Οι κύριες Κρίσιμες Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΚΟΠΥ) της καθημερινότητας μας

Disclaimer: Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική ή κατά παράφραση ή διασκευή ή απόδοση του περιεχομένου του παρόντος διαδικτυακού τόπου με οποιονδήποτε τρόπο, χωρίς αναφορά στο RAWMATHUB.GR (με ενεργό link) ή χωρίς την προηγούμενη γραπτή άδεια του RAWMATHUB.GR. 

Οι συγκεκριμένες ορυκτές πρώτες ύλες αποτελούν βασικά συστατικά πολλών από τις τεχνολογίες που τροφοδοτούν με ενέργεια τις σημερινές κοινωνίες. Είναι επίσης σε θέση να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στην πράσινη μετάβαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία θα απαιτήσει σημαντική ώθηση στην κατασκευή υποδομών πράσινων ενεργειακών έργων και μπαταριών για ηλεκτρικά οχήματα.

Ωστόσο, η ΕΕ βρίσκεται σε όλο και δυσκολότερη θέση όσον αφορά στη διαθεσιμότητα ορυκτών και μετάλλων και πρέπει άμεσα να ενισχύσει την επάρκεια του εφοδιασμού ειδικά των Κρίσιμων Ορυκτών Πρώτων Υλών (ΚΟΠΥ). Προς το παρόν, η Ένωση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές από χώρες εκτός ΕΕ και ειδικά από την Κίνα. Αυτή η μορφή εξάρτησης αποτελεί ένα σημαντικό κίνδυνο όσον αφορά στην πολιτική ισχύ της ΕΕ.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φιλοδοξεί να αντιμετωπίσει τα ζητήματα ασφάλειας του εφοδιασμού και επάρκειας με το Νόμο για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες (Critical Raw Materials Act, CRMA), σχέδιο του οποίου δημοσιοποίησε στις 16 Μαρτίου 2023. Ο CRMA περιλαμβάνει διατάξεις για την ενίσχυση της εξόρυξης εντός της Ένωσης καθώς και για τις εμπορικές σχέσεις με άλλες χώρες όσον αφορά στις συγκεκριμένες πρώτες ύλες.

Αλλά ποιες ακριβώς είναι οι κρίσιμες πρώτες ύλες; Γιατί είναι σημαντικές και από που τις προμηθεύεται η ΕΕ; Ποιος είναι ο κίνδυνος ελλιπών επιπέδων επάρκειας σύμφωνα με τη μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 2020 Foresight;

Γιατί έχουν σημασία: Τα στοιχεία σπανίων γαιών είναι καθοριστικής σημασίας για την παραγωγή πολλών προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, όπως για παράδειγμα, μόνιμων μαγνητών, smartphones, τηλεοράσεων, υπολογιστών, καθώς και κινητήρων ηλεκτρικών οχημάτων και ανεμογεννητριών.

Σε αντίθεση με αυτό που μπορεί να υποδηλώνει το όνομα τους, οι σπάνιες γαίες δεν είναι σπάνιες στη φύση, αλλά η δυσκολία έγκειται στο ότι είναι σχετικά σπάνιο τα στοιχεία αυτά να ανιχνευτούν μέσα στα αντίστοιχα ορυκτά σε συγκεντρώσεις αρκετά υψηλές ώστε να δικαιολογείται η εξόρυξή τους με οικονομικό αλλά και περιβαλλοντικά ασφαλή τρόπο. Η ΕΕ διακρίνει ανάμεσα σε συνολικά 15 ελαφρά (Light Rare Earth Elements, LREE) και βαριά (Heavy Rare Earths) στοιχεία σπάνιων γαιών.

Από που προμηθεύεται τις σπάνιες γαίες η ΕΕ: Η ΕΕ είναι πλήρως εξαρτημένη για τις εισαγωγές στοιχείων σπάνιων γαιών. Η Κίνα παρέχει επί του παρόντος σχεδόν το 99% της ποσοτήτων που έχει ανάγκη η ΕΕ, καθώς και περίπου 98% των στοιχείων σπάνιων γαιών που χρησιμοποιούνται σε μόνιμους μαγνήτες.

Άλλες πιθανές πηγές προμήθειας: Το μεγαλύτερο γνωστό κοίτασμα σπάνιων γαιών στην Ευρώπη ανακαλύφθηκε στη βόρεια Σουηδία τον Ιανουάριο του 2023, αλλά μπορεί να χρειαστούν από 10 έως 15 χρόνια για να ξεκινήσει η εξόρυξη. Η Αυστραλία και οι ΗΠΑ παράγουν επίσης σπάνιες γαίες.

Κίνδυνος εφοδιασμού για την ΕΕ: 5/5

Γιατί έχει σημασία: Το μαγνήσιο ένα γυαλιστερό αργυρόλευκο μέταλλο, που απαντάται στη φύση σε μορφή οξειδίου. Αποτελεί κραματικό στοιχείο του αλουμινίου επειδή έχει μικρότερη πυκνότητα από το αλουμίνιο και τα προκύπτοντα κράματα είναι ελαφρά και ανθεκτικά. Το μαγνήσιο χρησιμοποιείται σε ένα πλήθος βιομηχανικών εφαρμογών, συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών και των διαστημικών τεχνολογιών, καθώς και σε ηλεκτρονικά είδη ευρείας κατανάλωσης, όπως φορητοί υπολογιστές και κινητά τηλέφωνα, αλλά και στην παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων. Το μαγνήσιο χρησιμοποιείται επίσης στη βιομηχανία του χάλυβα.

Από που προμηθεύεται το μαγνήσιο η ΕΕ: Η Κίνα είναι, μακράν, ο μεγαλύτερος παραγωγός μαγνησίου στον κόσμο και η ΕΕ προμηθεύεται το 93% των αναγκών της σε μαγνήσιο από την Κίνα.

Άλλες πιθανές πηγές προμήθειας: Η χαμηλή παραγωγή μαγνησίου εντός της Ένωσης οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην πολιτική παραγωγής και εξαγωγών της Κίνας, γεγονός που κατέστησε αδύνατο για τις μεταλλουργικές μονάδες με έδρα στην Ευρώπη να ανταγωνιστούν την κινεζική παραγωγή χαμηλού κόστους. Οι τελευταίες μονάδες παραγωγής μαγνησίου στην Ευρώπη έκλεισαν το 2001 και μόνο λίγα αναγνωρισμένα κοιτάσματα του μεταλλου υπάρχουν εντός της ΕΕ. Οι ΗΠΑ παράγουν επίσης μαγνήσιο, αντιπροσωπεύοντας το 4% της παγκόσμιας παραγωγής.

Κίνδυνος εφοδιασμού για την ΕΕ: 4/5

Γιατί έχει σημασία: Το νιόβιο είναι ένα μέταλλο που χρησιμοποιείται κυρίως ως πρόσθετο στον χάλυβα για την αύξηση της αντοχής του. Χαρακτηρίζεται από υψηλό σημείο τήξης και σχετικά χαμηλή πυκνότητα και είναι πολύ χρήσιμο για τεχνολογικές εφαρμογές που λειτουργούν σε υψηλές θερμοκρασίες, όπως κινητήρες αεροσκαφών και κινητήρες πυραύλων. Είναι επίσης σημαντικό για προϊόντα υψηλής τεχνολογίας και βρίσκεται σε μαγνήτες που χρησιμοποιούνται σε σαρωτές μαγνητικής τομογραφίας, για παράδειγμα.

Από που προμηθεύεται νιόβιο η ΕΕ: Η ΕΕ εξαρτάται πλήρως από τις εισαγωγές για την κάλυψη των αναγκών σε νιόβιο. Προμηθεύεται το 85% των αναγκών της από τη Βραζιλία και το 13% από τον Καναδά.

Άλλες πιθανές πηγές προμήθειας νιόβιου: Οι ΗΠΑ διαθέτουν κοιτάσματα νιοβίου αλλά είναι πολύ λιγότερο σημαντικά από αυτά που βρέθηκαν στη Βραζιλία και τον Καναδά. Εντός ΕΕ, η Τσεχική Δημοκρατία διαθέτει ένα μικρό κοίτασμα νιόβιου.

Κίνδυνος εφοδιασμού για την ΕΕ: 4/5

Γιατί έχει σημασία: Το γερμάνιο είναι σπάνιο, σκληρό, λαμπερό, γκριζόλευκο μεταλλοειδές που χρησιμοποιείται κυρίως σε εφαρμογές οπτικών ινών και τεχνολογιών υπερύθρων, σε πλαστικά τύπου PET, ηλεκτρονικές συσκευές, ηλιακούς συλλέκτες, ενώ χρησιμοποιείται και σε συσκευές νυχτερινής όρασης στρατιωτικού τύπου, δορυφόρους και πυροσβεστικό εξοπλισμό. Το γερμάνιο παράγεται ως υποπροϊόν της παραγωγής ψευδαργύρου καθώς και από την ιπτάμενη τέφρα.

Από που προμηθεύεται γερμάνιο η ΕΕ: Η ΕΕ προμηθεύεται πάνω από το 50% των αναγκών της σε γερμάνιο από τη Φινλανδία. Περίπου 17% εισάγεται από την Κίνα και ποσοστό 11% από το Ηνωμένο Βασίλειο.

Άλλες πιθανές πηγές προμήθειας: Η Ρωσία είναι επίσης παραγωγός γερμανίου, αντιπροσωπεύοντας το 5% της παγκόσμιας παραγωγής, αλλά υπό το φως του πολέμου στην Ουκρανία, είναι πολύ απίθανο η Ένωση να εξετάσει το ενδεχόμενο να στραφεί σε εισαγωγές από τη Ρωσία. Γερμάνιο είναι επίσης διαθέσιμο στη Γαλλία. Στην πράξη, ενώ το γερμάνιο μπορεί να υποκατασταθεί, πολλά υποκατάστατα του γερμανίου οδηγούν σε υποβάθμισης της απόδοσης του εξοπλισμού.

Κίνδυνος εφοδιασμού για την ΕΕ: 4/5

Γιατί έχουν σημασία: Τα βορικά άλατα είναι φυσικά άλατα που περιέχουν βόριο και χρησιμοποιούνται κυρίως στην παραγωγή γυαλιού. Είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη των φυτών και για το λόγο αυτό αποτελούν βασικό συστατικό των λιπασμάτων. Χρησιμοποιούνται επίσης για τη μόνωση κατοικιών, σε εξαρτήματα αυτοκινήτων, όπως οι αερόσακοι, ως συντηρητικά ξυλείας και για την παραγωγή χρωμάτων.

Από που προμηθεύεται τα βορικά άλατα η ΕΕ: Η Ενώση προμηθεύεται τη συντριπτική πλειοψηφία των αναγκών της -σχεδόν 98%- σε βορικά άλατα από την Τουρκία.

Άλλες πιθανές πηγές προμήθειας: Άλλοι μεγάλοι παραγωγοί βορικών αλάτων είναι οι ΗΠΑ, που αντιπροσωπεύουν το 24% της παγκόσμιας παραγωγής και η Χιλή (11%). Στην Ευρώπη, βορικά άλατα εντοπίζονται στη Σερβία.

Κίνδυνος εφοδιασμού για την ΕΕ: 4/5

Γιατί έχει σημασία: Το σκάνδιο επί του παρόντος χρησιμοποιείται κυρίως για την αύξηση της αντοχής στα κράματα αλουμινίου όπως επίσης σε σκελετούς ποδηλάτων και ρακέτες τένις. Η ζήτηση για σκάνδιο αναμένεται να αυξηθεί, καθώς είναι απαραίτητο σε ηλεκτρολύτες που παράγουν υδρογόνο, αλλά και σε άλλες σύγχρονες εφαρμογές. Το σκάνδιο ταξινομείται συνήθως μαζί με την ομάδα των στοιχείων σπάνιων γαιών.

Από που προμηθεύεται το σκάνδιο η ΕΕ: Η ΕΕ προμηθεύεται το 98% των αναγκών της σε σκάνδιο από το Ηνωμένο Βασίλειο και το 1% από τη Ρωσία.

Άλλες πιθανές πηγές προμήθειας: Η παγκόσμια παραγωγή σκανδίου κυριαρχείται επί του παρόντος από την Κίνα, η οποία αντιπροσωπεύει το 66% της παγκόσμιας παραγωγής, ακολουθούμενη από τη Ρωσία (26%). Αλλά δεδομένου ότι η Ένωση προμηθεύεται το σκάνδιο κυρίως από το Ηνωμένο Βασίλειο, η ενεργοποίηση εναλλακτικών πηγών προμήθειας δεν φαντάζει πιθανή επί του παρόντος.

Κίνδυνος εφοδιασμού για την ΕΕ: 4/5

Γιατί έχει σημασία: Το στρόντιο (Sr), ένα μαλακό μέταλλο, με ασημί απόχρωση, είναι το βασικό συστατικό σε υγρά γεωτρήσεων για εκμεταλλεύσεις πετρελαίου και αερίου, αλλά χρησιμοποιείται επίσης σε προϊόντα όπως πυροτεχνήματα και σε μόνιμους μαγνήτες που μπαίνουν σε μεγάφωνα και κεραίες.

Από που προμηθεύεται το στρόντιο η ΕΕ: Η ΕΕ προμηθεύεται το σύνολο των αναγκών της σε στρόντιο από την Ισπανία, Για αυτό το λόγο, το μέταλλο προστέθηκε το 2020 στον κατάλογο κρίσιμων πρώτων υλών της ΕΕ. Η Ισπανία είναι ο κορυφαίος παγκόσμιος προμηθευτής του μετάλλου, καλύπτοντας περίπου το ένα τρίτο των παγκόσμιων εξαγωγών.

Άλλες πιθανές πηγές προμήθειας: Θεωρητικά η ΕΕ θα μπορούσε να εισάγει στρόντιο από το Ιράν ή την Κίνα. Αλλά υπό τις παρούσες συνθήκες, οι επιχειρήσεις εντός ΕΕ, έχοντας διασφαλίσει την προμήθεια στροντίου από την Ισπανία, είναι εξαιρετικά δύσκολο να στραφούν σε εναλλακτικές πηγές.

Κίνδυνος εφοδιασμού για την ΕΕ: 3/5

Γιατί έχει σημασία: Για αιώνες, το κοβάλτιο χρησιμοποιήθηκε κυρίως για την παρασκευή χρωστικών ουσιών λόγω του μπλε χρώματος του. Τα τελευταία χρόνια έχει αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία για τις ψηφιακές τεχνολογίες και τις εφαρμογές πράσινης ενέργειας, ως κύριο συστατικό των επαναφορτιζόμενων μπαταριών για smartphones και ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Η σταθερότητα των κραμάτων κοβαλτίου σε υψηλές θερμοκρασίες τα καθιστά κατάλληλα για χρήση στις λεπίδες των τουρμπίνων στις μηχανές τουρμπίνων αερίων και αεριωθούμενων αεροσκαφών. Το κοβάλτιο χρησιμοποιείται και στην παραγωγή ζωοτροφών.

Από που προμηθεύεται κοβάλτιο η ΕΕ: Η Ένωση προμηθεύεται πάνω από το 80% των αναγκών της σε κοβάλτιο μέσω εισαγωγών. Το 50% των εισαγωγών προέρχεται από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Η Φινλανδία και η Γαλλική Γουϊάνα παρέχουν επίσης μικρές ποσότητες του μετάλλου.

Άλλες πιθανές πηγές προμήθειας: Η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό κυριαρχεί στην παγκόσμια αγορά κοβαλτίου με τις Glencore και Eurasian Minerals Group να έχουν αναλάβει το μεγαλύτερο ποσοστό των εξορύξεων. Ωστόσο, στο Κονγκό είναι διαδεδομένη η μικρής κλίμακας εξόρυξη που είναι συνδεδεμένη με παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και παιδική εργασία. Επίσης το αστεθές πολιτικό κλίμα στη χώρα εγείρει ερωτήματα για την ασφάλεια του εφοδιασμού στο μέλλον. Εκτός από την αύξηση της παραγωγής κοβαλτίου εντός ΕΕ, η ΕΕ θα μπορούσε επίσης να εισάγει κοβάλτιο από τον Καναδά ή ακόμα και την Κίνα.

Κίνδυνος εφοδιασμού για την ΕΕ: 3/5

Γιατί έχει σημασία: Η βιομηχανία κοσμημάτων χρησιμοποιεί το λευκόχρυσο ευρέως. Επίσης, ο λευκόχρυσος αποτελεί κύριο συστατικό των καταλυτών για αυτοκίνητα, των συσκευών δηλαδή που καθιστούν τα καυσαέρια των αυτοκινήτων λιγότερο ρυπογόνα. Άλλα μέταλλα από την ομάδα του λευκόχρυσου στον περιοδικό πίνακα, όπως το παλλάδιο, χρησιμοποιούνται σε ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών, όπως τηλεοράσεις, αερόσακους αυτοκινήτων και βηματοδότες.

Από που προμηθεύεται λευκόχρυσο η ΕΕ: Η ΕΕ εξαρτάται πλήρως από τις εισαγωγές για την κάλυψη των αναγκών της σε λευκόχρυσο. Οι κύριοι προμηθευτές είναι η Νότια Αφρική, η Ρωσία και οι ΗΠΑ.

Άλλες πιθανές πηγές προμήθειας: Ο Καναδάς και η Ζιμπάμπουε διαθέτουν επίσης εξορυκτική δραστηριότητα όσον αφορά στην εξόρυξη λευκόχρυσου και παλλαδίου.

Κίνδυνος εφοδιασμού για την ΕΕ: 3/5

Γιατί έχει σημασία: Ο γραφίτης, μία μορφή άνθρακα, έχει γίνει εξαιρετικά σημαντικός στις σύγχρονες τεχνολογίες. Χρησιμοποιείται, μεταξύ άλλων, στην παραγωγή τεχνητών διαμαντιών και σε μπαταρίες, αλλά και ως καύσιμο στις καμίνους παραγωγής χάλυβα.

Από που προμηθεύεται γραφίτη η ΕΕ: Οι εταιρείες εντός ΕΕ προμηθεύονται περίπου το 50% των αναγκών τους σε φυσικό γραφίτη από την Κίνα, με εναλλακτικούς προμηθευτές να εντοπίζονται στη Βραζιλία, τη Νορβηγία και τη Ρουμανία.

Άλλες πιθανές πηγές προμήθειας: Η ΕΕ διαθέτει μία μικρή εγχώρια παραγωγή γραφίτη στην Αυστρία και τη Γερμανία, αλλά θα μπορούσε επίσης να προμηθευτεί γραφίτη από περίπου 20 άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Μαδαγασκάρης, της Ουκρανίας και του Βιετνάμ.

Κίνδυνος εφοδιασμού για την ΕΕ: 3/5

Γιατί έχει σημασία: Το λίθιο είναι μια από τις πιο σημαντικές ορυκτές πρώτες ύλες, κυρίως λόγω της χρήσης του στην παραγωγή μπαταριών ιόντων λιθίου, καθιστώντας το βασική πρώτη ύλη στην παραγωγή ηλεκτρικών οχημάτων. Το λίθιο χρησιμοποιείται επίσης για την παραγωγή ανθεκτικού στη θερμότητα γυαλιού, κεραμικών αλλά και φαρμάκων.

Από που προμηθεύεται λίθιο η ΕΕ: Οι περισσότερες από τις ανάγκες της ΕΕ σε λίθιο καλύπτονται από τη Χιλή, ενώ μικρότερες ποσότητες εισάγονται από τις ΗΠΑ και τη Ρωσία.

Άλλες πιθανές πηγές: Η Ευρώπη έχει τη δυνατότητα να προμηθεύεται λίθιο από εγχώριες πηγές, σε χώρες όπως Πορτογαλία, Τσεχική Δημοκρατία και Ισπανία, αλλά τα περισσότερα έργα έχουν αντιμετωπίσει αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες. Το μέταλλο είναι επίσης άφθονο σε χώρες όπως η Αργεντινή, η Βολιβία, οι ΗΠΑ, η Αυστραλία και η Κίνα.

Κίνδυνος εφοδιασμού για την ΕΕ: 3/5

Γιατί έχει σημασία: Το μεταλλικό πυρίτιο χρησιμοποιείται σε ηλιακούς συλλέκετες και ημιαγωγούς, καθιστώντας το απαραίτητο για τους τομείς της καθαρής ενέργειας και των ψηφιακών τεχνολογιών. Τα κράματα αλουμινίου-πυριτίου είναι διαδεδομένα στη βιομηχανία χυτών κραμάτων αλουμινίου, όπου το πυρίτιο είναι το σπουδαιότερο πρόσθετο για τη βελτίωση των ιδιοτήτων χύτευσης του αλουμινίου, με χρήσεις στην αυτοκινητοβιομηχανία και στην αεροπορική βιομηχανία.

Από που προμηθεύεται πυρίτιο η ΕΕ: Το πυρίτιο είναι μία από τις κρίσιμες πρώτες ύλες που διαθέτουν ποικιλία πηγών προμήθειας. Η ΕΕ προμηθεύεται πυρίτιο από τη Νορβηγία, τη Γαλλία, την Κίνα, τη Γερμανία και την Ισπανία.

Άλλες πιθανές πηγές προμήθειας: Η Βραζιλία και οι ΗΠΑ είναι άλλοι πιθανοί προμηθευτές πυριτίου.

Κίνδυνος εφοδιασμού για την ΕΕ: 2/5

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ RAWMATHUB.GR