Η ΕΕ «λυπάται βαθύτατα» για την απόφαση του προέδρου Trump να προωθήσει την εξόρυξη βαθέων υδάτων σε διεθνή ύδατα, συμμετέχοντας σε μια ομάδα φορέων και κρατών που αμφισβητούν τη νομιμότητα της προσπάθειας της Ουάσιγκτον να εξασφαλίσει προμήθειες λιθίου, μετάλλων σπάνιων γαιών και άλλων κρίσιμων πρώτων υλών.
Η απόφαση της Ουάσιγκτον να παρακάμψει τις συνεχιζόμενες διεθνείς συνομιλίες και να ανοίξει μονομερώς τα διεθνή ύδατα σε εταιρείες εξόρυξης που υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ, έχει πυροδοτήσει φόβους για μια περιβαλλοντικά καταστροφική δραστηριότητα και η ΕΕ είναι μεταξύ πολλών φωνών που αμφισβητούν πλέον τη νομιμότητα της κίνησης.
Το εκτελεστικό διάταγμα του Προέδρου Trump ήρθε λίγες εβδομάδες αφότου η International Seabed Authority (ISA) ολοκλήρωσε την 30ή σύνοδο της στην Τζαμάικα, χωρίς να οριστικοποιήσει ένα κανονιστικό πλαίσιο για την ασφαλή και βιώσιμη εκμετάλλευση των ορυκτών πόρων του βυθού, παρατείνοντας το παγκόσμιο μορατόριουμ στην εξόρυξη βυθού.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε ότι «λυπάται βαθύτατα» για την εκτελεστική εντολή του προέδρου των ΗΠΑ που «παρακάμπτει» τις διαπραγματεύσεις που διενεργεί η ISA, η οποία ιδρύθηκε βάσει της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UN Convention on the Law of the Sea, UNCLOS).
Εκπρόσωπος της εκτελεστικής εξουσίας της ΕΕ είπε ότι η Σύμβαση του 1982 «καθορίζει το νομικό πλαίσιο με βάση το οποίο πρέπει να διεξάγονται όλες οι δραστηριότητες στους ωκεανούς και τις θάλασσες» και «αντανακλά μια ισορροπία που επιτρέπει τη διευθέτηση των διαφόρων συμφερόντων των επιμέρους κρατών, προστατεύοντας τα κοινά συμφέροντα της διεθνούς κοινότητας και της ανθρωπότητας συνολικά».
Ωστόσο, οι ΗΠΑ δεν επικύρωσαν ποτέ την UNCLOS, με τον πρόεδρο Ronald Reagan να είναι δύσπιστος κατά τη θέσπιση της και τις επακόλουθες προσπάθειες να ενταχθούν οι ΗΠΑ στο σημαντικό αριθμό χωρών -περισσότερες από 168- που έχουν υπογράψει τη σύμβαση, να εμποδίζεται σταθερά από μια μειοψηφία Ρεπουμπλικανών νομοθετών στη Γερουσία των ΗΠΑ.
Ωστόσο, η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ φαίνεται να συμμερίζεται την ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι η σύμβαση αντιπροσωπεύει το βασικό διεθνές δίκαιο που βασίζεται σε δεκαετίες αποδεκτών κανόνων και πρακτικών, και ως εκ τούτου εφαρμόζεται από τις ΗΠΑ βάσει νομικής σύμβασης.
«Είναι σημαντικό να υπενθυμίσουμε ότι οι διατάξεις της σύμβασης αντικατοπτρίζουν το εθιμικό διεθνές δίκαιο και επομένως είναι δεσμευτικές για όλα τα κράτη, ανεξάρτητα από το αν έχουν προχωρήσει στην υπογραφή της Σύμβασης ή όχι. Με τη διατήρηση της έννομης τάξης για τις θάλασσες και τους ωκεανούς, η Σύμβαση συμβάλλει στη βιώσιμη ανάπτυξη καθώς και στην ειρήνη, την ασφάλεια, τη συνεργασία και τις φιλικές σχέσεις μεταξύ όλων των εθνών», ανέφερε η Επιτροπή.
Η «πρώτη πειρατική επιχείρηση εξόρυξης στον κόσμο»
Ο Douglas McCauley, βιολόγος, καθηγητής στο UC Santa Barbara και στο πανεπιστήμιο της California στο Berkeley, λέει είπε ότι η κίνηση Trump δεν ήταν μόνο παράνομη, αλλά ότι επίσης προορίζεται να αποτύχει. «Οι ΗΠΑ έκαναν ένα βήμα μπροστά για να γίνουν η πρώτη «πειρατική» επιχείρηση εξόρυξης σε διεθνή ύδατα. Με κανόνες, θα μπορούσαμε να είχαμε ελέγξει τα ορυκτά που θα έπαιρνε η Κίνα ή οποιαδήποτε χώρα ή εταιρική οντότητα από αυτό το μέρος του ωκεανού», εξηγεί ο McCauley.
Ο Duncan Currie, νομικός και πολιτικός σύμβουλος στον Deep Sea Conservation Coalition με έδρα τις ΗΠΑ, δήλωσε ότι η μονομερής κίνηση της Ουάσιγκτον αποτελεί σαφή παραβίαση του διεθνούς δικαίου.
«Ανατρέπει περισσότερα από 40 χρόνια νομικού προηγούμενου όπως αυτό ορίζεται από τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, απειλεί να αποσταθεροποιήσει τη διαχείριση των ωκεανών παγκοσμίως και αποτελεί προσβολή για τους λαούς και τις χώρες σε όλο τον Ειρηνικό, καθώς αυτοί είναι που θα επηρρεαστούν περισσότερο».
Η Κίνα έχει ακολουθήσει την ίδια γραμμή, με τον εκπρόσωπο του υπουργείου Εξωτερικών Guo Jiakun να δηλώνει την επομένη της υπογραφής του εκτελεστικού διατάγματος ότι «η εξερεύνηση και εκμετάλλευση ορυκτών σε διεθνή ύδατα πρέπει να πραγματοποιηθεί σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας και στο πλαίσιο της ISA».
Διεθνές δίκαιο
Το εκτελεστικό διάταγμα του Προέδρου Trump μπορεί να σηματοδοτήσει έξαρση στις παγκόσμιες εντάσεις, επιδρώντας καταλυτικά σε κάποιες παγκόσμιες αρχές που παραδοσιακά τηρούνται. Ωστόσο η συγκεκριμένη περίπτωση δεν ήταν η πρώτη.
Υπό τη διοίκηση Biden, οι ΗΠΑ ολοκλήρωσαν ένα ερευνητικό πρόγραμμα ωκεανογραφίας διάρκειας δύο δεκαετιών – θεωρούμενο ως το μεγαλύτερο που έχει πραγματοποιηθεί ποτέ – για την χαρτογράφηση σχεδόν ενός εκατομμυρίου τετραγωνικών χιλιομέτρων περιοχών «εκτεταμένης υφαλοκρηπίδας», πέρα από την αποκλειστική οικονομική ζώνη των 200 ναυτικών μιλίων, μέσω του οποίου οι ΗΠΑ διεκδικούσαν αποκλειστικά δικαιώματα εκμετάλλευσης στους υποκείμενους ορυκτούς πόρους.
Η αξίωση των ΗΠΑ σε αυτόν τον τομέα, ο οποίος αναδείχθηκε το Δεκέμβριο του 2023 και στον οποίο ο Trump αναφέρεται έμμεσα στο εκτελεστικό του διάταγμα, βασιζόταν κατ' αρχήν σε περίπλοκα κριτήρια που ορίζονται στη UNCLOS και στο «εθιμικό διεθνές δίκαιο» που απορρέει από αυτό, το οποίο ο Trump κατηγορείται τώρα ότι προσπαθεί να παρακάμψει.
Παρά το γεγονός ότι η Κίνα επικαλέστηκε αυτή τη νομική σύμβαση στην κριτική της για το εκτελεστικό διάταγμα του Trump, είχε νωρίτερα - μαζί με τη Ρωσία και άλλους - αμφισβητήσει την αξίωση των ΗΠΑ για την εκτεταμένη υφαλοκρηπίδα της με το σκεπτικό ότι η Ουάσιγκτον δεν επικύρωσε ποτέ την UNCLOS.
Η επιρροή του Πεκίνου εντός της ISA – και η αντίστοιχη μηδενική της Ουάσιγκτον λόγω της μη συμμετοχής της – είναι μόνο ένας από τους λόγους που απορρίφθηκε η επικύρωση της UNCLOS από το Κογκρέσο των ΗΠΑ.
Με πληροφορίες από euronews.com
