Οι μεταλλωρύχοι του κόσμου στη μουσική

Ο κόσμος της μεταλλωρύχων είναι ένας κόσμος υπέρβασης, ένας κόσμος «σαν έτοιμος από καιρό» για να προσφέρει στον καλλιτέχνη την ειδοποιό διαφορά που οδηγεί στην έμπνευση. Από το απλό λατομείο, μέχρι τους υπόγειους «λειμώνες των ορυχείων» εύκολα μπορεί να ανακαλύψει κάποιος ότι οι μεταλλωρύχοι όλου του κόσμου και μέσα σ' αυτούς και οι μεταλλωρύχοι της Ελλάδας, μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά και συμπεριφορές που απορρέουν από τις ιδιαίτερες συνθήκες εργασίας. Αυτό αποτυπώνεται στην οικογένεια και την κοινωνία, στις σχέσεις τους με το Θεό και τους συναδέλφους τους, στις απεργίες, στην αλληλεγγύη, στην ασθένεια (μολυβδίαση) και στα εργατικά ατυχήματα, στα γλέντια και κυρίως στα τραγούδια τους. 

Όπως αναφέρει ο Δημήτρης Καλιαμπάκος (Καθηγητής της Σχολής Μηχανικών Μεταλλείων-Μεταλλουργών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου) στον πρόλογο της επετειακής έκδοσης της Σχολής με τίτλο «Μεταλλωρύχοι - Ιχνηλατώντας την ταυτότητά τους μέσα από την τέχνη» (Αθήνα, 2019), «... οι μεταλλωρύχοι διαθέτουν σπάνια αντοχή, χαλύβδινη θέληση και πάνω απ' όλα ισχυρή συλλογικότητα. Και κάτι ακόμη: η εργασία σε ένα περιβάλλον ακραίων συνθηκών, η συνεχής υπενθύμιση του κινδύνου, ακόμη, και του θανάτου, όχι μόνο δεν οδηγούν σε μια μίζερη και παθητική αντιμετώπιση της ζωής αλλά, απεναντίας γεννούν μια τρομακτική δίψα για ζωή, σε όλες τις εκφράσεις. Εξαιτίας αυτού του συνδυασμού των χαρακτηριστικών οι μεταλλωρύχοι ασκούν μια ιδιαίτερη γοητεία σε ολόκληρο τον κόσμο».

Αυτή λοιπόν η ιδιαίτερη γοητεία των μεταλλωρύχων, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ταυτότητας τους ιχνηλατούνται μέσα από την τέχνη και ταξιδεύουν μέσα από τα τραγούδια. Ας ξεκινήσουμε...

Το συγκεκριμένο τραγούδι είναι το πιο διάσημο τραγούδι των μεταλλωρύχων με πάνω από πενήντα εκτελέσεις, ανάμεσα σ' αυτές των Platters, B.B.King, Bo Diddey, Steavie Wonder, Tom Jones, Johnny Cash αλλά και των νεωτέρων Dandy Warhols,Eels κ.λ.π.

Το ρεφρέν του τραγουδιού είναι φτιαγμένο από αποσπάσματα από γράμματα μεταλλωρύχων. O Merle Travis, που υπογράφει το τραγούδι, έχει πατέρα και αδερφό μεταλλωρύχο. Ας δούμε κάποιους στίχους μεταφρασμένους:

«Sixteen Tons»-Tennessee Ernie Ford (Δεκαέξι τόνοι)

Φόρτωσες δεκαέξι τόνους, και τι πήρες σε αντάλλαγμα;

Γέρασες για μία ακόμη ημέρα και βυθίστηκες λίγο ακόμα στα χρέη

Άγιε Πέτρο, μη με φωνάζεις γιατί δεν θα μπορέσω να έρθω

Χρωστάω και την ψυχή μου στο κατάστημα της εταιρείας…». 

Το Big Bad John είναι ένα τραγούδι της country που ερμηνεύτηκε αρχικά από τον Jimmy Dean, ο οποίος το έγραψε και το συνέθεσε. Κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του 1961 και στις αρχές Νοεμβρίου είχε φτάσει στο No1 του Billboard Hot 100. Το τραγούδι κατατάσσεται συχνά ως ένα από τα καλύτερα country τραγούδια της δεκαετίας του 1960 και όλων των εποχών. Μιλάει για έναν γίγαντα μεταλλωρύχο με μεγάλη καρδιά!

Το τραγούδι «Which Side Are You On?» γράφτηκε το 1931 από τη Florence Reece, σύζυγο ενός συνδικαλιστή του σωματείου United Mine Workers (UMW) στην κομητεία Harlan του Κεντάκι. Το 1931, οι ανθρακωρύχοι και οι ιδιοκτήτες ορυχείων αυτής της περιοχής κλιμάκωσαν έναν βίαιο αγώνα (Πόλεμος της κομητείας Χάρλαν).

Σε μια προσπάθεια να εκφοβίσει την οικογένεια Reece, ο σκληρός σερίφης JH Blair και οι άντρες του (προσλαμβανόμενοι από την εταιρεία εξόρυξης) μπήκαν παράνομα στο σπίτι της οικογένειας τους αναζητώντας τον σύζυγο της Florence. Η Florence και τα παιδιά τους τρομοκρατήθηκαν από την εμπειρία. Εκείνο το βράδυ, αφού είχαν φύγει οι άντρες, η Florence έγραψε τους στίχους αυτού του τραγουδιού.

Η μελωδία διασκευάστηκε από έναν παραδοσιακό ύμνο των Βαπτιστών τον «Lay the Lily Low». Το συγκεκριμένο τραγούδι έχει έκτοτε χρησιμοποιηθεί για άλλες συγκρούσεις σε άλλες εποχές, με τους στίχους κάθε φορά να προσαρμόζονται λίγο ή πολύ στις συνθήκες, κρατώντας πάντα την κεντρική προτροπή «να διαλέξουμε πλευρά». Η Natalie Merchant τραγούδησε το «Which Side Are You On?» σε μια πιο σύγχρονη διασκευή το 2003. 

Το «North Country Blues» είναι ένα τραγούδι του Bob Dylan το οποίο περιλαμβάνεται στο album «The Times They Are a-Changin» που κυκλοφόρησε το 1964. Οι περισσότεροι το ξέρουν σαν «The Miners’ song». Το 1968, η Joan Baez συμπεριέλαβε το North Country Blues στο αφιέρωμα της στον Dylan με το LP «Any Day Now».

Το «A Los Mineros de Bolivia» είναι ένα τραγούδι του Αργεντίνου León Gieco αφιερωμένο στους ανθρακωρύχους της Βολιβίας και βασισμένο σε ένα ποίημα του Ernesto «Che» Guevara, σε μουσική Luis Gurevich, το οποίο κυκλοφόρησε στο προσωπικό album του León «El Desembarco» (2011).

Είναι οι ανθρακωρύχοι που έρχονται

είναι οι ανθρακωρύχοι του χωριού

είναι οι άνθρωποι που θαμπώνονται

όταν βγαίνουν στον ήλιο

και που κυριαρχούν στη βροντή… 

Με πληροφορίες από ogdoo.gr

Η φωτογραφία εξωφύλλου έχει τίτλο «Οι μεταλλωρύχοι του Λαυρίου» και είναι έργο του Κλέωνα Καρκανίδη (credits: Χρήστος Προμοίρας)