Το Καζακστάν, μια πλούσια σε ραδιενεργό ουράνιο χώρα, ευρισκόμενη στο σταυροδρόμι Ευρώπης και Ασίας, πρόκειται να διεξάγει δημοψήφισμα για την κατασκευή του πρώτου πυρηνικού σταθμού του, προσελκύοντας τη διεθνή προσοχή και αποτελώντας, δίκαια, έναν ελκυστικό παίκτη στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας και των στρατηγικών ορυκτών.
Ο Πρόεδρος Kassym-Jomart Tokayev στην ετήσια ομιλία του προς τον λαό του Καζακστάν ανέφερε ότι θα διεξαχθεί δημοψήφισμα στο εγγύς μέλλον προκειμένου να αποφασιστεί εάν θα κατασκευαστεί ο πρώτος πυρηνικός σταθμός ηλεκτροπαραγωγής. Η κυβέρνηση του Καζακστάν, που είναι το μεγαλύτερο και πλουσιότερο σε πόρους έθνος της Κεντρικής Ασίας, συζητά εδώ και καιρό την ιδέα, επικαλούμενη την ανάγκη διαφοροποίησης της δυναμικότητας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, και έχει μάλιστα εντοπίσει μια προτεινόμενη τοποθεσία για το εργοστάσιο στη νοτιοανατολική περιοχή του Αλμάτι.
«Έχουμε την τεχνολογία, έχουμε τους πόρους και έχουμε τη θέληση να αναπτύξουμε την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας, υπό την προϋπόθεση ότι ο λαός του Καζακστάν θα ψηφίσει υπέρ μιας τέτοιας κίνησης στο εθνικό δημοψήφισμα», δήλωσε ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών του Καζακστάν Roman Vassilenko σε συνέντευξη Τύπου. στην Αστάνα. Ο υπουργός ανέφερε ότι δεν έχει οριστεί ακόμη ακριβής ημερομηνία για το δημοψήφισμα, αλλά θα ανακοινωθεί «εν ευθέτω χρόνω».
Σύμφωνα με τον ειδικό Issatay Minuarov, το δημοψήφισμα είναι πιθανό να δώσει θετική απάντηση και να ανοίξει το δρόμο για την κατασκευή του πρώτου πυρηνικού σταθμού. «Γενικά, ο κόσμος δεν είναι ενάντια στην ιδέα», είπε, προσθέτοντας ότι παραμένουν ορισμένοι φόβοι λόγω της ιστορίας της χώρας με την πυρηνική ενέργεια. Αναφέρθηκε στο χώρο πυρηνικών δοκιμών του Semipalatinsk στο βορειοανατολικό Καζακστάν, όπου η ΕΣΣΔ διεξήγαγε 456 πυρηνικές δοκιμές από το 1949 έως το 1989, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η επίδραση τους στον τοπικό πληθυσμό ή στο περιβάλλον.
Επιφυλάξεις για τα πυρηνικά παρά την τεράστια προοπτική
Το σημερινό Καζακστάν είναι αδιαμφισβήτητος ηγέτης στην εξόρυξη ουρανίου, αντιπροσωπεύοντας το 42% της παγκόσμιας παραγωγής, με την Kazatomprom National Atomic Company να αντιπροσωπεύει το 22%, σύμφωνα με τα στοιχεία του κρατικού ταμείου Samruk Kazyna στις 29 Αυγούστου 2023. Ως εκ τούτου, η Kazatomprom είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός ουρανίου στον κόσμο και αναπτύσσει 26 κοιτάσματα μέσω θυγατρικών και κοινοπραξιών.
Όμως, παρά αυτό το φυσικό πλούτο, το Καζακστάν εγκατέλειψε την πυρηνική ενέργεια μετά τη σοβιετική εποχή λόγω περιβαλλοντικών ανησυχιών και της επιθυμίας να προβάλει μια νέα εικόνα ως μια υπεύθυνη και φιλειρηνική χώρα. Παρά το γεγονός ότι κληρονόμησε ένα μεγάλο απόθεμα πυρηνικών όπλων από τη Σοβιετική Ένωση, το Καζακστάν εγκατέλειψε αυτό το οπλοστάσιο και προσχώρησε στη Συνθήκη για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων (NPT).
«Στις 29 Αυγούστου, ο κόσμος τίμησε την Παγκόσμια Ημέρα κατά των Πυρηνικών Δοκιμών του ΟΗΕ, την ίδια μέρα που το Καζακστάν έκλεισε το χώρο πυρηνικών δοκιμών του Semipalatinsk το 1991 και εγκατέλειψε οικειοθελώς το τέταρτο μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο στον κόσμο, που κληρονόμησε από τη Σοβιετική Ένωση», είπε ο Vassilenko κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου. «Αυτή η ενέργεια υπογραμμίζει την ακλόνητη δέσμευση μας για παγκόσμια σταθερότητα και έναν κόσμο χωρίς πυρηνικά όπλα», πρόσθεσε.
Πράξη πυρηνικής εξισορρόπησης
Όμως ο αγώνας προς τα στρατηγικά σημαντικά ορυκτά οδήγησε τη χώρα να οραματιστεί μια αλλαγή στο ενεργειακό της μείγμα και να συμπεριλάβει την πυρηνική ενέργεια σε μια προσπάθεια να επιτύχει τους στόχους της για την ουδετερότητα ως προς τον άνθρακα που έθεσε για το 2060.
Σήμερα, η κύρια πηγή ηλεκτρικής ενέργειας του Καζακστάν είναι ο άνθρακας, ο οποίος αντιπροσωπεύει περίπου το 70% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας και είναι από τους φθηνότερους στον κόσμο για παραγωγή. Η προσθήκη της πυρηνικής ενέργειας στο μείγμα φαίνεται λογικό βήμα, αλλά δε στερείται ανησυχιών σχετικά με τις λεπτές γεωπολιτικές ισορροπίες.
«Σκεφτόμαστε τώρα τη Γαλλία, τη Νότια Κορέα, τη Ρωσία και την Κίνα ως χώρες που θα συνεργαστούν μαζί μας σε αυτό το πυρηνικό εργοστάσιο», δήλωσε ο ειδικός Issatay Minuarov, προσθέτοντας ότι θα απαιτηθεί ένα συγκεκριμένο ποσό πολιτικού τακτ και ισορροπιών για τη διαχείριση των προσδοκιών αυτών των χωρών.
Πηγές αναφέρουν ότι η κατασκευή του πυρηνικού σταθμού είναι ένα γεωπολιτικό αίνιγμα για την Αστάνα. «Από τη μια πλευρά, οι Καζάκοι δεν μπορούν να διακινδυνεύσουν να υποστούν κυρώσεις από την ΕΕ, τον κύριο εμπορικό τους εταίρο, ενώνοντας τις δυνάμεις τους με τη Ρωσία. Από την άλλη, η αποκλειστική ευθυγράμμιση με μια χώρα της ΕΕ, όπως η Γαλλία, θα έστελνε ένα πολύ δυσάρεστο μήνυμα στη Μόσχα», εξηγούν οι πηγές. Επιπλέον, υπενθύμισαν ότι το Κρεμλίνο χρησιμοποίησε την αντιληπτή απειλή της Ουκρανίας που διαθέτει πυρηνική ικανότητα ως μία από τις δικαιολογίες για την εισβολή του στη χώρα το 2022.
«Δεν είμαστε τόσο αφελείς ώστε να αναπτύξουμε πυρηνικά όπλα», είπε ο Minuarov, προσθέτοντας ότι η έντονη αντίθεση της Αστάνα στα πυρηνικά όπλα και οι διπλωματικές προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση μιλούν από μόνες τους.
Ανανεωμένο διεθνές ενδιαφέρον
Τα αποθέματα ουρανίου και άλλων στρατηγικών ορυκτών του Καζακστάν έχουν προσελκύσει έντονο διεθνές ενδιαφέρον, όπως αποδεικνύεται από την επίσκεψη του Γάλλου Προέδρου Emmanuel Macron στην Αστάνα στις αρχές Νοεμβρίου 2023. «Δεν υποτιμώ τις γεωπολιτικές δυσκολίες, τις πιέσεις και τις αναταράξεις, οι οποίες μπορεί να προκύψουν. Η Γαλλία σας αντιμετωπίζει με μεγάλη εκτίμηση, σεβασμό και φιλία», δήλωσε ο Macron στην Αστάνα.
Η Γαλλία είναι ο πέμπτος μεγαλύτερος ξένος επενδυτής στο Καζακστάν, μπροστά από την Κίνα, κυρίως χάρη στην παρουσία του πετρελαϊκού ομίλου TotalEnergies, ο οποίος εκμεταλλεύεται από κοινού το μεγάλο κοίτασμα Kachagan στην Κασπία Θάλασσα. Το διμερές εμπόριο ανήλθε σε 5,3 δισ. ευρώ το 2022, κυρίως με αντικείμενο τους υδρογονάνθρακες, και το Καζακστάν προμηθεύει επίσης τη Γαλλία με σχεδόν το 40% του ουρανίου της.
Μετά το διπλωματικό ταξίδι του Macron, υπογράφηκαν αρκετές συμβάσεις και διακηρύξεις, συμπεριλαμβανομένης μιας κοινής δήλωσης προθέσεων μεταξύ Γαλλίας και Καζακστάν για συνεργασία στον τομέα των στρατηγικών πρώτων υλών.
«Έχουμε πραγματικά επιλογή;» σχολίασε πηγή προσκείμενη στο θέμα. «Με το φιάσκο της γαλλικής πολιτικής στην Αφρική, και ειδικότερα στον Νίγηρα, η Κεντρική Ασία θα αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία στο μυαλό των Ευρωπαίων. Αλλά δεν είμαστε οι μόνοι που κοιτάμε προς αυτή την κατεύθυνση», είπε η πηγή, καθώς η Κίνα και η Τουρκία ειδικότερα επιδιώκουν να χαράξουν μια θέση για τον εαυτό τους στην Κεντρική Ασία.
Με πληροφορίες από euractiv.com
