (ΕΤΕΠ), μια δυναμική ομάδα που προωθεί την εξωστρέφεια του κλάδου των ΟΠΥ με ουσιώδη προσπάθεια και μετρήσιμα αποτελέσματα.

Έως τη στιγμή της άφιξης των παιδιών δεν είχα αποφασίσει ποιος θα είναι ο ρόλος μου σε αυτή την επίσκεψη. Αν, δηλαδή, θα έχω ενεργό συμμετοχή στο πρόγραμμα που είχε επιμεληθεί η ομάδα του Μουσείου -κατόπιν και της τιμητικής προτροπής της κυρίας Περράκη, ή θα είμαι, απλώς, η μαμά της Ναταλίας. Κι ενώ προτίμησα τη δεύτερη επιλογή ώστε να έχω τη σπάνια, για τους γονείς, χαρά της συμμετοχής και παρατήρησης σε μια δραστηριότητα εντός σχολικού ωραρίου, δεν κατάφερα να πάρω «Άριστα» στην εξυπηρέτηση αυτού του ρόλου (οριακά, το «Λίαν Καλώς»). Και αυτό οφείλεται στα παιδιά.

Από την είσοδο τους στο Μουσείο, με την προσμονή ενός μαγικού περιπάτου στον κόσμο των ορυκτών, οι αντιδράσεις και η εγγενής και πολύτιμη περιέργεια των παιδιών δεν άφησε κανένα περιθώριο να μην εμπλακώ (με μέτρο- εξού και το «Λίαν Καλώς») στη διαδικασία της επεξήγησης του τι ήρθαν να δουν και να μάθουν σε αυτή την επίσκεψη.

«Τι δουλειά έχουν τα οκτάχρονα στο Πολυτεχνείο, τι πρόκειται να καταλάβουν για τις πέτρες;»  Αυτή ήταν μια, ομολογουμένως, καλοπροαίρετη ερώτηση φίλου γονέα, μετά την ανακοίνωση του προγραμματισμού της επίσκεψης στο γαιο-ΟΡΑΜΑ. Με μία πρώτη ανάγνωση, μπορεί κανείς να διακρίνει τρία σκέλη για συζήτηση/ανάλυση:

1. υπάρχει πεδίο επικοινωνίας μεταξύ της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με τις χαμηλότερες βαθμίδες και σε τι μπορεί να εξυπηρετήσει;
2. γιατί τείνουμε να δημιουργούμε στεγανά στην αντιληπτική ικανότητα των παιδιών σε τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας, τα επιτεύγματα των οποίων είναι ήδη στα χέρια τους;
3. ποια είναι η βασική γνώση που έχει ο μέσος Έλληνας (και Ευρωπαίος, ίσως) πολίτης για τον ρόλο των ορυκτών πρώτων υλών στη ζωή του;

Η πικρή αλήθεια είναι ότι όποια πέτρα κι αν σηκώσει κανείς, θα βρει τουλάχιστον ένα κινητό ή μια μπαταρία από κάτω. Ωστόσο δεν ήταν αυτή η απάντηση μου, ούτε κάποια άλλη. Επέλεξα να διαπραγματευτώ σήμερα αυτή την ερώτηση, όχι σύμφωνα με το δικό μου εκπαιδευτικό και επαγγελματικό υπόβαθρο, αλλά βάσει της διαδραστικότητας των οκτάχρονων μικρών επισκεπτών του Μουσείου.

Οι πρώτες ερωτήσεις προς τα παιδιά από την κυρία Περράκη και την ομάδα της, είχαν ως αποτέλεσμα την αστραπιαία σύνδεση των ορυκτών με αντικείμενα και ανάγκες τις καθημερινότητας τους -μολύβι, ξύστρα, κιμωλία, οδοντόκρεμα, συσκευές κινητών, οχήματα Tesla (!)- ενώ πολύ σύντομα ήρθε και μια δήλωση του Θάνου, ο οποίος δεσμεύτηκε ότι θα έρθει ξανά στη Σχολή -ως φοιτητής- για να γίνει «miner», όπως σε μια ταινία που έχει δει. 

H κατασκευή της γης με πλαστελίνη, η παρατήρηση ορυκτών στο μικροσκόπιο, το κοσκίνισμα της άμμου και η αναδρομή στα απολιθώματα έδωσε στα παιδιά το ερέθισμα να πουν με σιγουριά (ή και χωρίς), τι ήδη ξέρουν και κατανοούν, αλλά και να ζητήσουν την περαιτέρω πληροφορία που καλύπτει την τρέχουσα γνωσιακή τους ανάγκη. Τα παιδιά δεν φοβήθηκαν τη λανθασμένη απάντηση, αλλά ενθουσιάστηκαν με τη νέα γνώση, ακόμη κι αν προήλθε από εκεί. Ίσως αυτό να ήταν ένα καλό hint για την παραμετροποίηση όλων των εκπαιδευτικών συστημάτων που λειτουργούν βάζοντας τελεία και όχι κόμμα, στη λέξη «λάθος».

Στη φαρέτρα των εκθεμάτων του Μουσείου έχουν προστεθεί τα τελευταία έτη εκπαιδευτικά ρομπότ, υλικά κατασκευών και ψηφιακές εφαρμογές που σχεδιάστηκαν και αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο εκπαιδευτικών προγραμμάτων και δράσεων της Κοινότητας Γνώσης και Καινοτομίας για τις ΟΠΥ - ΕΙΤ RawMaterials, του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας -ΕΙΤ, ενταγμένων στον πυλώνα Wider Society Learning, όπως το RM@Schools για την Ανατολική και Νοτιανατολική Ευρώπη (RM@Schools ESEE 2020-2022) το Virtual Mine και το RISBRIEFCASE.

Η δημιουργική οπτική της ομάδας του Μουσείου έχει ενσωματώσει επιτυχημένα τη σχετική τεχνογνωσία σε παρουσιάσεις και δραστηριότητες προσαρμοσμένες ανά ηλικιακή κατηγορία, επιτυγχάνοντας δύο καίριους στόχους: την ευχάριστη παραμονή των παιδιών στον χώρο και την εύληπτη μετάδοση του μηνύματος για σημασία των ορυκτών πρώτων υλών.

Δύο έξωθεν καλές μαρτυρίες, αυτές του Αντώνη και της Ναταλίας αποτυπωμένες στην έκθεση που έγραψαν λίγες μέρες αργότερα με θέμα «Πώς πέρασα στο Μουσείο Ορυκτολογίας», μπορούν να δώσουν το στίγμα αυτής της επίσκεψης :

«Την Τρίτη 2 Μαΐου πήγαμε στο μουσείο Ορυκτολογίας που ήταν στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Εκεί ήταν η μαμά της Ναταλίας. Μαζί της ήταν και μια άλλη κυρία. Είδαμε ορυκτά, πιάσαμε ορυκτά και είδαμε και τον Pepper το ρομποτάκι. Στο τέλος κοσκινίσαμε την άμμο, μάθαμε ένα τραγουδάκι και είδαμε και απολιθώματα. Περάσαμε πολύ ωραία, ήμασταν χαρούμενα και μας έδωσαν και δώρα όταν φύγαμε». Αντώνης

«Πήγαμε την Τρίτη 2 Μάϊου 2023. Πέρασα υπέροχα μαζί με την τάξη μου, γιατί όταν ήμουν 4 ήμουν μόνη με τη μαμά μου. Είδαμε ένα ρομπότ, τον Pepper, αλλά εγώ τα είχα δει όλα από τα 4 μου, δηλαδή τα ήξερα όλα. Επίσης κοσκινίσαμε και παίξαμε με την άμμο, φτιάξαμε τη γη με πλαστελίνη και φάγαμε γιατί πεινούσαμε πάρα πολύ. Πέρασα πάρα πολύ ωραία!» Ναταλία

Κλείνοντας την εξιστόρηση αυτής της επίσκεψης, θα ήθελα να μοιραστώ λίγες σκέψεις από τη σκοπιά της μητέρας οκτάχρονου κοριτσιού και της επαγγελματία αφοσιωμένης -από επιλογή- στον τομέα των Ορυκτών Πρώτων Υλών:

• Τα παιδιά έχουν απεριόριστες δυνατότητες στην πρόσληψη, επεξεργασία και εξέλιξη της γνώσης. Το μόνο που χρειάζεται είναι ένας γονέας, ένας παιδαγωγός, ένας διευθυντής σχολείου, ένα εκπαιδευτικό σύστημα, ένας sector ambassador (ενδεικτική και μη αποκλειστική η λίστα) να αναλάβει πρωτοβουλία/ευθύνη/δράση.
• Το ερέθισμα για ένα συγκεκριμένο αντικείμενο της επιστήμης μπορεί να δοθεί σε οποιαδήποτε ηλικία, ανεξάρτητα αν ενεργοποιήσει κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον και, πάντα με σεβασμό στο δικαίωμα της προσωπικής επιλογής. Στο πλαίσιο της φετινής επίσκεψης, η Ναταλία λειτούργησε ως precursor στην τάξη της, μοιραζόμενη τις όμορφες εντυπώσεις που αποκόμισε στην πρώτη της επαφή με τον Pepper και το Μουσείο, λίγα χρόνια πριν (από εκεί ήρθε και η σιγουριά του «τα είχα δει και ήξερα όλα»!). Η φετινή επίσκεψη ήταν εξίσου επιτυχημένη, εγείροντας το ενδιαφέρον και γονέων παιδιών που φοιτούν σε διαφορετικά σχολεία, να πάρουν περισσότερες πληροφορίες για το Μουσείο. Εν κατακλείδι, δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω αν η Ναταλία θα επιλέξει τον τομέα των ΟΠΥ για την εκπαιδευτική και επαγγελματική της πορεία (θα το ήθελα, όμως η απόφαση θα παραμείνει δική της), αλλά χαίρομαι που έχει ευαισθητοποιηθεί ώστε, έστω και ακούσια, να λειτουργεί ως raw materials ambassador.
• Η επικοινωνία ανάμεσα στις διαφορετικές εκπαιδευτικές βαθμίδες ίσως έχει τη δυναμική να φέρει προστιθέμενη αξία, από όποια οπτική και αν το εξετάσει κανείς, top to bottom ή bottom to top. Εκ πρώτης όψεως, η ζυγαριά φαίνεται να γέρνει περισσότερο στους μικρούς καθώς, ενώ μαθαίνουν τη βάση του παρελθόντος και λειτουργούν στα δεδομένα του σήμερα, έχουν όφελος (και αναφαίρετο δικαίωμα) να γνωρίσουν ποιες είναι οι προοπτικές που μπορούν να αξιοποιήσουν στο αύριο. Σε δεύτερη ανάγνωση ωστόσο, κι ενώ η αγορά ψάχνει αγωνιωδώς μεσαία/τεχνικά επαγγέλματα αλλά και στελέχη εξειδικευμένων κλάδων, ίσως να είναι μία καλή ώρα για το μάθημα του σχολικού επαγγελματικού προσανατολισμού να ενισχυθεί με έναν σταθερό δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ των πανεπιστημίων, της βιομηχανίας και τον εφήβων μαθητών και γονέων τους. Ιδιαίτερα για τους κλάδους που πλήττονται και είναι νευραλγικής σημασίας η υποδοχή νέων ταλέντων, ενδεχομένως να είναι και η ευκαιρία να ξανασυστηθούν στο ευρύτερο κοινό, με τη σύγχρονη και δυναμική παρουσία τους και να τεκμηριώσουν, γιατί ο όρος «βιωσιμότητα» είναι υπόθεση όλων. 

Tell me and I forget, Teach me and I remember, Involve me and I learn

Β. Franklin

Θερμές ευχαριστίες στην Καθηγήτρια κα Μαρία Περράκη και όλη την ομάδα συνεργατών της για την υποδοχή και διασκεδαστική ξενάγηση στο γαιο-ΟΡΑΜΑ, καθώς και στη Διευθύντρια των Εκπαιδευτηρίων Μαυρομμάτη, κυρία Μαρία Μαυρομμάτη για την άμεση και θετική ανταπόκριση στην πρόταση της επίσκεψης.

Η Δρ Ασημίνα Κατσιάπη σπούδασε στη Σχολή Μεταλλειολόγων - Μεταλλουργών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και έλαβε το διδακτορικό της από την ίδια Σχολή στο γνωστικό αντικείμενο της Υδρομεταλλουργίας. Έχει εργαστεί σε εθνικά και ευρωπαϊκά έργα έρευνας, βιομηχανικών και εκπαιδευτικών εφαρμογών για την υποστήριξη του οικοσύστηματος των ορυκτών πρώτων υλών, την ενίσχυση του δυναμικού καινοτομίας και την ευαισθητοποίηση της ευρύτερης κοινωνίας για το ζωτικής σημασίας ρόλο των ΟΠΥ. Σήμερα εργάζεται στη Science Media έχοντας την ευθύνη του τμήματος Marketing & Communications, ενώ αποτελεί και Επιστημονικό Συνεργάτη του RAWMATHUB.GR.

Είναι παντρεμένη και μητέρα της οκτάχρονης Ναταλίας.