Δρ. Ν. Αρβανιτίδης: Με Ρωσία και Ουκρανία η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία «κερδίζει έδαφος»

Όπως και στην γεωλογία, Ρωσία και Ουκρανία ανήκουν στην Ευρώπη. Με τις δύο χώρες κανονικά μέλη επίσημα ενταγμένα στην Ε.Ε. η οικονομική, κοινωνική και αναπτυξιακή δύναμη της Ευρώπης θα ήταν ασύγκριτα πιο ισχυρή από κάθε άποψη. Για παράδειγμα, η λίστα των κρίσιμων αλλά και άλλων ορυκτών πρώτων υλών που είναι απαραίτητες για την παραγωγική αξιοποίηση ανενώσιμων πηγών ενέργειας, την κλιματικά φιλική ηλεκτροκίνηση και την ψηφιακή οικονομία, δεν θα ήταν η ίδια. Θα περιλάμβανε προφανώς λιγότερες και διαφορετικές ορυκτές πρώτες ύλες αφού μερικές από αυτές που χαρακτηρίζονται σήμερα κρίσιμες για την Ε.Ε. εξορύσσονται από το υπέδαφος της Ρωσίας και Ουκρανίας.

Ως εκ τούτου, με μικρότερη την εξάρτηση από εισαγωγές, η ευρωπαϊκή βιομηχανία αυτοκινήτων δεν θα ανησυχούσε μήπως δεν πετύχει τους παραγωγικούς στόχους της, αφού η πλήρης διεκπεραίωση των αξιακών αλυσίδων μπαταριών λιθίου και μαγνητών νεοδυμίου, που καθιστούν δυνατή την ηλεκτροκίνηση, θα ήταν βιώσιμη αλλά και ανθεκτική.

Ουκρανία και Ρωσία λοιπόν, δύο ιστορικά αμιγώς μεταλλευτικές χώρες, που το 2021 συμμετείχαν με 13 και 69 δις δολλάρια, αντίστοιχα, στην συνολικά παραγόμενη μεταλλευτική αξία, ύψους 1030 δις δολλάριων, στον κόσμο, μεταλλικά και βιομηχανικά ορυκτά μαζί (Σχήμα 1). Η Ρωσία παράγει το 8% νικελίου, 23% βαναδίου, 41% παλλαδίου, 5% κοβαλτίου, 4% χαλκού και 6% αλουμινίου στον κόσμο. Και στις δύο χώρες η βιομηχανία ορυκτών πρώτων υλών συνεισφέρει σημαντικά στην εθνική τους οικονομία, συμμετέχοντας με 2,2% στο ΑΕΠ της Ρωσίας και 2,9% στο ΑΕΠ της Ουκρανίας. Αποτελεί επίσης το 10,8% και το 9,5% των εξαγωγών των δύο χωρών αντίστοιχα.

Η Ρωσία, με το 7% της συνολικής αξίας, σε σχέση με τα μεταλλικά και βιομηχανικά ορυκτά που εξορύσσει, κατατάσσεται τέταρτη στον κόσμο, παρουσιάζοντας την ίδια τάξη μεγέθους με τη Νότια Αφρική και τη Βραζιλία. Ο χρυσός και το σιδηρομετάλλευμα αντιπροσωπεύουν περίπου το ήμισυ της ρωσικής παραγωγής. Συγκεκριμένα, η χώρα παράγει το 4% της παγκόσμιας παραγωγής σιδηρομεταλλεύματος και το 9% χρυσού (Σχήμα 2). Οι ρωσικές εταιρείες παράγουν επίσης μεγάλες ποσότητες βαναδίου (23%), πλατινοειδών (20%) και φωσφορικών αλάτων (6%).

Η Ρωσία παράγει επίσης ορισμένα από τα μέταλλα/ορυκτά που περιλαμβάνονται στον κατάλογο κρίσιμων πρώτων υλών της Ε.Ε. Είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός παλλαδίου στον κόσμο, ενώ διαθέτει επίσης βανάδιο, τιτάνιο, κοβάλτιο, βολφράμιο κ.λπ. Το 85% του ρωσικού βαναδίου καταλήγει στην Ε.Ε., η οποία εισάγει επίσης από την Ρωσία νικέλιο (40%), παλλάδιο (36%), κοβάλτιο, βηρύλλιο, καθώς και φωσφορικά και καλιούχα (31%) λιπάσματα.

Η Ουκρανία εξορύσσει το 3% σιδηρομεταλλεύματος στον κόσμο και είναι αντίστοιχα ο όγδοος μεγαλύτερος παραγωγός μαγγανίου. Η εκμετάλλευση σιδήρου συνοδεύεται συχνά από την παρουσία βιομηχανίας χάλυβα. Τα μεγαλύτερα κέντρα χάλυβα είναι γύρω από το Donetsk στην ανατολική Ουκρανία (Σχήμα 3). Τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία είναι επίσης μεγάλες χώρες εξόρυξης άνθρακα. Η Ουκρανία παράγει επίσης μικρότερες ποσότητες κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών, όπως είναι το τιτάνιο, ο γραφίτης, το πυρίτιο, ενώ εξορύσσει επίσης ζιρκόνιο και ουράνιο.

Η Ρωσία είναι λοιπόν σημαντικός παραγωγός και εξαγωγέας νικελίου, παλλαδίου και άλλων πλατινοειδών, βαναδίου, χρυσού και άλλων μεταλλικών ορυκτών πρώτων υλών. Επίσης παίζει κυρίαρχο ρόλο στην παραγωγή καλιούχων φωσφορικών λιπασμάτων. Μαζί με τη Κίνα είναι από τις κυριότερες χώρες εξόρυξης κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών. Ωστόσο, τα ρωσικά μέταλλα και ορυκτά έχουν πολύ μικρότερη οικονομική σημασία για την Ε.Ε. συγκριτικά με το πετρέλαιο, το φυσικό αέρίο και τον άνθρακα.

Το νικέλιο και το παλλάδιο (και άλλα πλατινοειδή) είναι οι πιο σημαντικές μεταλλικές ορυκτές πρώτες όπου η Ρωσία έχει σημαντικό μερίδιο των εισαγωγών της Ε.Ε. Από την άλλη πλευρά, εάν σταματήσουν τελείως οι εξαγωγές της Ουκρανίας σε προϊόντα σιδηρομεταλλεύματος υψηλής ποιότητας ενδέχεται να προκύψουν ελλείψεις στην Ε.Ε. Αυτό με την σειρά του μπορεί να επηρεάσει την λειτουργική βιωσιμότητα των βιομηχανιών χάλυβα.