Ο Γάλλος πρόεδρος Emmanuel Macron επισκέφθηκε τη Σερβία στο τέλος Αυγούστου 2024, λιγότερο από πέντε μήνες αφότου φιλοξένησε τον Σέρβο ομόλογο του στο Παρίσι. Η επίσκεψη έλαβε χώρα καθώς η ΕΕ και η Κίνα συνεχίζουν να ενισχύουν τους οικονομικούς δεσμούς με το Βελιγράδι. Ωστόσο, μπορεί η Σερβία να διατηρήσει μια διπλωματική ισορροπία;
Ψηλά στην ατζέντα στις συνομιλίες μεταξύ του Γάλλου Προέδρου, Emmanuel Macron και του Σέρβου ομολόγου του, Aleksandar Vučić, ήταν η πρόσβαση σε κρίσιμες πρώτες ύλες, όπως το λίθιο.
«Αυτό είναι σύμφωνο με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τη μακροπρόθεσμη στρατηγική της ΕΕ για τη μείωση της εξάρτησης από την Κίνα. Το έργο εξόρυξης λιθίου Emili στη Γαλλία, υπό ανάπτυξη από την εταιρεία Imerys, χρησιμεύει ως βάση για τη συζήτηση για το λίθιο μεταξύ των δύο προέδρων», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Milan Antonijević, ερευνητής στο Foreign Policy Center.
Εξισορρόπηση συμφερόντων ΕΕ - Κίνας
Ωστόσο, η επίτευξη της ιδανικής ισορροπίας για τη Σερβία θα μπορούσε να αποδειχθεί πρόκληση, καθώς οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής επιδιώκουν βαθύτερες οικονομικές και πολιτικές σχέσεις με την ΕΕ, ενώ παράλληλα πρέπει να διασφαλίσουν ότι ένας από τους κύριους επενδυτές στη Σερβία, η Κίνα, παραμένει επίσης ικανοποιημένη.
Ένα βασικό εμπορικό θέμα στην ατζέντα, τόσο για την ΕΕ όσο και για την Κίνα, είναι η πρόσβαση στο λίθιο της Σερβίας, μια κρίσιμη πρώτη ύλη και βασικό συστατικό των μπαταριών που χρησιμοποιούνται στα ηλεκτρικά οχήματα.
Από την άλλη μεριά, ο στρατηγικός στόχος της Σερβίας είναι να εργαστεί σε αρμονία με την Κίνα και την ΕΕ χωρίς να υπάρξει κίνδυνος για την πρόοδο και τις επενδύσεις.
Ο Vuk Vuksanović, ερευνητής στο Belgrade Centre for Security Policy, δήλωσε σχετικά: «Το Βελιγράδι υποστηρίζει ότι μπορεί να διατηρήσει αυτή την επισφαλή ισορροπία καθώς οι καλές σχέσεις με το Πεκίνο εξασφαλίζουν ροή εύκολα αποκτήσιμων δανείων και επενδυτικών κεφαλαίων».
«Αλλά όσο η Κίνα δε θέτει ως στόχο της να κερδίσει έδαφος στους στρατηγικούς οικονομικούς τομείς της Σερβίας, όπως οι υποδομές 5G, η άμυνα και τα κρίσιμα ορυκτά, π.χ. το λίθιο, οι σερβικές αρχές πιστεύουν ότι μπορούν να διατηρήσουν μια σχέση με το Πεκίνο χωρίς να δυσαρεστούν την ΕΕ και τις ΗΠΑ».
Συμφωνία με την ΕΕ για το λίθιο
Ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Maroš Šefčovič και ο γερμανός καγκελάριος Olaf Schulz υπέγραψαν μνημόνιο κατανόησης στο Βελιγράδι τον Ιούλιο, λίγες μέρες αφότου το Βελιγράδι έδωσε το πράσινο φως στην αγγλοαυστραλιανή εταιρεία εξόρυξης Rio Tinto να ξαναρχίσει τις εργασίες ανάπτυξης του κοιτάσματος λιθίου στα δυτικά της χώρας.
Το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ είπε ότι παραμένει «πλήρως δεσμευμένο» στη συνεργασία, η τελευταία σε μία σειρά από σχετικές συμφωνίες που έχουν συνάψει οι Βρυξέλλες για να μειώσουν την εξάρτηση τους από την Κίνα.
Ο Dimitrije Milić, διευθυντής προγράμματος στο think-tank New Third Way με έδρα το Βελιγράδι, δήλωσε: «Το τρέχον έργο εξόρυξης λιθίου στη Σερβία είναι ευθυγραμμισμένο με τα συμφέροντα της ΕΕ, το έργο συνδέεται στενά με τον Ευρωπαϊκό Νόμο για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες. Αυτή η ευθυγράμμιση ήταν δεδομένη καθώς ένα σημαντικό μέρος των σερβικών εξαγωγών και των άμεσων ξένων επενδύσεων εξαρτώνται από τις εφοδιαστικές αλυσίδες της ευρωπαϊκής αυτοκινητοβιομηχανίας».
Η ΕΕ περιορίζει την εξάρτηση από την Κίνα
Επί του παρόντος, το 97% του λιθίου που χρησιμοποιεί η ΕΕ προέρχεται από την Κίνα, όπως τόνισε η Ursula von der Leyen κατά την εναρκτήρια ομιλία της στην εκδήλωση Clean Tech Industry Dialogue στις Βρυξέλλες στις 22 Φεβρουαρίου 2024.
«Η Κίνα, τα τελευταία 20 με 30 χρόνια, έχει προχωρήσει στην στρατηγική εξαγορά εξορυκτικών εκμεταλλεύσεων παγκοσμίως. Παίρνουν την πρώτη ύλη, έχουν τις διαδικασίες επεξεργασίας στην Κίνα και αυτό καταλήγει στο να έχουν το μονοπώλιο για πολλές κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες. Για αυτό η εξάρτηση μας από την Κίνα σε αυτό τον τομέα είναι ιδιαίτερα μεγάλη», είπε.
Ο Đorđe Trikoš, σύμβουλος στρατηγικών επικοινωνιών, τόνισε επίσης πώς η αυτοκινητοβιομηχανία έχει στρατηγική αξία για τη Γερμανία, τη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης.
«Με το να είναι η πηγή του λιθίου στη Σερβία, μειώνεται το κόστος συναλλαγών για τις γερμανικές εταιρείες αυτοκινήτων, καθιστώντας τα γερμανικά ηλεκτρικά αυτοκίνητα φθηνότερα και επομένως πιο προσιτά στους ευρωπαίους καταναλωτές. Αυτός ο παράγοντας θα είναι ακόμα σημαντικότερος γιατί η παραγωγή λιθίου στη Σερβία θα περιλαμβάνει τόσο την εξόρυξη όσο και την επεξεργασία λιθίου», εξηγεί ο Trikoš.
Ο Niclas Frederic Poitiers, ερευνητής στο Bruegel, μίλησε επίσης για τις εξισορροπητικές προσπάθειες της Σερβίας και σημείωσε πως η Κίνα έχει χρησιμοποιήσει ως παράγοντα εκβιασμού την κυριαρχία της στην παροχή κρίσιμων πρώτων υλών, όπως σπάνιων γαιών, έναντι της Ιαπωνίας στο παρελθόν.
«Η Ευρώπη πρέπει να διαφοροποιήσει τις πηγές προμήθειας λιθίου για να διασφαλίσει ότι δε θα συμβεί το ίδιο στη βιομηχανία μπαταριών της. Η επεξεργασία του λιθίου είναι ιδιαίτερα κρίσιμη. Στην ιδανική περίπτωση, η Ευρώπη θα είχε ένα ευρύ φάσμα χωρών προμηθευτών για την ικανοποίηση των αναγκών της σε λίθιο. Το έργο στη Σερβία βοηθά αυτόν τον στόχο».
Πρόσβαση της Κίνας στο λίθιο της Σερβίας
Η Κίνα, εν τω μεταξύ, έχει σημαντικούς εγχώριους πόρους λιθίου, επομένως δεν εξαρτάται σημαντικά από το λίθιο της Σερβίας. Ωστόσο, κατά την τελευταία επίσκεψη του Κινέζου ηγέτη Xi Jinping στη Σερβία, η πρόσβαση στις προμήθειες λιθίου της Σερβίας ήταν μεταξύ των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης.
Επί του παρόντος, η Κίνα διαθέτει πολλά ορυχεία και εργοστάσια σε ολόκληρη τη Σερβία, συμπεριλαμβανομένου του μεγαλύτερου ορυχείου χαλκού της χώρας. Η Κίνα έχει επίσης προχωρήσει στη σύναψη δανείων προς τη Σερβία για την ανάπτυξη υποδομών στο πλαίσιο του σχεδίου Belt and Road.
«Ο μεγαλύτερος επενδυτής της Rio Tinto είναι η Κίνα και πρόσφατα τέθηκε σε ισχύ μια Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου με την Κίνα, η οποία ορίζει ότι το λίθιο μπορεί να εξάγεται στην Κίνα από τη Σερβία με μηδενικούς δασμούς. Επομένως, σίγουρα η Κίνα θα το εκμεταλλευτεί αυτό», ισχυρίζεται ο Đorđe Dimitrov από το Κέντρο Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Βελιγράδι.
Κινεζικές επενδύσεις στη Σερβία
Σύμφωνα με το Balkan Investigative Reporting Network (BIRN), η Κίνα επένδυσε 32 δισ. ευρώ στην περιοχή των Βαλκανίων την περίοδο 2009-2021. Μόνο στη Σερβία, οι κινεζικές επενδύσεις έφτασαν τα 10,3 δισ. ευρώ.
Ωστόσο, παρά τις εισροές κινεζικών κεφαλαίων, η ΕΕ παραμένει ο κορυφαίος οικονομικός εταίρος, με το 70% των συνολικών άμεσων ξένων επενδύσεων και το 81% των εξαγωγών, επισημαίνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε σχετική έκθεση του.
«Η Σερβία έχει το πλεονέκτημα ότι βρίσκεται στο δρόμο να γίνει μέλος της ΕΕ και είναι στενά συνδεδεμένη με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Κίνα αναμένει επίσης ότι μια μέρα η Σερβία θα γίνει μέλος της ΕΕ, κάτι που θα έχει πρόσθετη σημασία για την κινεζική οικονομική στρατηγική στην περιοχή», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Predrag Bjelić, καθηγητής διεθνούς εμπορίου στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου.
Η ζήτηση λιθίου παρέχει στη Σερβία μεγαλύτερη μόχλευση
Η Rio Tinto προβλέπει ότι η μέγιστη παραγωγή λιθίου στη Σερβία θα μπορούσε να είναι περίπου 58.000 τόνοι. Αυτό θα έβαζε τη Σερβία στον χάρτη όσον αφορά την εξόρυξη και την επεξεργασία λιθίου. Θα έδινε επίσης στη Σερβία μεγαλύτερη μόχλευση έναντι της ΕΕ.
Ωστόσο, ο Vuk Vuksanović αναφέρει: «Η εξάρτηση είναι αμφίδρομη. Ο εφοδιασμός της ΕΕ με λίθιο σίγουρα θα έδενε τη Σερβία με την ΕΕ σε μια νέα εφοδιαστική αλυσίδα, αλλά θα αύξανε επίσης την εξάρτηση της ΕΕ από τη Σερβία σε κάποιο βαθμό».
Η ισορροπία τώρα για τη Σερβία κρίνεται από το αν οι οικονομικές της υποσχέσεις, τόσο στην Κίνα όσο και στην ΕΕ, θα βοηθήσουν στην επίτευξη των πολιτικών στόχων των δύο μερών, χωρίς ωστόσο η Σερβία να διακινδυνεύσει τους δικούς της στόχους.
«Η Σερβία εξισορροπεί τις σχέσεις της με την Κίνα και την ΕΕ με επίκεντρο το λίθιο, ευθυγραμμίζοντας τα εξορυκτικά της έργα με τα ευρωπαϊκά συμφέροντα, ενώ διατηρεί ισχυρούς δεσμούς με την Κίνα. Αυτή η προσέγγιση επιτρέπει στη Σερβία να επωφεληθεί από τις επενδύσεις της ΕΕ και τις εφοδιαστικές αλυσίδες της αυτοκινητοβιομηχανίας της, ενώ παράλληλα αξιοποιεί την κινεζική συμμετοχή σε βασικούς κλάδους όπως η εξόρυξη και η παραγωγή χάλυβα, διασφαλίζοντας ότι θα μεγιστοποιήσει τα οικονομικά οφέλη και από τις δύο συνεργασίες», κατέληξε ο Milić.
Με πληροφορίες από euronews.com
