Ο Δρ. Δημήτριος Κωνσταντινίδης, Οικονομικός Γεωλόγος, σε ένα ακόμη μεταλλευτικό μονοπάτι, περιγράφει το μεταλλευτικό τρένο του Rio Tinto, μια ιστορική δημιουργία που κάποτε αποτέλεσε τη λοκομοτίβα ανάπτυξης των κοινοτήτων της Λεκάνης των Μεταλλείων.
Εισαγωγή
Τους πρώτους μήνες της παραμονής μας στην Ανδαλουσία της Ισπανίας είχαμε την εντύπωση ότι το πιο εντυπωσιακό τρένο της ζωής μας ήταν η υπερταχεία ανάμεσα στη Σεβίλλη και Μαδρίτη, που κάλυπτε μια απόσταση 400 χλμ. σε 2 ώρες και 45 λεπτά. Μέχρι που γνωρίσαμε από κοντά ένα παλιό τρένο, με τρία βαγόνια, που βλέπαμε από το αυτοκίνητο στη καθημερινή διαδρομή μας για τα μεταλλεία του RioTinto (Εικόνα 1). Αυτό που κάποτε αποτέλεσε την Λοκομοτίβα Ανάπτυξης της Λεκάνης των Μεταλλείων.
Εικόνα 1: Το σημερινό τουριστικό τρένο του Μεταλλευτικού Πάρκου του Rio Tinto
Το Μεταλλευτικό Τρένο
Το Μεταλλευτικό Τρένο του Rio Tinto αποτελεί μια ιστορική δημιουργία. Φτιάχτηκε μεταξύ 1873 και 1875 με σκοπό να μεταφέρει το μετάλλευμα από τα ορυχείο της Corta Atalaya στο λιμάνι της Huelva. Η συνολική διαδρομή που κάλυπτε έφθανε τα 348 χιλιόμετρα. Το απόγειο του σιδηροδρόμου που στήριξε τον ορυκτό πλούτο και τις Κοινότητες της Μεταλλευτικής Λεκάνης (Cuenca Minera) ήταν η δεκαετία του 1950, όταν το δίκτυο του διέθετε 162 μηχανές (ατμού, ντίζελ και ηλεκτρισμού) και περίπου 3.300 εμπορικά βαγόνια. Ενίσχυσε τις προσπάθειες των μεταλλωρύχων για πάνω από 100 χρόνια, αλλά το 1984 έκλεισε οριστικά σαν μέσο μεταφοράς των μεταλλευμάτων.
Από την ίδρυση όμως του Μεταλλευτικού Πάρκου του Rio Tinto (Parque Minero RioTinto) το 1987, καταβλήθηκαν φιλότιμες προσπάθειες για τη διατήρηση αυτής της ανεκτίμητης κληρονομιάς με αποτέλεσμα σήμερα να μπορεί κάποιος να απολαμβάνει το Τουριστικό πια Τρένο, με το οποίο οι επισκέπτες του Πάρκου κάνουν τη βόλτα τους (Εικόνα 2) σε ένα ολότελα ανακαινισμένο τμήμα του ιστορικού σιδηροδρομικού δικτύου έκτασης είκοσι δύο χιλιομέτρων.
Εικόνα 2: Τουρίστες στο τρένο του Rio Tinto (photo credits: Rasto Mišík)
Όταν η αγγλική εταιρεία Minas de RioTinto απέκτησε από τις Ισπανικές αρχές τα δικαιώματα εκμετάλλευσης των μεταλλείων του «Κόκκινου Ποταμιού» το 1873, η πρώτη επιχειρηματική της κίνηση ήταν η κατασκευή σιδηροδρομικού δικτύου που θα συνέδεε την τοποθεσία της εκμετάλλευσης με μια γέφυρα/πλατφόρμα στην Ουέλβα, από όπου το πλούσιο σε χαλκό μετάλλευμα θα αναχωρούσε προς τις διεθνείς αγορές. Η πλατφόρμα αυτή επέτρεπε στα τρένα να ξεφορτώνουν τα εμπορεύματα τους απευθείας στα αγκυροβολημένα πλοία.
Η κατασκευή του δικτύου ολοκληρώθηκε σε δύο χρόνια, τρεις μήνες νωρίτερα από το χρονοδιάγραμμα, για να εξελιχθεί σε μια κερδοφόρα και αποτελεσματική «γέφυρα» μήκους 84 χλμ. μεταξύ της περιοχής εξόρυξης και του λιμανιού της Ουέλβα. Εκτός όμως από την «κύρια γραμμή», κατασκευάστηκαν διακλαδώσεις 264 χλμ. που συνέδεαν τα διάφορα συνεργεία, τους αποθηκευτικούς χώρους, τα φαράγγια και τα χωριά της Cuenca Minera. Μεταξύ του τέλους του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα αποτελούσε τη μοναδική σιδηροδρομική γραμμή στενής τροχιάς σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ο σιδηρόδρομος δε χρησιμοποιήθηκε μόνο για τη μεταφορά ορυκτών υλών από το Rio Tinto στην Huelva, αλλά ήταν επίσης σημαντικός για την άμεση εξόρυξη διαφόρων μεταλλοφόρων φλεβών, καθώς και για την κατασκευή ορυγμάτων. Προς το σκοπό αυτό, κατασκευάστηκαν δύο μηχανές: (α) η με αριθμό 11, που ήταν ατμομηχανή και (β) η νούμερο 16 που ήταν ηλεκτρική. Οι μηχανές έσερναν 10 βαγόνια των δέκα τόνων από τo εργοστάσιο λειοτρίβησης σε αυτό του συμπυκνώματος, από όπου το τελικό υλικό αποστέλνονταν απευθείας στη Huelva.
Όπως προαναφέρθηκε, κατασκευάστηκαν με το πέρασμα του χρόνου τρεις τύποι μηχανών. Οι ατμομηχανές, οι ντιζελομηχανές και οι ηλεκτρικές (Εικόνα 3). Οι βασικοί τύποι των μηχανών εκτίθενται σήμερα σε διάφορα σημεία της τουριστικής διαδρομής (Εικόνα 3, πάνω και μεσαία φωτογραφία) ή στο ευρηματικό Μουσείο στη πόλη του Minas de RioTinto (Εικόνα 3, κάτω φωτογραφία).
Εικόνα 3: Οι τύποι μηχανών του Μεταλλευτικού Σιδηροδρόμου
Το Τουριστικό Τρένο
Η ιδέα που οδήγησε τους Ανδαλουσιάνους στο Τουριστικό Τρένο ήταν απλή. Η ανάδειξη μιας πολιτισμικής κληρονομιάς με ταυτόχρονη κοινωνικο-οικονομική συνεισφορά στις τοπικές κοινότητες και στην προσφορά μιας αξέχαστης διαδρομής στο Κόκκινο Ποτάμι ή στον υγρό Άρη, όπως θα ριψοκινδύνευα να αποκαλέσω τα φαράγγια και τη σκαμμένη γη της Λεκάνης των Μεταλλείων.
Στη σημερινή περιήγηση ας ακολουθήσουμε τη συμβουλή των Κινέζων: «μια εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις». Γιατί πράγματι οι εικόνες που ακολουθούν και τις οποίες δανείζομαι από τον Μάριο Κωνσταντινίδη εκφράσουν ακριβώς αυτό που απολαμβάνει κάποιος από το Τουριστικό Τρένο του Πάρκου του Rio Tinto: τις οξειδωμένες αναβαθμίδες των πάλαι ποτέ πλούσιων στρωμάτων του χαλκού (Εικόνα 4), τις εγκαταλελειμμένες μηχανές και τα φορτηγά βαγόνια που πηγαινοέρχονταν ανάμεσα στο Rio Tinto και την Huelva (Εικόνες 5-6), τις διάφορες στάσεις του τρένου (Εικόνες 7-8), το ματωμένο ποτάμι (Εικόνες 9-10), αλλά πρώτιστα τη γοητεία της εναλλαγής των χρωμάτων της Λεκάνης των Μεταλλείων.
Εικόνα 4: Η ιστορική επιφανειακή εκμετάλλευση χαλκού Corta Atalaya (Φωτο: Μάριος Κωνσταντινίδης)
Εικόνα 5: Εγκαταλελειμμένη αποθήκη και φορτηγά βαγόνια (Φωτο: Μάριος Κωνσταντινίδης)
Εικόνα 6: Εγκαταλελειμμένη μηχανή και φορτηγά βαγόνια (Φωτο: Μάριος Κωνσταντινίδης)
Εικόνα 7: Ο σταθμός Las Zarandas (Φωτο: Μάριος Κωνσταντινίδης)
Εικόνα 8: Ο σταθμός Los Frajles (Φωτο: Μάριος Κωνσταντινίδης)
Εικόνα 9: Το ματωμένο ποτάμι (Φωτο: Μάριος Κωνσταντινίδης από το τουριστικό τρένο)
Εικόνα 10: Τα βότσαλα του ματωμένου ποταμιού (Φωτο: Μάριος Κωνσταντινίδης)
Το Τρένο του Φεγγαριού
Oι ΗΠA σχεδιάζουν να δημιουργήσουν ένα φουτουριστικό σιδηροδρομικό δίκτυο στο φεγγάρι, το οποίο θα ονομαστεί «Το Τρένο της Σελήνης». Αυτό το οραματικό εγχείρημα στοχεύει στην απρόσκοπτη μεταφορά αγαθών και ανθρώπων στη επιφάνεια του Φεγγαριού, που προμηνύει μια νέα εποχή της ανθρώπινης παρουσίας και της οικονομικής δραστηριότητας εκτός του πλανήτη μας. Οι μεσογειακοί Ανδαλουσιάνοι είναι πιο προσγειωμένοι. Και αυτοί δημιούργησαν το Τρένο του Φεγγαριού, αλλά στις ράγες του Τουριστικού Τρένου των Μεταλλείων (Εικόνα 11).
Εικόνα 11: Το Τρένο του Φεγγαριού
Το Τρένο του Φεγγαριού λειτουργεί κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού μόνο τα Σαββατοκύριακα που συμπίπτουν με την πανσέληνο. Αυτός ο προγραμματισμός προσφέρει στους ταξιδιώτες μια μοναδική εμπειρία. Γίνονται μάρτυρες των φαντασμαγορικών χρωματικών αλλαγών στη Μεταλλευτική Λεκάνη, καθώς το ταξίδι τους προς την Ουέλβα είναι προγραμματισμένο για το ηλιοβασίλεμα, ενώ το ταξίδι της επιστροφής γίνεται κάτω από το φως του φεγγαριού.
Αυτό το υπέροχο φυσικό θέαμα αστροφεγγιάς και χρωμάτων προσφέρει στους επισκέπτες τέτοια απεικόνιση του τοπίου, που είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα θέλουν να επιστρέψουν! Πόσο μάλλον να είχαν και την υπέροχη θάλασσα του Λαυρίου, το αμφιθέατρο του Θορικού και τις στοές του. Το τρένο θα διείσδυε στα σπλάχνα της Μάνας Γης ψάχνοντας για ασήμι!!!!
Πηγές
https://www.andalucia.org/en/minas-de-riotinto-cultural-tourism-ferrocarril-turistico-minero
https://www.internationalsteam.co.uk/trains/spain02.htm
https://www.adrisalido.com/portfolios/rio-tinto-copper-mines/
https://link.springer.com/article/10.1007/s12371-024-00936-y/figures/19
Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή ή αναδημοσίευση, μερική ή ολική, του εν λόγω περιεχομένου. Το RAWMATHUB.GR διατηρεί το αποκλειστικό δικαίωμα δημοσίευσης και παροχής αδειών αναδημοσίευσης κατόπιν έγγραφης άδειας, επιφυλασσόμενο για την άσκηση κάθε νόμιμου δικαιώματος του. Εφόσον επιθυμείτε να χρησιμοποιήσετε το περιεχόμενο, παρακαλούμε επικοινωνήστε μαζί μας στο
