Παρόλο που ήταν Κυριακή, ξύπνησα νωρίς (δεινόν τό γῆρας, οὐ γάρ ἔρχεται μόνον). Πίνοντας τον πρωινό καφέ, θυμήθηκα τα λόγια του Θεού του Σπινόζα: «Σταμάτα πια να πηγαίνεις σε εκείνους τους μελαγχολικούς, σκοτεινούς και κρύους ναούς που εσύ ο ίδιος κατασκεύασες και λες πως είναι το σπίτι μου. Το σπίτι μου είναι στα βουνά, στα δάση, στα ποτάμια, στις λίμνες, στις θάλασσες».

Μη μπορώντας πια να ποδηλατώ, άρπαξα το αμάξι και τράβηξα όχι για τα ποτάμια του Σπινόζα, αλλά για την Ποταμιά. Ένα μικρό χωριό μόλις μισή ώρα από τη Λευκωσία. Με πολύ πράσινο (για τα κυπριακά δεδομένα). Εκεί που κάποτε ζούσαν μαζί ειρηνικά Τούρκοι και Έλληνες, αλλά που ένοιωθαν και σαν Κύπριοι. Αυτά στον παρελθόν που έγινε παρόν. Μη με ρωτήσετε γιατί, διότι θα μου χαλάσετε το Κυριακάτικο πρωινό με ένα γαλάζιο ουρανό και ένα γαλήνιο ήλιο που απλά σε ζεσταίνει, χωρίς να σε ζεματά, όπως το καλοκαίρι. Μάρτης μήνας στην Κύπρο!

Δεν έπεσα επάνω του τυχαία· το έψαξα. Μου το συνέστησε ο ανιψιός και βαφτιστήρι μου, ξέροντας ότι κυνηγώ τα πολιτιστικά μνημεία του πωρόλιθου. Η μόνη διαφορά σε ό,τι αφορά στη μετάβαση μας προς την Ποταμιά ήταν ότι ο Ανδρέας – ο ανιψιός μου – τη διαδρομή την έκανε με ποδήλατο και εγώ με αυτοκίνητο!

Το Ξωκκλήσι του Αγίου Δημητριανού μοιάζει μοναχικό, αλλά διατηρημένο. Μου θυμίζει κάποια «περήφανα γηρατειά», το ίδιο μοναχικά, αλλά πολύ λιγότερο διατηρημένα. Είναι ένα μικρό ξωκκλήσι μόλις 9x5,5 μέτρων (Εικόνα 1), το οποίο έχει πολλά ιδιαίτερα γνωρίσματα. Κατ’ αρχή είναι μεσαιωνικό· σύμφωνα με τη βιβλιογραφία κτίστηκε τον 13ο αιώνα.

Αυτό που θα προσελκύσει αμέσως το ενδιαφέρον ενός γεωεπιστήμονα είναι το υλικό από το οποίο είναι κατασκευασμένο και στο οποίο τελικά οφείλει και την μακρόχρονη ύπαρξη του. Είναι κτισμένο με τετραγωνισμένους πωρόλιθους και μάλιστα συναρμολογημένους με μεγάλη προσοχή (Εικόνα 2).

Ακόμα και το συνεκτικό υλικό των πλακών του πωρόλιθου πρέπει να προήλθε από θραύση πηλόλιθου (μάργας;) που υπάρχει στην περιοχή.

Και οι δυο του πόρτες κλειστές. Μια στη μέση του δυτικού και μια στη μέση του νότιου τοίχου· η δεύτερη μόλις ενός μέτρου πλάτους (Εικόνα 3). Σαφώς πιο «γερασμένες» από τους τοίχους που τις φιλοξενούν, αλλά βρίσκονται εδώ ακόμη αντέχοντας και στις κακουχίες του καιρού.

Ευτυχώς δεν είναι καλλωπισμένες με το μέταλλο της Κύπρου, όπως το αποκαλούσαν οι Ρωμαίοι· δηλαδή με χαλκό. Αυτόν θα τον είχαν κλέψει κάποιοι, αφού σήμερα η αξία του τον κατατάσσει σχεδόν στα πολύτιμα μέταλλα. Οι Ευρωπαίοι πάντως επιτέλους τον αποκαλούν κρίσιμο μέταλλο, όπως και τις σπάνιες γαίες. Αυτές που ψάχνουν τρόπο να τις πάρουν από τον πρώην ηθοποιό και σημερινό πρόεδρο της Ουκρανίας, τον γνωστό Ζελένσκι. Για να μην τους τις αρπάξει ο πλανητάρχης Τραμπ ή ο Πούτιν. Το πρόβλημα τους είναι πως δεν τους το επιτρέπουν οι Σλοβάκοι και οι Ούγγροι!

Ζητώ συγνώμη που παρασύρθηκα από τα όσα συμβαίνουν σήμερα στον τρελόκοσμο μας, όπου όλοι θα μπορούσαν να χωρέσουν, να ζήσουν ειρηνικά, να τρέφονται, να αγαπιούνται και να αυξάνονται, όπως θάλεγε και ο Άγιος Δημητριανός. Αν δεν υπήρχαν οι Τραμπ, Πούτιν, Ζελένσκι, Νετανιάχου, Μελόνι, Όρμπαν και αρκετοί άλλοι. Πάντως τα 14 παιδιά του Ίλον Μασκ (να τα χαίρεται) ζουν πλουσιοπάροχα, όταν εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά της Αφρικής πεθαίνουν από την πείνα και τις λοιμώδεις.

Πίσω στον πωρόλιθο και το ξωκλήσι. Μην μπορώντας να δω το εσωτερικό του, κατέφυγα αναγκαστικά στον ιστότοπο. Οι τοιχογραφίες του ναΐσκου καταστράφηκαν τελείως πριν από τις επισκευές που έγιναν τον 20ο αιώνα. Επέλεξα μια από αυτές που είναι σε καλή σχετικά κατάσταση· αυτή της Αγίας Κυριακής (Εικόνα 4). Η επιλογή δεν είναι τυχαία, για όσους γνωρίζουν το όνομα μιας από τις αγαπημένες μου εγγονές. Εκτός από αυτή, μια άλλη μεγάλη, αλλά κατεστραμμένη, τοιχογραφία του Αγίου Γεωργίου γεμίζει τμήμα του βόρειου τοίχου (Εικόνα 5).

Τέλος ας σημειωθεί ότι πάνω από τη δυτική είσοδο βρίσκεται επιγραφή, η οποία αναφέρει ότι η εκκλησία του Αγίου Δημητριανού ανακαινίστηκε και διακοσμήθηκε με δαπάνη του Μιχαήλ Κατζουρούμπη, της συζύγου και των παιδιών του το 1317 μ.Χ.

Δεν απαιτείται καμία προσπάθεια για να δεις το μεγάλο υδραγωγείο δίπλα στο ξωκλήσι του Αγίου Δημητριανού. Για την ακρίβεια το πρώην υδραγωγείο γιατί σήμερα είναι μια άδεια και ξηρή εκσκαφή που τα τοιχώματα και το δάπεδο της προδίδουν το ρόλο που είχε κάποτε (Εικόνα 6 & 8). Αποτελούνται από πηλόλιθο σκεπασμένο σε πολλά σημεία με συνεκτικό κροκαλοπαγές για περισσότερη στεγανοποίηση (Εικόνα 8).

Το υδραγωγείο δεν έκανε τίποτε άλλο από να προμηθεύει με νερό – μέσα από τα κανάλια του – τον νερόμυλο του Τζιαμάλ Μπέη, ενός πλούσιου γαιοκτήμονα, που κατοικούσε στο αρχοντικό του, κοντά στον μύλο του.

Για τη νεολαία που γνωρίζει μόνο λίγα πράγματα για τέτοιο μύλο, ας προσθέσουμε ότι η λειτουργία του βασίζεται στην περιστροφή μιας μυλόπετρας πάνω στην ακίνητη κάτω πέτρα, χάρη στην περιστροφή μιας φτερωτής που είναι τοποθετημένη κάτω απ' τον μύλο και γυρίζει με τη δύναμη του νερού που πέφτει από ψηλά μέσα σε κτιστούς υδατόπυργους (Εικόνα 9). Σήμερα το μόνο που βρήκα στην υπαίθρια κυριακάτικη αναζήτηση μου ήταν μια σκουριασμένη φτερωτή, πίσω από κάγκελα, στον κήπο του τωρινού ιδιοκτήτη του χώρου.

Το νερό οδηγούνταν από το υδραγωγείο μέσα από λιθόκτιστα αυλάκια στον υδατόπυργο (Εικόνα 9).

Όλα τα κτίσματα (υδραγωγείο, αυλάκια μεταφοράς του νερού στο μύλο, αυλάκια αποφόρτισης του νερού προς ρέματα, βοηθητικά δωμάτια, ο πύργος, κτλ.) ήταν κτισμένα με πουρόπετρα (Εικόνες 8-11).

Ο μύλος άλεθε το σιτάρι για την αποθήκευση του οποίου είχαν κτιστεί βοηθητικά δωμάτια. Διατηρούνται σε καλή κατάσταση, ύστερα από σχετική αναπαλαίωση (Εικόνα 11).

Στην Εικόνα 12 φαίνεται ένα από τα δωμάτια (σήμερα αναφέρεται ως μουσείο!), που πιθανότατα κάποτε χρησίμευε σαν στάβλος, αφού στο κάτω μέρος από τις εικόνες φαίνονται καθαρά οι παλιές ταΐστρες των γαϊδουριών ή των αλόγων.

Δυστυχώς η μικρή αυτή έκθεση είναι κλειστή με αποτέλεσμα να μην μπορεί κάποιος να μελετήσει από κοντά τις εικόνες που είναι αναρτημένες στον τοίχο.

 Ύστερα από μια ευχάριστη αναζήτηση στη φωλιά μιας πέτρινης πολιτιστικής κληρονομιάς, έφυγα για τη Λευκωσία. Στο δρόμο το βλέμμα μου έπεσε πάνω σε μια ανυψωμένη συνοικία, ο κατασκευαστής της οποίας εκμεταλλεύτηκε κατά τον καλύτερο τρόπο τα δώρα της φύσης. Τον λοφίσκο του πωρόλιθου για τη θεμελίωση της γειτονιάς και τη πανοραμική θέα που προσφέρει (Εικόνα 13). Όπως και τα τετραγωνισμένα κομμάτια της πουρόπετρας που θυμίζουν εκείνα της παρεκκλησιάς του Αγίου Δημητριανού, αλλά και τους τοίχους του νερόμυλου.

Έφυγα ικανοποιημένος που μια ακόμα παράδοση συνεχίζεται! Μακάρι να ήταν και οι κατοικίες από πουρόπετρα.

[1] https://erifilisdimiourgies.blogspot.com/2010/10/2.html

Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή ή αναδημοσίευση, μερική ή ολική, του εν λόγω περιεχομένου. Το RAWMATHUB.GR διατηρεί το αποκλειστικό δικαίωμα δημοσίευσης και παροχής αδειών αναδημοσίευσης κατόπιν έγγραφης άδειας, επιφυλασσόμενο για την άσκηση κάθε νόμιμου δικαιώματος του. Εφόσον επιθυμείτε να χρησιμοποιήσετε το περιεχόμενο, παρακαλούμε επικοινωνήστε μαζί μας στο Αυτή η διεύθυνση Email προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε..