Η διάψευση των προκαταλήψεων και η ισότιμη αντιμετώπιση ήταν σοβαρή πρόκληση για μένα

Ε.: Ο κλάδος των ΟΠΥ είναι ένας ιδιαίτερα απαιτητικός χώρος που διαθέτει παραδοσιακές δομές διοίκησης και λειτουργίας. Πώς επιλέξατε να δραστηριοποιηθείτε σε αυτόν τον τομέα; Ποια αναγνωρίζετε ως τη μεγαλύτερη πρόκληση που κληθήκατε να αντιμετωπίσετε, ως σήμερα, στην επαγγελματική πορεία σας;

Ελένη Γεωργίου-Μορισσώ: Θα συμφωνήσω μαζί σας ότι ο κλάδος των ΟΠΥ είναι ένας ιδιαίτερα απαιτητικός επαγγελματικός χώρος και παραδοσιακά ανδροκρατούμενος θα έλεγα. Κάνοντας μια διαδρομή πίσω στο χρόνο μέχρι και την Παλαιολιθική Εποχή θα δούμε ότι ο άνθρωπος δια μέσου της ιστορίας του αναζητούσε υλικά για ικανοποίηση των αναγκών του για επιβίωση και πρόοδο. Αναζητούσε δηλαδή Ορυκτές Πρώτες Ύλες για να κατασκευάσει εργαλεία και όπλα κατ' αρχή, και σταδιακά, μηχανήματα, εξοπλισμό και όλες τις ανέσεις που απολαμβάνουμε στις σύγχρονες κοινωνίες.

Από πολύ νωρίς λοιπόν στην ιστορία της ανθρωπότητας, άρχισαν να αναπτύσσονται και να εξασκούνται τα επαγγέλματα του χώρου. Εμπειρικά στην αρχή, ως επιστήμες στη συνέχεια, καθιερώνονται ως κατ'εξοχήν ανδρικά επαγγέλματα εφ'όσον απαιτούν σωματική προσπάθεια και μακρές απουσίες από την οικογενειακή εστία για υπαίθριες εργασίες. Με αυτά τα δεδομένα, σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία, όπου ακόμα και η μόρφωση ήταν προσιτή κυρίως στους άνδρες, κατά τη γνώμη μου ήταν αναμενόμενο, αν όχι αναπόφευκτο, το επάγγελμα να παραμείνει στα χέρια των ανδρών για πολλούς αιώνες.

Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Στα αναπτυγμένα κράτη οι γυναίκες έχουν κερδίσει μια ισότιμη θέση στη κοινωνία, στην εκπαίδευση και στην εργασία, τουλάχιστον όσο αφορά στις νομικές ρυθμίσεις. Έτσι στον επαγγελματικό χώρο των Γεωλόγων - Μεταλλειολόγων απασχολείται μεγάλος αριθμός γυναικών σε όλες τις βαθμίδες.

Σε προσωπικό επίπεδο, επέλεξα σε πολύ νεαρή ηλικία τη Γεωλογία για τέσσερεις λόγους που είχαν να κάνουν με την κατανόηση του κόσμου που μας περιβάλλει:

• Γένεση του πλανήτη Γη: πώς δημιουργήθηκαν οι ήπειροι, οι ωκεανοί, οι οροσειρές και γενικά τα γεωλογικά χαρακτηριστικά σε πλανητική και κοσμική κλίμακα.
• Ορυκτός Πλούτος της Γης: ορυκτά - πετρώματα - μέταλλα, και η εκπληκτική ομορφιά και πολυχρωμία τους, ποιοι νόμοι συμμετρίας και φυσικοχημικοί νόμοι τα διέπουν.
• Μεταλλεία Χαλκού στην Κύπρο: αξιοποίηση των κοιτασμάτων για τους Κύπριους.
• Αγάπη για τη Φύση και την υπαίθρια εργασία. 

Όσο αφορά την μεγαλύτερη πρόκληση στην επαγγελματική μου πορεία, σε στενά προσωπικό επίπεδο, ακόμα και μετά από τόσα χρόνια, νομίζω ότι ήταν η συνέντευξη και η πρόσληψη μου στη Γεωλογική Υπηρεσία της Κύπρου το 1976. Ήμουν η μοναδική γυναίκα υποψήφια και κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, ο πρόεδρος της επιτροπής μου «εξήγησε» ότι ήταν μειονέκτημα το γεγονός ότι ήμουν γυναίκα. Εγώ αμέσως εξέθεσα τα δικά μου επιχειρήματα. Ευτυχώς επεκράτησαν σοφότερες απόψεις και προσελήφθηκα. Ήμουν η πρώτη γυναίκα γεωλόγος στη Δημόσια Υπηρεσία της Κύπρου, οπόταν η ανάγκη να διαψεύσω τις όποιες προκαταλήψεις και να καθιερωθώ ως ισότιμη συνάδελφος, ήταν όντως μια σοβαρή πρόκληση στα πρώτα μου επαγγελματικά βήματα.

Όσον αφορά στο αντικείμενο εργασίας μου, που ήταν και το ουσιώδες θέμα, αντιμετώπισα τη μεγαλύτερη πρόκληση όταν βρέθηκα στο πόστο της Διευθύντριας του Τμήματος το 2009. Αυτή τη φορά η πρόκληση πήγαζε από πολύ διαφορετικά κίνητρα από εκείνα της νεοεισερχόμενης νεαρής γεωλόγου. Τώρα το βάρος της ευθύνης και το στοίχημα με τον εαυτό μου, ήταν η επιτυχία του Τμήματος και η αναβαθμισμένη πορεία του, ιδιαίτερα μετά τις αλλαγές που προέκυψαν με την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Είχα το δικό μου όραμα για το τμήμα που ήταν ο σχεδιασμός του μέλλοντος του σε μακροπρόθεσμη βάση (με ορίζοντα 25 και 50χρόνια). Το όραμα στηρίχθηκε σε τρείς πυλώνες:

• Πυλώνας 1: Δημιουργία πολιτικής για αειφόρο διαχείριση των ορυκτών και υδάτινων πόρων της Κύπρου, για την πρόληψη και αντιμετώπιση των γεωλογικών κινδύνων, για ανάπτυξη στρατηγικής για την προστασία και επαναφορά του περιβάλλοντος σε σχέση με γεωλογικές δραστηριότητες και τέλος ο σχεδιασμός και η εκπόνηση προγραμμάτων για προστασία και προβολή της γεωλογικής κληρονομιάς.
• Πυλώνας 2: Συνέχιση της γεωλογικής έρευνας με σχεδιασμό και εκπόνηση ερευνητικών προγραμμάτων με γνώμονα τις ανάγκες της Κύπρου,καθώς και συμμετοχή σε ανάλογα ευρωπαϊκά και διεθνή προγράμματα.
• Πυλώνας 3: Ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού και αξιοποίηση των εξειδικευμένων γνώσεων και δεξιοτήτων του. 

Ε.: Ποια είναι η άποψη σας για τη θέση της γυναίκας στη σύγχρονη κοινωνία; Πιστεύετε πως η γενικευμένη προσπάθεια, κατά τα τελευταία έτη, για άρση των στερεοτύπων, ενδυνάμωση των γυναικών στο εργασιακό περιβάλλον και εμπιστοσύνη σε θέσεις ευθύνης έχει οικοδομήσει ένα πλαίσιο ίσων ευκαιριών;

Ελένη Γεωργίου-Μορισσώ: Η θέση της Γυναίκας στη σύγχρονη κοινωνία είναι σαφώς καλύτερη σε σχέση με τον προηγούμενο αιώνα. Αυτό κατά τη γνώμη μου οφείλεται πρώτα στη βιομηχανική επανάσταση και τους γρήγορους ρυθμούς ανάπτυξης της τεχνολογίας και της επιστήμης που προχώρησαν παράλληλα.

Αυτή η ουσιώδης εξέλιξη δημιούργησε πολλές θέσεις εργασίας και επέβαλε τελικά την παρουσία των γυναικών στον εργασιακό χώρο. Έδωσε στις γυναίκες την δυνατότητα απασχόλησης σε ένα ευρύ φάσμα εργασίας καθώς και την ευκαιρία για μόρφωση, ούτως ώστε να ανταπεξέλθουν. Η μαζική παρουσία των γυναικών στον εργασιακό χώρο, έφερε και τη νομοθετική ρύθμιση, τουλάχιστον κάποιων βασικών εργασιακών σχέσεων για τις γυναίκες. Δημιουργήθηκαν γυναικεία κινήματα που εξελικτικά απαιτούσαν ίσα δικαιώματα για τις γυναίκες στην εργασία και ισότητα στη κοινωνική και δημόσια ζωή.

Πράγματι στις μέρες μας παρατηρείται μια γενικευμένη προσπάθεια για άρση των στερεότυπων και ενδυνάμωση της θέσης των γυναικών στο εργασιακό περιβάλλον, που ενισχύει την εμπιστοσύνη προς τις γυναίκες και τις κατοχυρώνει σε θέσεις ευθύνης. Απέχουμε όμως πολύ από ένα πλήρες καθεστώς ίσων ευκαιριών. Η οικοδόμηση πλαισίου ίσων ευκαιριών βρίσκεται ακόμα σε αρχικά στάδια για να μη πω στα θεμέλια. 

Ε.: Ακόμη και αν υπάρχουν ίσες ευκαιρίες, πόσο κοντά ή μακριά πιστεύετε ότι βρίσκεται η πραγματικά ισότιμη συμμετοχή των γυναικών επαγγελματιών ειδικά σε θέσεις παραδοσιακά ανδροκρατούμενες;

Ελένη Γεωργίου-Μορισσώ: Θεωρώ ότι ακόμα δεν υπάρχουν ίσες ευκαιρίες σε όλους τους τομείς ειδικά σε θέσεις ευθύνης, παρά τη βελτίωση που επετεύχθη, που όμως παρατηρείται περισσότερο σε κάποια επαγγέλματα που θεωρούνται «γυναικεία» ή λιγότερο «ανδρικά» ή στο δημόσιο τομέα. Αυτό, κατά τη γνώμη μου, σημαίνει ότι οι νομικές ρυθμίσεις, η επιβολή ποσοστώσεων ή οποιαδήποτε άλλα προστατευτικά μέτρα, είναι ορθές κινήσεις αλλά δεν αρκούν από μόνες τους για να καθιερώσουν το καθεστώς ισότητας.

Θα ήθελα να δώσω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από την Κύπρο, όπου για δεκαετίες ανθούσε η μεταλλευτική δραστηριότητα και η σχετική νομοθεσία προνοεί ισότητα. Η πρώτη γυναίκα μεταλλειολόγος εργοδοτήθηκε σε μεταλλευτική εταιρεία το 1996. Χρειάζεται αλλαγή παιδείας της πολιτείας και της κοινωνίας για να αλλάξουν νοοτροπίες που είναι βαθιά ριζωμένες για πολλές γενιές, για να γίνει αυτονόητο ότι προσλαμβάνεται ή προάγεται ο καλύτερος, ανεξάρτητα φύλου.

Ε.: Work-life balance: Με ποιες «πρώτες ύλες» εκτιμάτε ότι μπορεί να επιτευχθεί αυτός ο στόχος για τη γυναίκα-επαγγελματία του σήμερα; 

Ελένη Γεωργίου-Μορισσώ: Η απάντηση αυτής της ερώτησης είναι σε μεγάλο βαθμό υποκειμενική. Η κάθε γυναίκα επαγγελματίας αντιμετωπίζει το θέμα σύμφωνα με τις συνιστώσες που συνθέτουν τη δική της ζωή. Δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις, αυτό είναι σίγουρο. Έχουμε σε μια ταυτόχρονη και ταυτόσημη πορεία την επαγγελματική απασχόληση/σταδιοδρομία και την προσωπική ζωή/οικογένεια, τεκνοποίηση, μητρότητα. Τίθενται προτεραιότητες, η ιεράρχηση των οποίων μεταβάλλεται ανάλογα με την αξιολόγηση του σημαντικού, του επείγοντος ή του έκτακτου στις φάσεις της προσωπικής και επαγγελματικής ζωής.

Το θέμα είναι να καταφέρεις να ισορροπείς όχι να ακροβατείς. Ευτυχώς οι απαραίτητες πρώτες ύλες για να επιτευχθεί αυτό, υπάρχουν σε ανεξάντλητα αποθέματα: ΑΓΑΠΗ - ΑΦΟΣΙΩΣΗ - ΣΟΒΑΡΟΤΗΤΑ. Ένα κράμα με τις σωστές αναλογίες, φέρνει το επιθυμητό αποτέλεσμα και στις δύο πτυχές.

Η Δρ Ελένη Γεωργίου Μορισσώ είναι διπλωματούχος της Σχολής Φυσικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Καρόλου της Πράγας Τσεχίας, όπου σπούδασε Γεωλογία. Αποφοίτησε το 1975 με ειδίκευση (MSc) στην Οικονομική Γεωλογία. Απέκτησε τον τίτλο του Διδάκτορα στη Γεωλογία από το Πανεπιστήμιο της Ορλεάνης Γαλλίας το 1987.

Το 1976 εργοδοτήθηκε στο Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης (ΤΓΕ) Κύπρου, όπου εργάστηκε κατ’ αρχή ως γεωλόγος και σταδιακά υπηρέτησε σε όλα τα επίπεδα του οργανογράμματος μέχρι και τη θέση της Διευθύντριας (2009 - 2015). Ασχολήθηκε κυρίως με τον τομέα των ορυκτών πρώτων υλών (ΟΠΥ). Ήταν υπεύθυνη για το σχεδιασμό και την εκπόνηση ερευνητικών προγραμμάτων για εντοπισμό κοιτασμάτων χαλκού, χρωμίτη και φαιοχώματος καθώς και αποθεμάτων ΟΠΥ για την παραγωγή αδρανών υλικών και οικοδομικών υλικών της κατασκευαστικής βιομηχανίας.

Είχε καθοριστικό ρόλο στο σχεδιασμό της Στρατηγικής για Αειφόρο Ανάπτυξη των ΟΠΥ της Κύπρου σε βάθος χρόνου και στο Πρόγραμμα Επαναξιολόγησης των Χαλκούχων Κοιτασμάτων χαμηλής περιεκτικότητας της Κύπρου. Η Δρ Ελένη Γεωργίου Μορισσώ ασχολήθηκε επίσης με προγράμματα αποκατάστασης του περιβάλλοντος σε χώρους μεταλλευτικής - εξορυκτικής δραστηριότητας. Ήταν η συντονίστρια του Προγράμματος Αποκατάστασης του Περιβάλλοντος στο Μεταλλείο Αμιάντου στο Τρόοδος (1996-2015), καθώς και στο Πρόγραμμα Αποκατάστασης των Εγκαταλειμμένων Μεταλλείων της Κύπρου. Τέλος ήταν συντονίστρια στο πενταετές Πρόγραμμα Εκπόνησης του Γεωχημικού Άτλαντα της Κύπρου (2011).

Από το 2002 συμμετείχε στην ετοιμασία του Φακέλου Δυνητικών Αποθεμάτων Υδρογονανθράκων της Κύπρου και διετέλεσε μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής Υδρογονανθράκων Κύπρου (2009 – 2015). Τέλος ηγήθηκε της ομάδας εργασίας για τη δημιουργία του Γεωπάρκου Τροόδους (2012 - 2015). Αφυπηρέτησε από τη Δημόσια Υπηρεσία το 2015.

Από το 2021 μέχρι σήμερα είναι μέλος της Επιτροπής Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων από Μεγάλα Έργα ως εκπρόσωπος του Επιστημονικού και Τεχνικού Επιμελητήριου Κύπρου (ΕΤΕΚ). Επίσης από το 2015 ασχολείται αφιλοκερδώς με την διοργάνωση διαλέξεων γεωλογικού περιεχομένου και εκδρομών σε τοποθεσίες γεωλογικού ενδιαφέροντος, όπως ο Οφιόλιθος Τροόδους, τα παλιά Μεταλλεία Χαλκού, το Κέντρο Πληροφόρησης Γεωπάρκου Τροόδους, με στόχο την προώθηση της γεωλογικής γνώσης και κληρονομιάς της Κύπρου.

Είναι μέλος του Συνδέσμου Γεωλόγων και Μεταλλειολόγων Κύπρου (ιδρυτικό μέλος), του Επιστημονικού και Τεχνικού Επιμελητηρίου Κύπρου (ΕΤΕΚ - ιδρυτικό μέλος), του Διεθνούς Συνδέσμου Μηχανικών Γεωλόγων και του Συνδέσμου Διπλωματούχων Γαλλικών και Γαλλόφωνων Πανεπιστημίων. 

Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή ή αναδημοσίευση, μερική ή ολική, του εν λόγω περιεχομένου. Το RAWMATHUB.GR διατηρεί το αποκλειστικό δικαίωμα δημοσίευσης και παροχής αδειών αναδημοσίευσης κατόπιν έγγραφης άδειας, επιφυλασσόμενο για την άσκηση κάθε νόμιμου δικαιώματος του. Εφόσον επιθυμείτε να χρησιμοποιήσετε το περιεχόμενο, παρακαλούμε επικοινωνήστε μαζί μας στο Αυτή η διεύθυνση Email προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε..