Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμπεριέλαβε το έργο Jadar της Rio Tinto στα στρατηγικά έργα στο πλαίσιο του νόμου περί κρίσιμων πρώτων υλών (CRMA). Σύμφωνα με τον ευρωβουλευτή Vladimir Prebilič, «Η απόφαση αυτή στέλνει «ένα ανησυχητικό μήνυμα. Τα οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντα υπερτερούν των δικαιωμάτων των πολιτών και της ανάγκης για περιβαλλοντική διαχείριση».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει πλέον παρέχει την επίσημη υποστήριξη της στην εξόρυξη λιθίου στο ορυχείο Jadar της Σερβίας, παρά τις εκτεταμένες τοπικές και εθνικές διαμαρτυρίες ενάντια σε αυτό που πολλοί θεωρούν ως προτεραιότητα των οικονομικών συμφερόντων, αυτών του Σέρβου προέδρου Aleksandar Vučić και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έναντι της βούλησης του λαού.
Στις 4 Ιουνίου, το έργο με επικεφαλής τον πολυεθνικό γίγαντα εξόρυξης Rio Tinto μέσω της θυγατρικής του Rio Sava Exploration doo, συμπεριλήφθηκε στο κατάλογο των 13 στρατηγικών έργων πρώτων υλών που βρίσκονται εκτός της επικράτειας της ΕΕ, στο πλαίσιο του νόμου περί κρίσιμων πρώτων υλών. Τα νέα έργα, μαζί με 47 έργα εντός της ΕΕ που είχαν ήδη επιλεγεί, αποσκοπούν στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας σε βασικούς τομείς όπως η ηλεκτροκίνηση, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η άμυνα και η αεροδιαστημική.
Το μερίδιο της ΕΕ στο έργο Jadar
Το έργο εξόρυξης Jadar «στοχεύει να συμβάλει στην προμήθεια λιθίου (ποιότητας μπαταριών) και βορίου (ποιότητας μεταλλουργίας)», σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στις 19 Ιουλίου 2024, η Επιτροπή υπέγραψε Μνημόνιο Συνεννόησης με την κυβέρνηση της Σερβίας, δημιουργώντας μια στρατηγική εταιρική σχέση για βιώσιμες πρώτες ύλες, με σκοπό τη δυνητική ανάπτυξη του ορυχείου Jadar. Το έργο αναμένεται να καλύψει σημαντικό μέρος της ζήτησης της ΕΕ για κρίσιμες πρώτες ύλες που απαιτούνται για τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, ως κρίσιμο συστατικό στην παραγωγή μπαταριών για ηλεκτρικά οχήματα.
Όλα τα επιλεγμένα στρατηγικά έργα θα λάβουν συντονισμένη υποστήριξη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα κράτη-μέλη της ΕΕ και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, συμπεριλαμβανομένης της βοήθειας για πρόσβαση στη χρηματοδότηση. Η εκτιμώμενη συνολική επένδυση κεφαλαίου που απαιτείται για τη θέση τους σε λειτουργία υπολογίζεται σε 5,5 δισ. ευρώ. Η Επιτροπή έχει επίσης δεσμευτεί να «ενισχύει τη συνεργασία» με τις εμπλεκόμενες χώρες εκτός ΕΕ -συμπεριλαμβανομένης της Σερβίας του Vučić- για να διασφαλίσει ότι τα έργα θα αναπτυχθούν με επιτυχία.
Το κοίτασμα Jadar, που βρίσκεται κοντά στη Loznica στη δυτική Σερβία, περιέχει περίπου 136 εκατομμύρια τόνους jadarite, ένα ορυκτό πλούσιο σε λίθιο και βόριο. Είναι το μεγαλύτερο γνωστό κοίτασμα λιθίου υψηλής ποιότητας και με μακροχρόνιο προβλεπόμενο χρονικό ορίζοντα εκμετάλλευσης στην Ευρώπη, με δυνατότητα να καλύψει έως και το 10% της παγκόσμιας ζήτησης.
Οι ανησυχίες για αυτό το «στρατηγικό έργο»
Παρόλο που η Επιτροπή διαβεβαίωσε ότι όλα τα έργα έχουν αξιολογηθεί ως προς τα «περιβαλλοντικά και κοινωνικά πρότυπα και τα πρότυπα διακυβέρνησης (ESG) καθώς και ως προς την τεχνική τους σκοπιμότητα», ένα μεγάλος αριθμός λαϊκών διαδηλώσεων στη Σερβία έχει πραγματοποιηθεί κατά το τελευταίο έτος κατά του έργου Jadar καθώς το έργο δε διαθέτει κοινωνική άδεια λειτουργίας.
Οι περιβαλλοντικές ανησυχίες σχετικά με το έργο περιλαμβάνουν τη μόλυνση των υπόγειων υδάτων, ρύπανση του γεωργικού εδάφους, εκτοπισμό των τοπικών κοινωνιών και την ημερήσια κατανάλωση 8.000 κυβικών μέτρων νερού. Η στάση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των κρατών-μελών της ΕΕ έχει επικριθεί έντονα από τους Σέρβους διαδηλωτές. Οι διαμαρτυρόμενοι λένε ότι βλέπουν την ΕΕ να δίνει προτεραιότητα στα συμφέροντα της έναντι των θεμελιωδών αξιών της, ειδικά τώρα που πρόκειται για τη γη τους, την ποιότητα ζωής τους, τη δημοκρατία και τους ανθρώπους.
Ανάλογες ενστάσεις εγείρουν και ορισμένοι πολιτικοί στις Βρυξέλλες. Ο πρόεδρος του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, Walter Baier, περιέγραψε το Μνημόνιο ΕΕ-Σερβίας ως «μια ξεκάθαρη περίπτωση προτεραιοποίησης της εταιρικής απληστίας και των εταιρικών κερδών έναντι του κράτους δικαίου, της δημοκρατίας και της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας», και προειδοποίησε ότι «αν η αντίσταση από τις τοπικές κοινωνίες κατανικηθεί σε ένα μέρος της ΕΕ, τότε το ίδιο μπορεί να συμβεί οπουδήποτε».
Μιλώντας σχετικά με τη «βαθιά ανησυχητική» απόφαση να συμπεριληφθεί το έργο Jadar στον κατάλογο των στρατηγικών έργων πρώτων υλών, o Σλοβένος ευρωβουλευτής Vladimir Prebilič, προέτρεψε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να «ακούσει τις φωνές των Σέρβων πολιτών και της κοινωνίας», διασφαλίζοντας ότι «οποιαδήποτε πρωτοβουλία για τις πρώτες ύλες δίνει πρωτίστως προτεραιότητα στα ανθρώπινα δικαιώματα, την περιβαλλοντική βιωσιμότητα και τη δημοκρατική ακεραιότητα έναντι των βραχυπρόθεσμων οικονομικών κερδών».
Αν και αναγνωρίζει ότι η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση εξαρτώνται από την πρόσβαση σε κρίσιμα ορυκτά, ο ευρωβουλευτής Prebilič τόνισε ότι «Αυτό δεν μπορεί να έχει το κόστος της περιβαλλοντικής υποβάθμισης ή της απώλειας των δημοκρατικών αξιών». Επέκρινε την «έλλειψη διαφάνειας» γύρω από την εμπλοκή της Rio Tinto, η οποία «απειλεί να υπονομεύσει περαιτέρω τις δημοκρατικές διαδικασίες».
«Σε μια χώρα όπου η κατάρρευση του θόλου ενός σιδηροδρομικού σταθμού στο Νόβι Σαντ την 1η Νοεμβρίου 2024 είχε ως αποτέλεσμα 16 θανάτους, δεν μπορούμε να φανταστούμε τι μπορεί να συμβεί εάν η εξόρυξη λιθίου ξεκινήσει υπό την εποπτεία της παρούσας κυβέρνησης», πρόσθεσε ο Prebilič. Εκφράζοντας την υποστήριξη στα αιτήματα των Σέρβων φοιτητών, ο Σλοβένος ευρωβουλευτής προειδοποίησε ότι η τελευταία απόφαση της Επιτροπής «στέλνει ένα ανησυχητικό μήνυμα», δηλαδή ότι «τα οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντα υπερτερούν των δικαιωμάτων των πολιτών και της ανάγκης για περιβαλλοντική διαχείριση».
Με πληροφορίες από newunionpost.eu
