Παρόλο που η ύπαρξη μικροπλαστικών στα βάθη των ωκεανών είναι ήδη γνωστή, ήταν δύσκολο να φανταστούμε μικροπλαστικά σε λίμνες των αλπικών επιπέδων. Ωστόσο, στο 4ο Συνέδριο Παγκόσμιων Γεωπάρκων UNESCO Ελλάδας και Κύπρου η ομάδα του LiMnADs Project (Limnological Monitoring & Alpine Datasets) ή αλλιώς «Λιμνάδες», η οποία πραγματοποίησε μελέτη σε ταμιευτήρα νερού σε μεγάλα υψόμετρα, ανίχνευσε ίνες μικροπλαστικού στη Δρακόλιμνη Τύμφης, για πρώτη φορά σε αλπική λίμνη στην Ελλάδα.
Η εθελοντική ομάδα του LiMnADs Project είχε «υιοθετήσει» από τον Οκτώβριο του 2022 τη Δρακόλιμνη Τύμφης, η οποία βρίσκεται σε ύψος 2.050 μέτρων. Η ομάδα εγκατέστησε μετεωρολογικό σταθμό για την καταγραφή ατμοσφαιρικών δεδομένων, υποβρύχιο σταθμό για ανάλυση του νερού της λίμνης και έκανε δειγματοληψία για την εύρεση μικροπλαστικών.
Τι έδειξαν οι αναλύσεις; «Βρέθηκαν ίνες μικροπλαστικών μεγέθους μεταξύ 50 και 150μm. Για να γίνει κατανοητό το μέγεθος, η διάμετρος μιας ανθρώπινης τρίχας είναι 70μm. Η προέλευση τους κατά πάσα πιθανότητα είναι από ορειβατικό ρουχισμό και εξοπλισμό, όπως μπουφάν, σκηνές, σχοινιά κ.λπ.», λέει ο Χρήστος Σαλμάς, υποψήφιος διδάκτωρ στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και μέλος της ομάδας LiMnADs Project, ο οποίος πραγματοποίησε τις αναλύσεις. Η εκτίμηση για την προέλευση προκύπτει από το είδος των ινών, το χρώμα και άλλα χαρακτηριστικά, σύμφωνα και με τη διεθνή βιβλιογραφία. Όπως εξηγεί, «οι επόμενες αναλύσεις θα δείξουν εάν συναντάμε τα ίδια στοιχεία, μετατρέποντας τις εκτιμήσεις σε διαπιστώσεις. Είμαστε αποφασισμένοι να συνεχίσουμε συστηματικά για να προστατεύσουμε το αλπικό περιβάλλον».
«Σε παρόμοιες μελέτες στην Ευρώπη έχουν βρεθεί περισσότερα μικροπλαστικά απ’ ό,τι στη δική μας. Παρ’ όλα αυτά χρειάζεται η προσοχή όλων μας», λέει ο Κωνσταντής Αλεξόπουλος, συντονιστής του LiMnADs Project. «Είναι πολύ δύσκολο να αποτραπεί η ρύπανση από κάτι τόσο μικρό όσο τα μικροπλαστικά, τα οποία μπορούν να μεταφερθούν ακόμη και με τον άνεμο. Παρ’ όλα αυτά, με την κατάλληλη ενημέρωση και την ενίσχυση μιας σωστής ορειβατικής παιδείας μπορούμε τουλάχιστον να μετριάσουμε το φαινόμενο στις αλπικές λίμνες μας, που αποτελούν ένα πανέμορφο τοπίο με εξαιρετικά σημαντικό χαρακτήρα τόσο για την άγρια πανίδα και χλωρίδα όσο και για τον άνθρωπο».
«Με βάση και τα αποτελέσματα της μελέτης μας καλούμε τα μέλη της ορειβατικής κοινότητας να είναι προσεκτικά ως προς τα απορρίμματα και τον εξοπλισμό τους. Αν τα μπουφάν ή οι σκηνές είναι φθαρμένες ή πολυμερισμένες, τότε Το ψηφιακό πορτοφόλι, με κανόνες και περιορισμούς, στο τηλέφωνο ή σε άλλη συσκευή, θα είναι ό,τι τα κέρματα και τα χαρτονομίσματα στην τσέπη ή το πιστωτικό χρήμα που συνδέεται με τραπεζικό λογαριασμό το ρίσκο να αφήσουμε πίσω μας μικροπλαστικά αυξάνεται».
Οι επιπτώσεις των μικροπλαστικών στην τοπική πανίδα, όπως στον αλπικό τρίτωνα -ένα προστατευόμενο είδος αμφιβίου των μεγάλων υψομέτρων-, είναι ακόμη άγνωστες. «Οφείλουμε, επίσης, να αποφεύγουμε το κολύμπι στη λίμνη, το οποίο απαγορεύεται αυστηρά καθώς μπορεί να εισαγάγουμε με το σώμα μας ξένα βακτήρια, τα οποία ίσως επηρεάσουν τη φυσική ισορροπία της μικροβιακής χλωρίδας του νερού», τονίζει ο κ. Αλεξόπουλος.
Οι αλπικές λίμνες δέχονται δύο μορφές πιέσεων: από την κλιματική αλλαγή και τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Από το μέσο της πανδημίας και μετά οι επισκέπτες των βουνών έχουν αυξηθεί πολύ και αυτό είναι καλό, αλλά απαιτεί αναβάθμιση της ορειβατικής και περιβαλλοντικής παιδείας, που όπως σημειώνει ο κ. Αλεξόπουλος είναι ανεπαρκής στη χώρα μας.
Ευαίσθητο οικοσύστημα
«Είναι σημαντικό το ότι απαγορεύθηκε η βόσκηση γύρω από τη Δρακόλιμνη. Ωστόσο η λίμνη δέχεται πάνω από 10.000 επισκέπτες το χρόνο, από Ελλάδα και εξωτερικό. Εάν κάποιος επιχειρήσει να επισκεφθεί τη Δρακόλιμνη τα Σαββατοκύριακα, περιμένοντας να συναντήσει ένα παρθένο τοπίο, θα αντικρίσει 20 σκηνές στημένες σε απόσταση δύο μέτρων από το νερό, κάποιο περιτύλιγμα μπάρας δημητριακών κάτω από μια πέτρα, μια πινακίδα που γράφει «Απαγορεύεται το κολύμπι» σπασμένη και πεταμένη σε κάποιο χαντάκι, και μια παρέα να φωνάζει και να κολυμπάει εν αγνοία των κανονισμών, θέτοντας έτσι σε ρίσκο την ευαίσθητη ισορροπία του οικοσυστήματος. Κάποιοι το βράδυ θα ανάψουν μέχρι και φωτιά, για να γίνει πιο ρομαντική η αστροφωτογραφία. Η πίεση που ασκούμε εμείς οι ίδιοι σε αυτό το πανέμορφο οικοσύστημα είναι πρωτοφανής. Δυστυχώς, τα αποτελέσματα της έρευνας μας δε μας έδειξαν κάτι που δεν περιμέναμε να δούμε. Δεν θα έπρεπε να αποτελούν έκπληξη για κανέναν.»
«Το μήνυμα είναι απλό: αν δε λάβουμε άμεσα μέτρα για την προστασία των αλπικών λιμνών της Ελλάδας, τότε αυτές σύντομα θα πάψουν να προσφέρουν: τόσο στην τοπική άγρια πανίδα και χλωρίδα που ζουν από το νερό και τα θρεπτικά στοιχεία που προσφέρουν οι Δρακόλιμνες καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, όσο και στους επιχειρηματίες της περιοχής -από οδηγούς βουνού και διαχειριστές καταφυγίων μέχρι ταβέρνες, ξενώνες και καταστήματα στα κοντινά χωριά- που βασίζονται σε μεγάλο βαθμό.»
