Η Νορβηγία φημίζεται για την πολύπλοκη τοπογραφία της που περιλαμβάνει εναλλαγές ανάμεσα σε κοιλάδες και βυθιζόμενα φιόρδ. Αυτή η πολυπλοκότητα δε σταματά στην ακτογραμμή: βαθιά κάτω από τις θάλασσες της Νορβηγίας, στρώματα μαγγανίου καλύπτουν βραχώδεις σχηματισμούς.
Ο βυθός της Νορβηγίας περιέχει αρκετές ορυκτές πρώτες ύλες οι οποίες χρησιμοποιούνται σε προϊόντα όπως smartphone, ηλεκτρικά οχήματα, ανεμογεννήτριες, ακόμη και στην αμυντική βιομηχανία. Η νορβηγική κυβέρνηση κατέληξε σε συμφωνία για να επιτρέψει την εξερεύνηση με σκοπό την εξόρυξη, με την επίσημη απόφαση να αναμένεται εντός του 2023. Εν τω μεταξύ, οι επιστήμονες της Νορβηγίας εργάζονται για να προσδιορίσουν τις πιθανές επιπτώσεις της εξόρυξης βαθέων υδάτων και να σχηματοποιήσουν το μέλλον της νεοφυούς αυτής βιομηχανίας.
Στο Centre for Deep Sea Research στο παράκτιο Bergen, ο οικολόγος Dr Pedro A. Ribeiro χρησιμοποιεί βίντεο από ένα τηλεχειριζόμενο όχημα (ROV) για να ανακαλύψει και να χαρακτηρίσει τη μεγαπανίδα του θαλάσσιου πυθμένα. Συντονίζει επίσης το έργο Eco-Safe Ridge Mining του Κέντρου, στο οποίο θα αξιολογηθούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της εξόρυξης βαθέων υδάτων.
Όταν ξεκίνησε το 2021, θεωρήθηκε ως «ένα έργο που θα μπορούσε να απαντήσει σε όλες τις ερωτήσεις», λέει ο Ribeiro. Από τότε, τα κενά γνώσης έχουν γίνει πιο ξεκάθαρα: για παράδειγμα, το έργο εξετάζει τον πυθμένα της θάλασσας, αλλά όχι την υπερκείμενη στήλη νερού. «Η εξόρυξη δεν είναι μια ήπια δραστηριότητα», σημειώνει ο Ribeiro. Η πολυπλοκότητα των σχηματισμών του βυθού της Νορβηγίας, οι οποίοι πρέπει να διατρηθούν, να συνθλιβούν ή να απογυμνωθούν για να ανακτηθούν τα επιθυμητά ορυκτά, καθιστά δύσκολη τη μελέτη τους. «Είναι πραγματικά πολύ δύσκολο να εντοπιστούν όλες οι πιθανές πηγές κινδύνου».
Στο Νορβηγικό Ερευνητικό Κέντρο στο Bergen, ο βιολόγος Δρ Thomas Dahlgren επίσης μελετά τη ζωή στο βυθό της θάλασσας. Το μέχρι τώρα έργο του επικεντρώθηκε επί μακρόν στη ζώνη Clarion-Clipperton του Ειρηνικού (CCZ), όπου η εμπορική εξόρυξη βαθέων υδάτων εξετάζεται σε διεθνές επίπεδο. Πέρυσι, ο Dahlgren εντάχθηκε στο έργο EMINENT στη Νορβηγία, ένα έργο που καθοδηγείται από τη βιομηχανία για τη χαρτογράφηση και την εξόρυξη του θαλάσσιου πυθμένα. Εργάζεται στο περιβαλλοντικό τμήμα για να κατανοήσει τη ζωή στο βυθό της θάλασσας. «Για τις περισσότερες από αυτές τις περιοχές, γνωρίζουμε ελάχιστες πληροφορίες για τις μορφές ζωής».
Ο Dahlgren σημειώνει ότι χρειάστηκαν δεκαετίες έρευνας για να αρχίσει μια στοιχειώδης περιγραφή της ζωής στις επίπεδες αβυσσαλέες πεδιάδες της περιοχής CCZ. Ο βυθός της Νορβηγίας είναι ακόμη πιο περίπλοκος και έχει γίνει πολύ λιγότερη σχετική έρευνα. «Μπορούμε να περιμένουμε πολύ περισσότερα, διαφορετικά οικοσυστήματα σε αυτήν την περιοχή», λέει ο Dahlgren. Ο ερευνητής θεωρεί ότι οι εργασίες εξερεύνησης είναι καλές, αλλά η Νορβηγία χρειάζεται τουλάχιστον άλλη μια δεκαετία για να λάβει μια τεκμηριωμένη απόφαση σχετικά με την εξόρυξη βαθέων υδάτων.
Επίσης στο Bergen, το Centre for Deep Sea Research εστιάζει στη βιώσιμη διαχείριση όσων παρέχει η θάλασσα. Μεταξύ των έργων του είναι το MAREANO, το οποίο χαρτογραφεί το βυθό της θάλασσας από την ακτή έως μεγάλα βάθη, παράγοντας γνώση που μπορεί να βοηθήσει στη λήψη μιας τεκμηριωμένης απόφασης για την έναρξη ή μη της εξόρυξης βαθέων υδάτων.
Ο διευθυντής πολιτικής του Ινστιτούτου, Δρ Peter Haugan, πιστεύει ότι η έρευνα μπορεί κάποια μέρα να επιτρέψει την υπεύθυνη εξόρυξη, αλλά συμμερίζεται την ανησυχία ότι πολύ λίγα είναι ακόμη γνωστά για τον ωκεανό της Νορβηγίας. Ο Haugan πιστεύει επίσης ότι η διαρκώς αναπτυσσόμενη καινοτομία μπορεί να κατασκευάσει προϊόντα χωρίς αυτά τα ορυκτά. «Η πρόβλεψη της ζήτησης για αυτά τα ορυκτά μέχρι το 2050 περίπου, με βάση τη σημερινή τεχνολογία, είναι σαν να προβλέπουμε την ανάγκη για άμαξες με άλογα το 1910», λέει χαρακτηριστικά.
Πιο βόρεια, στο Norwegian University of Science and Technology στο Trondheim, ένα πιλοτικό πρόγραμμα εξόρυξης βαθέων υδάτων περιλαμβάνει πεδία από τη βιογεωχημεία έως την ιστορία. Σε ένα έργο, γεωλόγοι μελετούν πιθανά κοιτάσματα μεταλλεύματος. Σε ένα άλλο έργο, ερευνητές των ανθρωπιστικών επιστημών εξετάζουν τις ηθικές πτυχές. Για το συντονιστή του προγράμματος Dr Steinar Løve Ellefmo, αυτή η διεπιστημονική προσέγγιση είναι απαραίτητη: «Ένα ισορροπημένο σύνολο δεδομένων επιτρέπει στην κοινωνία να λάβει μια τεκμηριωμένη απόφαση. Είτε προχωρήσει η εξόρυξη στον βυθό ή όχι, πρέπει να την εξετάσουμε. Νομίζω ότι οφείλουμε στους εαυτούς μας και στην κοινωνία μας να διερευνήσουμε την πιθανότητα».
Ωστόσο, ορισμένοι στην επιστημονική κοινότητα της Νορβηγίας είναι δύσπιστοι ακόμη και στην έρευνα. Ο Δρ Claudiu Eduard Nedelciu είναι ερευνητής στο πρόγραμμα Shaping European Research Leaders for Marine Sustainability. Πριν από δύο χρόνια, σχεδίαζε να διερευνήσει τις πιθανές επιπτώσεις της εξόρυξης του βυθού της θάλασσας. «Σιγά σιγά συνειδητοποίησα ότι ακολουθώντας αυτήν την ερευνητική πρόταση, θα συνέβαλα στη νομιμοποίηση της εξόρυξης βαθέων υδάτων. Μου δημιουργήθηκε μία πολύ λάθος αίσθηση από την άποψη της βιωσιμότητας και των κλιματικών επιπτώσεων».
Σήμερα, η έρευνα του αμφισβητεί το ενδιαφέρον για την εξόρυξη βαθέων υδάτων. «Γιατί να μην επανασχεδιάζουμε την οικονομία μακριά από την υπερκατανάλωση και τη σπατάλη;. Γιατί δεν αμφισβητούμε την «ανάγκη» εξόρυξης εξαρχής;» Ο Nedelciu ελπίζει ότι περισσότεροι επιστήμονες θα αρχίσουν να εξετάζουν εξονυχιστικά την εξόρυξη βαθέων υδάτων με αυτόν τον τρόπο.
Η θαλάσσια βιολόγος Kaja Loenne Fjaertoft είναι επίσης επικριτική. Η Fjaertoft είναι σύμβουλος της δράσης Sustainable Oceans στο Νορβηγικό παράρτημα του WWF. Αν και δεν είναι εντελώς ενάντια στην εξόρυξη βαθέων υδάτων, το WWF υποστηρίζει ένα μορατόριουμ μέχρι να υπάρξει περισσότερη έρευνα. «Τα οικοσυστήματα βαθέων υδάτων αντιμετωπίζουν ήδη τόσες πολλές προκλήσεις. Η εξόρυξη θα μπορούσε να προσθέσει στρεσογόνους παράγοντες όπως η θέρμανση και η οξίνιση των υδάτων. Πρέπει να βεβαιωθούμε ότι υπάρχει ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που θα μας επιτρέπει τη διακοπή των εξορυκτικών δραστηριοτήτων σε οποιοδήποτε στάδιο».
Αν και η εξορυκτική βιομηχανία και η επιστημονική κοινότητα έχουν διαφορετικούς στόχους, η συνεργασία μεταξύ τους συχνά τροφοδοτεί αυτή τη συζήτηση. Το έργο EMINENT που καθοδηγείται από τη βιομηχανία, συνδυάζει εταιρείες και ερευνητικούς φορείς. Το έργο Eco-Safe Ridge Mining ενσωματώνει επίσης την επιστήμη και τη βιομηχανία, με τους επιστήμονες να έχουν την ερευνητική εποπτεία. Η συμμετοχή του εξορυκτικού κλάδου μπορεί να είναι απαραίτητη για ορισμένα έργα: οι εξορυκτικές εταιρείες διαθέτουν σημαντικές πληροφορίες σχετικά με την υπό ανάπτυξη τεχνολογία, τις οποίες χρησιμοποιούν οι επιστήμονες για συγκεκριμενοποίηση της έρευνας σε σχέση με τις πιθανές επιπτώσεις.
Οι επιστήμονες που εργάζονται σε συνεργασία με τη βιομηχανία τονίζουν διαρκώς τη σημασία της διατήρησης της ανεξάρτητης έρευνας. Ο Dahlgren λέει, «Αν μια σύμβαση με μια εξορυκτική εταιρεία έλεγε ότι τα δεδομένα της ανήκουν και δεν επιτρέπεται να τα χρησιμοποιώ για την επιστήμη, τότε θα έκανα κάτι άλλο».
Ωστόσο, ορισμένοι πιστεύουν ότι οι εταιρείες μπορούν να χρησιμοποιούν τις επιστημονικές συνεργασίες ώστε να αποκτούν αξιοπιστία. Όπως λέει ο Haugan, «Έχω δει παραδείγματα όπου εταιρείες καυχιούνται ότι συνεργάζονται με κάποιο επιστημονικό φορέα και επομένως ό,τι κάνουν είναι ευλογημένο κατά κάποιο τρόπο».
Κατά καιρούς, όμως, είναι οι επιστήμονες που διευθύνουν τη βιομηχανία. Ο Νορβηγός γεωφυσικός Walter Sognnes είναι Διευθύνων Σύμβουλος της Loke Marine Minerals. Η Loke κατέχει άδειες εξερεύνησης στην περιοχή CCZ και σχεδιάζει να δραστηριοποιηθεί και στη Νορβηγία. Ο Sognnes λέει ότι η εξερεύνηση περιλαμβάνει δοκιμές πολύ μικρών περιβαλλοντικών επιπτώσεων».
Με περισσότερες δοκιμές, μπορεί να αναπτυχθεί καλύτερη τεχνολογία και ο Sognnes πιστεύει ότι δεν είναι ακόμη η κατάλληλη στιγμή για εμπορική εξόρυξη βαθέων υδάτων στη Νορβηγία. «Πολλά ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα, λέει, σχετικά με τους πόρους του θαλάσσιου πυθμένα της Νορβηγίας και δεν είναι ξεκάθαρο ότι η εξόρυξη μπορεί να γίνει με αποδεκτές περιβαλλοντικές επιπτώσεις».
Η νορβηγική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η εξερεύνηση θα είναι μια σταδιακή, προσεκτική διαδικασία και θα απαιτηθεί νέα απόφαση της Βουλής για να είναι δυνατή η μετάβαση από την εξερεύνηση στην εμπορική εκμετάλλευση. Ωστόσο, ορισμένοι στην επιστημονική κοινότητα της Νορβηγίας ανησυχούν για αυτή τη διαδικασία: η απόφαση για την εξερεύνηση λαμβάνεται με περιορισμένα ερευνητικά δεδομένα διαθέσιμα για το θαλάσσιο βυθό και δεν είναι σαφές πόσο σύντομα θα μπορούσε να ακολουθήσει η εμπορική εκμετάλλευση.
Ανεξάρτητα από το πώς θα προχωρήσουν τα πράγματα, ο βυθός της Νορβηγίας θα παραμείνει για καιρό μυστηριώδης. Ο καθορισμός των θαλάσσιων ειδών που απαντώνται εκεί, από μόνος του θα μπορούσε να πάρει χρόνια. Χωρίς βασικές γνώσεις σχετικά με τους οικοτόπους στον πυθμένα της θάλασσας, τον τρόπο με τον οποίο συνδέονται και πώς επικαλύπτονται με τα κοιτάσματα ορυκτών, κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει τις επιπτώσεις της εξόρυξης βαθέων υδάτων.
«Δεν νομίζω ότι οι αρχές, και πιθανώς ακόμη και ο εξορυκτικός κλάδος, γνωρίζουν πόσο δύσκολο είναι, πόσοι πόροι – ανθρώπινοι πόροι, επιστήμονες, τεχνολογία, χρόνος, χρήμα – χρειάζονται για να πραγματοποιήσουμε έρευνα σχετικά με το θαλάσσιο βυθό και πόσο χρόνο χρειαζόμαστε για να εξεταστούν τα δεδομένα και να παραχθεί ουσιαστική επιστήμη», λέει ο Ribeiro.
Με πληροφορίες από cosmosmagazine.com
