Με το μερίδιο αγοράς των κορυφαίων παραγωγών κρίσιμων ορυκτών (ΚΟΠΥ) να αυξάνεται χρόνο με το χρόνο, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA) προειδοποιεί ότι οι αναταράξεις της εφοδιαστικής αλυσίδας θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την ενεργειακή ασφάλεια. Αξίζει να αναφερθεί ότι το μέσο μερίδιο αγοράς των τριών κορυφαίων παραγωγών κρίσιμων ορυκτών αυξήθηκε στο 86% το 2024.
Το τελευταίο Global Critical Minerals Outlook της IEA διαπιστώνει ότι, παρά το γεγονός ότι η διαφοροποίηση θεωρείται κλειδί για την ενεργειακή ασφάλεια, η αγορά ΚΟΠΥ γίνεται όλο και πιο συγκεντρωτική. Το μέσο μερίδιο αγοράς των τριών κορυφαίων παραγωγών χαλκού, λιθίου, νικελίου, κοβαλτίου, γραφίτη και στοιχείων σπάνιων γαιών αυξήθηκε στο 86% το 2024 από περίπου 82% το 2020.
Επιπλέον, σχεδόν όλη η αύξηση της προσφοράς προέρχεται από τον κατά περίπτωση μοναδικό κορυφαίο προμηθευτή, δηλαδή την Ινδονησία για το νικέλιο και την Κίνα για όλα τα άλλα ορυκτά. Με τους κλιματικούς κινδύνους και τους εμπορικούς περιορισμούς σε έξαρση, αυτού του είδους η συγκέντρωση θεωρείται ως σημαντική απειλή για τα μελλοντικά επίπεδα προσφοράς.
«Σε έναν κόσμο υψηλών γεωπολιτικών εντάσεων, τα κρίσιμα ορυκτά έχουν αναδειχθεί ως ζήτημα πρώτης γραμμής για τη διασφάλιση της παγκόσμιας ενεργειακής και οικονομικής ασφάλειας», δήλωσε ο εκτελεστικός διευθυντής της IEA, Fatih Birol. «Η νέα ανάλυση εξετάζει τι διακυβεύεται και τι πρέπει να γίνει για να βελτιωθεί η ανθεκτικότητα και η ποικιλομορφία των εφοδιαστικών αλυσίδων κρίσιμων ορυκτών, βασικού παράγοντα για τη διασφάλιση της αξιοπιστίας, της οικονομικής προσιτότητας και της βιωσιμότητας της ενέργειας στον 21ο αιώνα».
Η διαφοροποίηση της προσφοράς ΚΟΠΥ αναμένεται να είναι αργή
Οι ρυθμιστικές αρχές έχουν αντιληφθεί πλήρως αυτούς τους κινδύνους και λαμβάνουν μέτρα πολιτικής για τον περιορισμό τους, τουλάχιστον σε επίπεδο ΕΕ. Για παράδειγμα, ο νόμος περί κρίσιμων πρώτων υλών θέτει στόχους για το 2030 σε σχέση με τα κρίσιμα ορυκτά:
- 10% των ετήσιων αναγκών της ΕΕ σε κρίσιμες πρώτες ύλες πρέπει να προέρχεται από την εγχώρια εξόρυξη
- 40% να υπόκειται σε επεξεργασία εντός της ΕΕ, ενώ ένα 25% να προέρχεται από ανακύκλωση
- Έως το τέλος της δεκαετίας, οι προμήθειες της ΕΕ για καμία στρατηγική πρώτη ύλη δεν πρέπει να υπερβαίνουν το 65% μόνο από μία τρίτη χώρα.
Ωστόσο, η ανάλυση της IEA για τα μελλοντικά έργα εξόρυξης, επεξεργασίας και ανακύκλωσης υποδηλώνει ότι η πορεία προς τη διαφοροποίηση της προσφοράς θα είναι αργή. Σύμφωνα με το υφιστάμενο ρυθμιστικό πλαίσιο, τις ισχύουσες πολιτικές και τις επενδυτικές τάσεις, το μέσο μερίδιο των τριών κορυφαίων προμηθευτών κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών, αναμένεται να μειωθεί οριακά από την επόμενη δεκαετία και μετά, επιστρέφοντας στα επίπεδα του 2020.
«Ακόμη και σε μια καλά εφοδιασμένη αγορά, οι εφοδιαστικές αλυσίδες ΚΟΠΥ μπορεί να είναι εξαιρετικά ευάλωτες σε αναταράξεις στα επίπεδα εφοδιασμού, είτε από ακραία καιρικά φαινόμενα ή λόγω τεχνικών θεμάτων ή από ανωμαλίες στην εμπορική αλυσίδα», πρόσθεσε ο Birol. «Ο αντίκτυπος ενός σοκ στα επίπεδα προσφοράς μπορεί να είναι εκτεταμένος, φέρνοντας υψηλότερες τιμές για τους καταναλωτές και μειώνοντας την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας».
Κίνδυνοι προσφοράς και ζήτησης
Η ζήτηση για κρίσιμα ορυκτά, τα οποία χρησιμοποιούνται στη παραγωγή και μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας και στις μπαταρίες, έχει αυξηθεί ραγδαία τα τελευταία χρόνια, καθώς χώρες και εταιρείες άρχισαν να υιοθετούν τον εξηλεκτρισμό διάφορων κλάδων της οικονομίας.
Η ζήτηση λιθίου, για παράδειγμα, αυξήθηκε κατά σχεδόν 30% το 2024, τριπλασιάζοντας τον ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 10% που παρατηρήθηκε καθ' όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 2010. Ωστόσο, η αύξηση της παραγωγής, ιδιαίτερα στην Κίνα, την Ινδονησία και σε μέρη της Αφρικής, οδήγησε σε πτώση των τιμών, ειδικά για τα μέταλλα μπαταριών.
Ωστόσο, η έκθεση της ΙΕΑ υπογραμμίζει επίσης κινδύνους γύρω από τα ισοζύγια προσφοράς και ζήτησης, με τις επενδύσεις σε κρίσιμα ορυκτά να έχουν αυξηθεί μόλις κατά 5% το 2024, από 14% το 2023. Οι δραστηριότητες εξερεύνησης χαρακτηρίστηκαν επίσης από στασιμότητα το 2024, μετά από τη συνεχή αύξηση που παρατηρήθηκε μετά το 2020, ενώ η χρηματοδότηση νεοφυών επιχειρήσεων στον τομέα των κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών, παρουσίασε επίσης σημάδια επιβράδυνσης.
Ειδικά ο χαλκός. θα μπορούσε να αντιμετωπίσει έλλειμμα εφοδιασμού στα επίπεδα του 30% έως το 2035, σύμφωνα με την IEA. Πρόσφατες αναφορές καταδεικνύουν ότι οι νέες χημείες μπαταριών μειώνουν τη ζήτηση για κοβάλτιο και νικέλιο, αν και το λίθιο πρόκειται να παραμείνει ένα κρίσιμο συστατικό.
Με πληροφορίες από csofutures.com
