Η συμβολή του Ελληνικού κλιματικού νόμου στην ενίσχυση των ΑΠΕ και στην κλιματική ουδετερότητα

Ανεξέλεγκτες πλημμύρες, παρατεταμένοι καύσωνες και πυρκαγιές, καθώς, και μία σειρά από ακραία καιρικά φαινόμενα, σε συνάρτηση με το λιώσιμο των πάγων και την ταχεία άνοδο της στάθμης της θάλασσας, που οδηγούν στη εξαφάνιση ακόμη και ολόκληρων νησιών, είναι μόνο μερικές από τις εκφάνσεις της κλιματικής κρίσης την οποία βιώνει ο πλανήτης.

Συνειδητοποιώντας τις βαρύτατες επιπτώσεις που επιφέρει η μεταβολή του κλίματος στην ανθρώπινη ζωή και στο περιβάλλον, το 2016 η Συμφωνία των Παρισίων [1] έθεσε το όριο της αύξησης της θερμοκρασίας στους 1,5 βαθμούς Κελσίου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχοντας κυρώσει τη Συμφωνία των Παρισίων στοχεύει σε μια κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη έως το 2050, λαμβάνοντας μια σειρά μέτρων προκειμένου να μειώσει ριζικά τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου. Τα σημαντικότερα εξ αυτών είναι η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία [2], θεσμικό πλαίσιο κανόνων μαλακού δικαίου, και το Fit for 55 [3], μια δέσμη νομοθετικών πρωτοβουλιών με εμβληματική τη θέσπιση του ευρωπαϊκού κλιματικού νόμου - κανονισμού, το 2021 [4]. Το πλαίσιο αυτό συμπληρώνεται από το Repower EU [5].

Είναι, μάλιστα, η πρώτη φορά που η Ευρώπη χρησιμοποιεί τον όρο «νόμος» ενώ πρόκειται για κανονισμό, θέλοντας με αυτό τον τρόπο να αναδείξει την αξία του νομοθετήματος αυτού για το παρόν και το μέλλον της Ευρώπης.

Στα ανωτέρω πλαίσια, το 2022, η Ελλάδα θεσπίζει τον Εθνικό Κλιματικό Νόμο 4936/2022 [6] ρυθμίζοντας τις παραμέτρους και μια σειρά μέτρων ώστε να επιτευχθεί η κλιματική ουδετερότητα μέσω της καθοριστικής μείωσης του κλιματικού, ενεργειακού και περιβαλλοντικού αποτυπώματος. Συμβαδίζοντας με τον ευρωπαϊκό κλιματικό νόμο, ο εθνικός μας κλιματικός νόμος έχει ως στόχους:

1. Βελτίωση της προσαρμοστικής ικανότητας και της κλιματικής ανθεκτικότητας μέσω της μείωσης των εκπομπών CO₂ και της αύξησης των απορροφήσεων
2. Διασφάλιση της σταδιακής μετάβασης της χώρας, έως το 2050, στην κλιματική ουδετερότητα με τον πλέον περιβαλλοντικά βιώσιμο, κοινωνικά δίκαιο και οικονομικά αποδοτικό τρόπο.

Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι θεσπίζει μέτρα τόσο για την προσαρμογή όσο για και την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή. Θέτει δε, δύο ενδιάμεσους κλιματικούς στόχους που αφορούν στη μείωση των καθαρών ανθρωπογενών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στο 55% έως το έτος 2030 και στο 80% έως το έτος 2040 (σε σύγκριση με τα επίπεδα του έτους 1990). Ο δεύτερος δε, φιλόδοξος στόχος δε προβλέπεται στον ευρωπαϊκό κλιματικό νόμο. Προκειμένου να επιτευχθούν τα ανωτέρω θεσπίζει:

1. Εθνική στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ)
2. Περιφερειακά Σχέδια Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή (ΠεΣΚΠΑ)
3. Τομεακούς προϋπολογισμούς άνθρακα: α) στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας, β) στις μεταφορές, γ) στη βιομηχανία, δ) στα κτίρια, ε) στη γεωργία και κτηνοτροφία, στ) στα απόβλητα, ζ) στις δραστηριότητες χρήσης γης, αλλαγής χρήσεων γης και δασοπονίας
4. Δημοτικά σχέδια μείωσης εκπομπών με στόχο τη μείωση εκπομπών (10%) για το έτος 2025 και (30%) για το έτος 2030, (με έτος βάσης το 2019).

Αξίζει να επισημανθεί πως ο εθνικός κλιματικός νόμος προβλέπει την πλήρη απολιγνιτοποίηση και την απαγόρευση παραγωγής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα έως 31 Δεκεμβρίου 2028 - στόχος που, επίσης, δεν προβλέπεται στον ευρωπαϊκό κλιματικό νόμο - (προβλέπει δε, και δυνατότητα επίσπευσης του ανώτερου στόχου), ενώ προωθεί με κάθε πρόσφορο μέσω την χρήση των ΑΠΕ, των ανανεώσιμων καυσίμων και την εξοικονόμηση ενέργειας. Στην προώθηση των ΑΠΕ ιδιαίτερη έμφαση δίνεται και στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) [7] που εκπονήθηκε στα πλαίσια του Fit for 55.

Επιπροσθέτως, ο εθνικός κλιματικός νόμος θεσπίζει μέτρα για τη μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος των αστικών και περιαστικών περιοχών, τη διαχείριση αποβλήτων, εφαρμόζοντας τις αρχές της κυκλικής οικονομίας, που αποτελεί το νέο οικονομικό ευρωπαϊκό μοντέλο, που πρέπει να αντικαταστήσει το παρωχημένο μοντέλο της γραμμικής οικονομίας, καθώς και μέτρα για την ενίσχυση των φυσικών οικοσυστημάτων.

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ηλεκτροκίνηση που θα συμβάλει καθοριστικά στην επίτευξη των ανωτέρω στόχων. Είναι αυτονόητο ότι η ηλεκτροκίνηση για να μπορέσει να συνδράμει στη μείωση του κλιματικού, ενεργειακού και περιβαλλοντικού αποτυπώματος θα πρέπει να καταναλώνει πράσινη ενέργεια.

Είναι προφανές ότι η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, αποτελεί καθοριστικό στόχο στον οποίο δίνεται έμφαση τόσο στα ευρωπαϊκά όσο και στα ελληνικά νομοθετήματα. Ο ευρωπαϊκός κανονισμός taxonomy, θέτει και τις προϋποθέσεις χρηματοδότησης έργων ΑΠΕ. Αντίστοιχα, θα πρέπει να ενισχυθεί και νομοθετικά η αποθήκευση της παραγόμενης ενέργειας από ΑΠΕ, προκειμένου να αντιμετωπισθούν ζητήματα που ανακύπτουν με το δίκτυο και την αδειοδότηση των έργων ΑΠΕ.

Αντίστοιχα σημαντική είναι η ηλεκτρική διασύνδεση τόσο της νησιωτικής Ελλάδας με την ηπειρωτική όσο και της υπόλοιπης Ευρώπης προκειμένου να αξιοποιηθεί στο έπακρο η δυνατότητα παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ. Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα έχει γίνει σημαντική νομοθετική πρόοδος για την προώθηση των ΑΠΕ και την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας, ενώ η εφαρμογή των νομοθετημάτων αυτών αποπνέει μήνυμα ελπίδας ότι η μάχη με την κλιματική κρίση δεν έχει χαθεί. 

Η Φαίη Σελίμη είναι Δικηγόρος, MSc, Yποψήφια Διδάκτωρ Νομικής ΕΚΠΑ, και Αναπληρώτρια Διευθύντρια του Ινστιτούτου Κυκλικής Οικονομίας και Κλίματος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου (EPLO). Είναι επίσης εκπρόσωπος του EPLO στη Σύμβαση Espoo και το Πρωτόκολλο SEA του ΟΗΕ (UNECE) και Senior Associate στη δικηγορική εταιρεία Δημητρίου Βακαλόπουλου, Θεοδώρας Νένδου & Συνεργατών.

[1] https://unfccc.int/sites/default/files/english_paris_agreement.pdf

[2] Ανακοίνωση της επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία COM/2019/640 final

[3] https://www.consilium.europa.eu/el/policies/green-deal/fit-for-55/

[4] Κανονισμός (ΕΕ) 2021/1119 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 30ής Ιουνίου 2021 για τη θέσπιση πλαισίου με στόχο την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας και για την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 401/2009 και (ΕΕ) 2018/1999 («ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα»).

[5] Ανακοίνωση COM(2022) 230 final, Σχέδιο REPowerEU- SWD(2022) 230 final

[6] https://www.et.gr/api/DownloadFeksApi/?fek_pdf=20220100105 

[7] https://commission.europa.eu/Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα

Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή ή αναδημοσίευση, μερική ή ολική, του εν λόγω περιεχομένου. Το RAWMATHUB.GR διατηρεί το αποκλειστικό δικαίωμα δημοσίευσης και παροχής αδειών αναδημοσίευσης κατόπιν έγγραφης άδειας, επιφυλασσόμενο για την άσκηση κάθε νόμιμου δικαιώματος του. Εφόσον επιθυμείτε να χρησιμοποιήσετε το περιεχόμενο, παρακαλούμε επικοινωνήστε μαζί μας στο Αυτή η διεύθυνση Email προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε..