Για την Αλεξάνδρα Πολιτάκη, Δρ. Πολιτικών Επιστημών και Πρέσβειρα του Ευρωπαϊκού Συμφώνου για το Κλίμα, τα τελευταία χρόνια γίνεται μια προσπάθεια για την ενδυνάμωση των γυναικών στο εργασιακό περιβάλλον, αλλά με περιορισμένα αποτελέσματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η νομοθεσία για την εκπροσώπηση των φύλων στα διοικητικά συμβούλια, η οποία χαρακτηρίστηκε ιστορική και βήματα γίνονται, αλλά έχουν περάσει πάνω από δέκα χρόνια από την υποβολή των πρώτων σχετικών προτάσεων χωρίς να έχουν επιτευχθεί οι στόχοι που έχουν τεθεί.
Ε.: Πείτε μας λίγα λόγια για την εκπαίδευση και επαγγελματική εμπειρία σας. Ποια αναγνωρίζετε ως τη μεγαλύτερη πρόκληση που κληθήκατε να αντιμετωπίσετε, ως σήμερα στην επαγγελματική πορεία σας;
Αλεξάνδρα Πολιτάκη: Είμαι διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών με Μεταπτυχιακές Σπουδές στην Πολιτική Φιλοσοφία και τις Κοινωνικές Θεωρίες. Ασχολούμαι με την εξαναγκασμένη μετακίνηση (προσφυγική, μεταναστευτική, κλιματική) και έχω εργαστεί σε διάφορα μέρη του κόσμου, κυρίως στην νοτιο-ανατολική Ασία, με Οργανισμούς τους Ηνωμένων Εθνών και Διεθνείς Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις στο πλαίσιο της Άμεσης Επέμβασης (Emergency Response).
Η μεγαλύτερη πρόκληση στην επαγγελματική μου πορεία είναι να εξηγώ την επαγγελματική μου επιλογή. Να απαντώ δηλαδή στην ερώτηση γιατί κάνω αυτήν τη δουλειά, να «δικαιολογούμαι» απέναντι στις εδραιωμένες πεποιθήσεις για τη γυναίκα, τη θέση, τον ρόλο της, σε κάθε κουλτούρα, ήπειρο, θρησκεία. Μια καθαρά έμφυλη διάσταση, καθώς στους άνδρες συναδέρφους μου κανείς δεν κάνει αυτήν την ερώτηση!
Ε.: Ποια είναι η άποψη σας για τη θέση της γυναίκας στη σύγχρονη κοινωνία; Πιστεύετε πως η γενικευμένη προσπάθεια, κατά τα τελευταία έτη, για την άρση των στερεοτύπων και την ενδυνάμωση των γυναικών στο εργασιακό περιβάλλον έχει οικοδομήσει ένα πλαίσιο ίσων ευκαιριών;
Αλεξάνδρα Πολιτάκη: Κοιτάζοντας τη «μεγάλη εικόνα» θα λέγαμε ότι η θέση της γυναίκας έχει βελτιωθεί. Νομίζω εύκολα θα πει κάποιος ότι η θέση της γυναίκας δεν είναι αυτή που ήταν τον προηγούμενο αιώνα, ή παλαιότερα. Όμως μια «μεγάλη εικόνα» περιέχει πολλές γενικεύσεις, συμψηφισμούς, συχνά παραγνωρίζει τις υποχωρήσεις, ή αγνοεί τις νέες προκλήσεις. Κοιτώντας λοιπόν τη θέση της γυναίκας σήμερα, θα έλεγα ότι προφανώς δεν είναι αυτή που προσδοκούσαν και προσδοκούν οι γυναίκες αυτού του κόσμου, τα γυναικεία κινήματα, οι συλλογικές εκφράσεις, αλλά και ακόμη ευρύτερα οι κοινωνίες που αξιώνουν να λέγονται ίσων ευκαιριών και συμπερίληψης.
Πράγματι, τα τελευταία χρόνια γίνεται μια προσπάθεια όσο αφορά την ενδυνάμωση των γυναικών στο εργασιακό περιβάλλον, αλλά με περιορισμένα αποτελέσματα και θα πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί η προσπάθεια αυτή δεν αποδίδει όσο θα έπρεπε; Χρειάζεται περισσότερη και από ποιους;
Τα στερεότυπα παίζουν οπωσδήποτε έναν καθοριστικό ρόλο, είναι οι πιο σκληρά εδραιωμένες πεποιθήσεις και αυτές που αλλάζουν πιο δύσκολα· τις περισσότερες φορές χρειάζονται αρκετές γενιές και συχνά κρίσιμα γεγονότα. Σκεφτείτε π.χ. ότι πολύ συχνά το ίδιο set -όπως θα λέγαμε- δεξιοτήτων και χαρακτηριστικών ενός ηγετικού προφίλ δημιουργεί διαφορετικές συνθήκες αποδοχής ή απόρριψης από την ομάδα ανάλογα με το φύλο του ηγέτη. Έτσι π.χ. η αποφασιστικότητα, η στοχο-προσήλωση, το θάρρος, εξυψώνονται όταν αφορούν έναν άνδρα-ηγέτη, αλλά σε μία γυναίκα ίσως να χαρακτηριστούν διαφορετικά ή να μην εκτιμηθούν στον ίδιο βαθμό. Οπότε τα στερεότυπα παίζουν τον ρόλο τους· αλλά δεν είναι μόνο αυτά.
Σε μία πρόσφατη έρευνα σε 10 χώρες του κόσμου σχετικά με τους εργασιακούς και κοινωνικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη σταδιοδρομία των γυναικών, αναδείχθηκε ότι παρά τις όποιες βελτιώσεις- οι γυναίκες αντιμετωπίζουν αυξανόμενες πιέσεις στον εργασιακό χώρο. Αισθάνονται ότι τα δικαιώματα τους υποχωρούν, βιώνουν αυξημένο άγχος, βιώνουν συμπεριφορές αποκλεισμού.
Δηλώνουν επίσης ότι αισθάνονται ανασφαλείς στον εργασιακό τους χώρο εξαιτίας άσχημων εμπειριών όπως ανάρμοστες ενέργειες και σχόλια, παρενοχλήσεις, μικρές ή μεγαλύτερες επιθέσεις, αποκλεισμούς και υποεκπροσώπηση. Ή και από άλλου είδους ελλείψεις ή δυσχέρειες, που μπορεί να πηγάζουν από μία αποτρεπτική εταιρική κουλτούρα, ή την απουσία ολοκληρωμένων μηχανισμών για τη γυναικεία ασφάλεια και ενδυνάμωση στο εργασιακό περιβάλλον. Και βέβαια το ζήτημα της διαφορετικής αμοιβής στα φύλα για την ίδια εργασία, συνεχίζει να υφίσταται.
Οι σύγχρονες γυναίκες αισθάνονται ότι τα δικαιώματα τους υποχωρούν, βιώνουν αυξημένο άγχος, βιώνουν συμπεριφορές αποκλεισμού. Δηλώνουν επίσης ότι αισθάνονται ανασφαλείς στον εργασιακό τους χώρο εξαιτίας άσχημων εμπειριών, αποκλεισμών και υποεκπροσώπησης.
Ε.: Ακόμη και αν υπάρχουν ίσες ευκαιρίες, πόσο κοντά ή μακριά πιστεύετε ότι βρίσκεται η πραγματικά ισότιμη συμμετοχή των γυναικών επαγγελματιών ειδικά στα ανώτερα κλιμάκια λήψης αποφάσεων και σε θέσεις παραδοσιακά ανδροκρατούμενες;
Αλεξάνδρα Πολιτάκη: Νομίζω μακριά. Δεν παραγνωρίζω την όποια βελτίωση, αλλά τα ποσοστά ανεβαίνουν λίγο και πολύ αργά, σε αρκετούς τομείς υπάρχει στασιμότητα, ενώ σε άλλους καταγράφεται υποχώρηση.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Οδηγία, έως τα τέλη Ιουλίου 2026 όλες οι εισηγμένες στα χρηματιστήρια εταιρείες της ΕΕ θα πρέπει να λάβουν μέτρα για να αυξηθεί η παρουσία των γυναικών στα ανώτατα κλιμάκια τους, με στόχο τουλάχιστον το 40% των θέσεων μη εκτελεστικών διοικητικών στελεχών ή το 33% του συνόλου των θέσεων διοικητικών στελεχών να καλύπτονται από το υποεκπροσωπούμενο φύλο. Αυτή η νομοθεσία για την εκπροσώπηση των φύλων στα διοικητικά συμβούλια χαρακτηρίστηκε ιστορική, και βήματα γίνονται, αλλά έχουν περάσει πάνω από δέκα χρόνια από την υποβολή των πρώτων σχετικών προτάσεων (2012-2013), και δεν τα έχουμε καταφέρει ακόμη.
Στον τομέα της πολιτικής –ας δούμε ενδεικτικά και αυτόν τον χώρο- το 2024 καταγράφηκε η χαμηλότερη αύξηση της γυναικείας εκπροσώπησης στα βουλευτικά έδρανα τα τελευταία 20 χρόνια. Σε 46 χώρες η εκπροσώπηση των γυναικών στα Εθνικά Κοινοβούλια μειώθηκε κατά 2/3, στην Ευρώπη οι γυναίκες αρχηγοί κρατών είναι λίγες (15 στα 50), λιγότερες αναλογικά στα κυβερνητικά σχήματα, υποεκπροσωπούμενες και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (11 σε 27 θέσεις), ενώ στα όργανα αποφάσεων κορυφής, όπως π.χ. η Παγκόσμια Συνδιάσκεψη για το Κλίμα, οι γυναίκες μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού.
Έως τα τέλη Ιουλίου 2026 όλες οι εισηγμένες στα χρηματιστήρια εταιρείες της ΕΕ θα πρέπει να λάβουν μέτρα για να αυξηθεί η παρουσία των γυναικών στα ανώτατα κλιμάκια τους, με στόχο τουλάχιστον το 40% των θέσεων μη εκτελεστικών διοικητικών στελεχών ή το 33% του συνόλου των θέσεων διοικητικών στελεχών να καλύπτονται από το υποεκπροσωπούμενο φύλο.
Ε.: Work-life balance: Με ποιες «πρώτες ύλες» εκτιμάτε ότι μπορεί να επιτευχθεί αυτός ο στόχος για τη γυναίκα επαγγελματία του σήμερα;
Αλεξάνδρα Πολιτάκη: Η ερώτηση αυτή είναι μια εξαιρετική ευκαιρία να καταλάβουμε πως κοιτάμε τα πράγματα. Θεωρούμε ότι η επίτευξη αυτού του στόχου αφορά την εργαζόμενη γυναίκα, όμως θα έλεγα ότι η ατομική διάσταση είναι η μικρότερη. Οι γυναίκες συνεχίζουν να φέρουν το βάρος της άνισης κατανομής του νοικοκυριού, ή να ζουν σε κοινωνίες με αυτήν την απαίτηση, τόσο σε επίπεδο ευθύνης και αποφάσεων, όσο και σε επίπεδο φροντίδας τρίτων (παιδιά, ή άλλοι ενήλικες).
Το γεγονός αυτό, τους στερεί τον απαραίτητο και πολύτιμο προσωπικό τους χρόνο, περιορίζει την προσωπική τους ανάπτυξη, πολλαπλασιάζει τις ευθύνες τους, συσσωρεύει επιπλέον άγχος και τελικά επιβαρύνει δυσανάλογα την ψυχική τους υγεία. Σε αυτά πρέπει να προστεθεί η έλλειψη διευκολυντικών μέτρων ή μηχανισμών στα περισσότερα εργασιακά περιβάλλοντα. Και έτσι η επαγγελματική ζωή των γυναικών γίνεται πιο δύσκολη και η εξέλιξη τους δυσκολότερη. Επομένως, δεν είναι η εργαζόμενη γυναίκα που πρέπει να βρει μόνη της την ισορροπία, αλλά μια ολόκληρη κοινωνία που πρέπει να σκεφτεί αλλιώς, μια πολιτεία που πρέπει να δράσει περισσότερο, και η εργασιακή και οικογενειακή κουλτούρα που πρέπει να αλλάξουν.
Μια ολόκληρη κοινωνία πρέπει να σκεφτεί αλλιώς, η πολιτεία πρέπει να δράσει περισσότερο και η εργασιακή και οικογενειακή κουλτούρα πρέπει να αλλάξουν, ώστε οι σύγχρονες γυναίκες να βρουν την ισορροπία ανάμεσα στην εργασία και την προσωπική ζωή.
Σύντομο βιογραφικό
Η Αλεξάνδρα Πολιτάκη είναι Διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Παν/μίου Θεσσαλονίκης με Μεταπτυχιακές Σπουδές στην Πολιτική Φιλοσοφία και τις Κοινωνικές Θεωρίες. Ασχολείται με την εξαναγκασμένη μετακίνηση, τις κοινωνίες σε κατάσταση κρίσης, τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (ευάλωτες ομάδες), και στο πλαίσιο της Κλιματικής Αλλαγής με θέματα που αφορούν τις πόλεις και την αστική ζωή, την προστασία των ευάλωτων ομάδων κατά την Πράσινη Μετάβαση, τη συμμετοχή των πολιτών ως τρόπο διεύρυνσης της δημοκρατίας και της κοινωνικής ενδυνάμωσης, και την Αρχή «Leave No One Behind» της Ατζέντας για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη του ΟΗΕ.
Έχει εργαστεί σε Οργανισμούς των Ηνωμένων Εθνών και Διεθνείς και ελληνικές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις σε περιοχές εμφύλιων συρράξεων, διασυνοριακών ζωνών και καταστροφών από ακραία φυσικά φαινόμενα. Άρθρα και συνεντεύξεις της φιλοξενούνται σε διεθνή και ελληνικά ΜΜΕ, ενώ κρατάει μία μόνιμη στήλη στη Huffington Post Greece για θέματα που αφορούν το κλίμα. Το 2022 πιστοποιήθηκε ως Πρέσβειρα του Ευρωπαϊκού Συμφώνου για το Κλίμα και έκτοτε η θητεία της ανανεώνεται κάθε χρόνο. Το 2023 τιμήθηκε από τον Όμιλο Rotary Ρόδου για τη δράση της.
Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή ή αναδημοσίευση, μερική ή ολική, του εν λόγω περιεχομένου. Το RAWMATHUB.GR διατηρεί το αποκλειστικό δικαίωμα δημοσίευσης και παροχής αδειών αναδημοσίευσης κατόπιν έγγραφης άδειας, επιφυλασσόμενο για την άσκηση κάθε νόμιμου δικαιώματος του. Εφόσον επιθυμείτε να χρησιμοποιήσετε το περιεχόμενο, παρακαλούμε επικοινωνήστε μαζί μας στο
