Οι τιμές των μετάλλων ανεβαίνουν, οι αιτήσεις για άδειες εξερεύνησης εκτοξεύονται και οι επενδυτικές εταιρείες αναζητούν ευκαιρία σε έργα πράσινης ενέργειας και έργα εξόρυξης Κρίσιμων Ορυκτών Πρώτων Υλών (ΚΟΠΥ).
Λίθιο, στοιχεία σπάνιων γαιών, νικέλιο, χαλκός, αλουμίνα, όλες αυτές και άλλες πρώτες ύλες είναι εξαιρετικά σημαντικές για την απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα και το μετασχηματισμό της ενεργειακής οικονομίας, με συνέπεια η ζήτηση τους σε παγκόσμιο επίπεδο να έχει εκτοξευτεί.
Αυτό θέτει το ερώτημα, τι είναι οι ΚΟΠΥ; Γιατί είναι τόσο σημαντικές; Κινδυνεύουμε να εξορύξουμε περισσότερα από ό,τι πρέπει; Τι είδους ευκαιρία αντιπροσωπεύουν; Δύο ειδικοί στις ΚΟΠΥ απαντούν στο ερώτημα εάν αυτή η παγκόσμια τάση για πράσινη ενέργεια αποτελεί κίνδυνο για υπερβολική εξόρυξη ή αν τελικά ο ρυθμός που εξορύσσουμε τις ΚΟΠΥ δεν είναι αρκετά γρήγορος.
Τι είναι οι ΚΟΠΥ;
Ο Chris Vernon είναι ανώτερος κύριος ερευνητής στο CSIRO (Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation) της Αυστραλίας και ηγείται της πρωτοβουλίας Green Mineral Technologies.
«Τα ορυκτά είναι ενδιαφέροντα. Αν επιστρέψετε στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ή ακόμα και λίγο πριν, οι ΗΠΑ είχαν έναν κατάλογο κρίσιμων πρώτων υλών που περιελάμβανε πράγματα όπως ο σίδηρος και ο μπρούντζος. Ένας αμερικανός γεωλόγος μου είπε κάποτε: «Τα κρίσιμα ορυκτά είναι ορυκτά που θέλεις και δεν μπορείς να αποκτήσεις», νομίζω ότι αυτή είναι η απλούστερη εξήγηση», τονίζει ο Vernon. Με άλλα λόγια, οι ΚΟΠΥ είναι ορυκτά ζωτικής σημασίας για την ομαλή λειτουργία και τη συνεχή διασφάλιση της οικονομικής δραστηριότητας ενός κράτους, τα οποία είναι ευάλωτα σε πιθανές αναταράξεις, οικονομικής, πολιτικής ή περιβαλλοντικής φύσης, της εφοδιαστικής αλυσίδας.
Ο Carl Spandler, Αναπληρωτής Καθηγητής του Κέντρου Έρευνας Κρίσιμων Ορυκτών του Πανεπιστημίου της Αδελαΐδας, υποστηρίζει ότι οι μεγάλοι χρόνοι παράδοσης των εξορυκτικών εκμεταλλεύσεων συμβάλλουν στο πρόβλημα.
«Η ελλιπής προσφορά σηματοδοτεί οικονομικό κίνδυνο. Θα χρειαστούμε αυτές τις συγκεκριμένες πρώτες ύλες σε πέντε ή σε 10 χρόνια; Αυτά είναι τα χρονοδιαγράμματα τα οποία οι εταιρείες θα ήθελαν να εξετάσουν για να επενδύσουν στην ανάπτυξη εξορυκτικών έργων και αυτά τα έργα χρειάζονται χρόνο. Η συσχέτιση ανάμεσα στην προσφορά και τη ζήτηση σημαίνει επίσης ότι κάθε χώρα έχει το δικό της κατάλογο κρίσιμων ορυκτών, ώστε να καλύπτει μεμονωμένες απαιτήσεις σε πόρους για τις παραγωγικές της ανάγκες» εξηγεί ο Spandler.
«Αυτή τη στιγμή, ο κατάλογος των κρίσιμων ορυκτών στην Αυστραλία περιλαμβάνει τουλάχιστον 26 ορυκτά. Ο αριθμός αυτός δεν περιλαμβάνει μεμονωμένα χημικά στοιχεία. Για παράδειγμα, οι σπάνιες γαίες απαριθμούνται σε 15 ή 17, ανάλογα με τον τρόπο ταξινόμησης τους, ενώ και η ομάδα των πολύτιμων μετάλλων περιλαμβάνει από μόνη της άλλα έξι στοιχεία, γεγονός που σημαίνει ότι η διευρυμένη λίστα κρίσιμων ορυκτών της Αυστραλίας περιλαμβάνει περισσότερο από το μισό περιοδικό πίνακα. Η σημασία των κρίσιμων ορυκτών αυτή τη στιγμή είναι ότι πολλά από αυτά απαιτούνται για τον επερχόμενο ενεργειακό μετασχηματισμό», υποστηρίζει ο Vernon.
«Αυτά είναι τα στοιχεία που μπαίνουν σε ηλιακούς συλλέκτες, σε μπαταρίες συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας, σε κινητήρες ηλεκτρικών οχημάτων, σε ανεμογεννήτριες ή ανορθωτές για τη μετατροπή του εναλλασσόμενου ρεύματος σε συνεχές, κ.λπ. Συνεπώς, έχουμε να κάνουμε με ένα πραγματικά ευρύ φάσμα στοιχείων».
Είμαστε στο σωστό δρόμο για την εξόρυξη μεγάλων ποσοτήτων κρίσιμων ορυκτών;
Οι αναλυτές, οι εξορυκτικές εταιρείες, η βιομηχανία και οι κυβερνήσεις φαίνεται να συμφωνούν: Παρατηρούμε ένα τεράστιο έλλειμμα εφοδιασμού για μια ομάδα κρίσιμων πρώτων υλών. Το λίθιο, το κοβάλτιο, το νικέλιο, ο χαλκός και ο γραφίτης είναι τα κυριότερα. Η ζήτηση αυξάνεται με εκθετικούς ρυθμούς, όπως δείχνει το παρακάτω γράφημα από το Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας.
Ενώ πολλές εταιρείες κινούνται ήδη για να καλύψουν αυτό το κενό, χρειάζονται κατά μέσο όρο 16,5 χρόνια για να περάσει ένα έργο εξόρυξης από την ανακάλυψη ενός οικονομικά βιώσιμου κοιτάσματος στην παραγωγή. «Ακόμα κι αν ανακαλύψουμε τα ιδανικά κοιτάσματα σήμερα, δεν πρόκειται να συνεισφέρουν στις διαθέσιμες ποσότητες μέχρι το 2040. Συνεπώς, ο χρόνος τελειώνει και μάλιστα γρήγορα», είπε ο Spandler.
Όλα αυτά τα δεδομένα εγείρουν το ερώτημα αν οδεύουμε προς ένα τεράστιο έλλειμμα κρίσιμων ορυκτών. «Εξαρτάται πραγματικά ποιο ορυκτό ή υλικό κοιτάς», τόνισε ο Vernon. «To λίθιο, για παράδειγμα. Υπήρχε μία αίσθηση πριν από μερικά χρόνια ότι θα έχουμε μία πολύ απότομη έλλειψη λιθίου. Αλλά για κάποιον που ήξερε τα αποθέματα, ειδικά της Δυτικής Αυστραλίας, ήταν εμφανές ότι και μόνο αυτά τα αποθέματα θα μπορούσαν να καλύψουν την τότε παγκόσμια ζήτηση».
«Αυτό φυσικά αλλάζει όσο αυξάνονται οι απαιτήσεις, αλλά είμαι σχεδόν σίγουρος ότι η ζήτηση για λίθιο μπορεί να καλυφθεί, μιας και χώρες όπως η Χιλή, Αργεντινή, Βολιβία, και Κίνα έχουν πολλά αποθέματα λιθίου και ανακαλύπτονται συνεχώς και νέα».
Όσο για τα άλλα ορυκτά που είναι κρίσιμα για την απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα, ο Vernon δεν είναι τόσο σίγουρος. «Πιστεύω ότι πρέπει να ανησυχούμε περισσότερο για πρώτες ύλες όπως το κοβάλτιο, ίσως και το νικέλιο, μιας και δεν υπάρχουν διαθέσιμες μεγάλες ποσότητες νικελίου κατάλληλης ποιότητας για την παραγωγή μπαταριών. Ο χαλκός είναι σίγουρα άλλο ένα κρίσιμο μέταλλο για μένα γιατί η ηλεκτροδότηση σημαίνει περισσότερα καλώδια τα οποία χρειάζονται χαλκό. Αν κοιτάξετε σε όλο τον κόσμο, τα γνωστά κοιτάσματα χαλκού είναι αρκετά χαμηλής ποιότητας αυτή τη στιγμή. Οι σπάνιες γαίες αποτελούν επίσης ένα ανησυχητικό παράγοντα γιατί το μεγαλύτερο μέρος της διαθέσιμης προσφοράς προέρχεται από την Κίνα. Στον κόσμο υπάρχουν διάφορες εκμεταλλεύσεις εξόρυξης σπανίων γαιών, αλλά η παραγωγή τους είναι γενικά ελλιπής», τονίζει ο Vernon.
Ενώ όλα τα δεδομένα δείχνουν μια τεράστια έλλειψη στα επίπεδα προσφοράς, σίγουρα οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών θα ενθαρρύνουν όλο και περισσότερες εταιρείες να επενδύσουν σε νέα ορυχεία, ενώ οι χημικές μπαταρίες βελτιώνονται επίσης συνεχώς, μειώνοντας την ανάγκη για σπάνιους πόρους. Θα μπορούσε αυτό να οδηγήσει σε υπερκορεσμό της προσφοράς μέσα στα επόμενα χρόνια;
«Πιστεύω ότι υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος να αποτύχουμε να ανταποκριθούμε στη ζήτηση παρά να επιτύχουμε πλεονασματικά επίπεδα παραγωγής, μιας και βλέπουμε μια πραγματικά επιθετική παγκόσμια τάση για την απαλλαγή από τον άνθρακα σε πολλές χώρες», τόνισε ο Vernon.
«Αν μιλάτε για μικρές οριακές αυξήσεις στη δυναμικότητα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αυτό δεν είναι πρόβλημα, αλλά αν ξαφνικά θέλουμε να αναπτύξουμε έργα της τάξεως των γιγαβάτ, και αυτό συμβαίνει και σε πολλές χώρες ταυτόχρονα, τότε όλοι αναζητούν τις ίδιες πρώτες ύλες την ίδια στιγμή».
«Συνεπώς, υπάρχει ο κίνδυνος αν τα επίπεδα της των εξορυσσόμενων πρώτων υλών δεν είναι ικανοποιητικά, απλώς να μην υπάρχουν αρκετές πρώτες ύλες για την γρήγορη παραγωγή των τεχνολογιών πράσινης ενέργειας που θα μας απαλλάξουν από τον άνθρακα σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα».
Τι ευκαιρίες προσφέρει μια ταχεία ανάπτυξη στην εξόρυξη των ΚΟΠΥ;
Η Αυστραλία είναι μια χώρα ιδιαίτερα ευνοούμενη από τη διεθνή συγκυρία. Διαθέτει άφθονα αποθέματα όλων τα κρίσιμων ορυκτών, θέληση και τεχνογνωσία για την αξιοποίηση τους και ένα ηλιακό και αιολικό δυναμικό που μπορεί να βοηθήσει στην παραγωγή βιώσιμης ενέργειας για την εξόρυξη αυτών των κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών.
Το 2021, η Αυστραλία έγινε ο πρώτος παραγωγός λιθίου και βρίσκεται στην πρώτη πεντάδα για το κοβάλτιο, το μαγγάνιο, το αντιμόνιο και τα ορυκτά σπάνιων γαιών. Κατέχει επίσης τους μεγαλύτερους ανακτήσιμους πόρους τανταλίου, ζιρκονίου, ρουτιλίου (φυσικά απαντώμενο τιτάνιο) και νικελίου και κατατάσσεται στην πρώτη πεντάδα για το λίθιο, το κοβάλτιο, το βολφράμιο, το βανάδιο, το νιόβιο, το αντιμόνιο και το μαγγάνιο, σύμφωνα με την Geoscience Australia. «Η έκρηξη της ζήτησης για κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες είναι μια τεράστια ευκαιρία για την Αυστραλία, την οποία πρέπει να εκμεταλλευτεί με αποφασιστικότητα και αποτελεσματικότητα», είπε ο Vernon.
«Σε επίπεδο Αυστραλίας έχουμε μια φανταστική ευκαιρία, αλλά δε νομίζω ότι είναι η παραδοσιακή ευκαιρία. Παραδοσιακά, ήμασταν πολύ καλοί στο να εξορύσσουμε, να παράγουμε συμπυκνώματα, να τα επεξεργαζόμαστε ελάχιστα και να τα αποστέλλουμε κάπου αλλού για περαιτέρω επεξεργασία. Νομίζω ότι η ευκαιρία αυτή τη στιγμή είναι να προχωρήσουμε λίγο πιο πέρα στη μεταποίηση, να κατακτήσουμε επιθετικά ορισμένες από αυτές τις αγορές, για παράδειγμα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, την Ιαπωνία, την Ινδία, τη Νότια Κορέα, με ένα ελαφρώς πιο επεξεργασμένο προϊόν ή ακόμη και ένα πρώτου επιπέδου υλικό, έτοιμου για παραγωγή, για να επωφεληθούμε από την αυξανόμενη ζήτηση που διαφαίνεται από αυτές τις οικονομίες».
«Αυτό θα απαιτούσε περισσότερη επεξεργασία και κατασκευή κατάντη, κάτι που η Αυστραλία έχει αφήσει ιστορικά σε χώρες με χαμηλότερο κόστος εργασίας. Ωστόσο, υπάρχουν άλλοι τρόποι εξοικονόμησης κόστους. Ένας λόγος που αυτές οι πρώτες ύλες θεωρούνται κρίσιμες είναι οι χώρες στις οποίες παράγονται και η εγγενής αστάθεια που χαρακτηρίζει αυτές τις χώρες»..
«Είναι η στιγμή που πρέπει να εκμεταλλευτούμε τη σταθερότητα που μπορεί να προσφέρει η Αυστραλία. Εκτός αυτού, έχουμε ένα πλεονέκτημα στο ότι έχουμε τεράστιες δυνατότητες όσον αφορά στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Το ενεργειακό κόστος είναι ένα από τα μεγαλύτερα πρόσθετα κόστη για την παραγωγή αυτών των κρίσιμων ορυκτών. Μπορούμε ενδεχομένως να παράξουμε αυτά τα προϊόντα πολύ πιο φθηνά μόλις αναπτύξουμε σε ικανοποιητικό βαθμό τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Θεωρώ ότι η Αυστραλία μπορεί να επεκταθεί στην παραγωγή μπαταριών και μόνιμων μαγνητών. Έχουμε τις πρώτες ύλες εδώ. Θα μπορούσαμε να το κάνουμε μόνοι μας», υποστηρίζει ο Spandler.
Εξόρυξη για το μέλλον
Η Αυστραλία φαίνεται να βρίσκεται σε ένα ιδανικό μονοπάτι - προικισμένη με άφθονη ανανεώσιμη ενέργεια, κρίσιμα ορυκτά και κατασκευαστική τεχνογνωσία - και έχει την ευκαιρία να εξελιχθεί σε έναν ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς κρίσιμων ορυκτών για την ενεργειακή μετάβαση παγκοσμίως. Ωστόσο, τι θα συμβεί μετά; Μόλις έχουμε τις ανεμογεννήτριες, τα ηλεκτρικά οχήματα και τις μπαταρίες που χρειαζόμαστε για την αποθήκευση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, πώς θα μοιάζει η εξόρυξη;
«Πιστεύω ότι είναι αναπόφευκτο να αναπτύξουμε μια κυκλική οικονομία», δήλωσε ο Vernon, «H εξόρυξη θα αρχίσει αναπόφευκτα να χάνει το σημαντικό της ρόλο μετά από μία τέτοια εξέλιξη, αν και δε νομίζω ότι αυτό θα γίνει πολύ σύντομα, αλλά θα γίνει. Νομίζω ότι οι εταιρείες εξόρυξης πρέπει να προετοιμαστούν και να σκεφτούν τι θα ακολουθήσει».
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ορίζει την κυκλική οικονομία ως «ένα μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης, το οποίο περιλαμβάνει κοινή χρήση, μίσθωση, επαναχρησιμοποίηση, επισκευή, ανακαίνιση και ανακύκλωση υπαρχόντων υλικών και προϊόντων, όσο το δυνατόν περισσότερο».
Η ιδέα είναι να μειωθούν τα απόβλητα στο απολύτως ελάχιστο. Όταν ένα προϊόν φτάνει στο τέλος της ζωής του, ανακαινίζεται, επαναχρησιμοποιείται και ανακυκλώνεται για να χρησιμοποιηθεί ξανά και ξανά, δημιουργώντας έτσι περαιτέρω αξία. «Είναι σίγουρο ότι, θα απαιτηθούν υποδομές ανακύκλωσης στην Αυστραλία. Θέλουμε να γίνουμε η χώρα που στέλνει τα ηλεκτρικά μας οχήματα κάπου αλλού για ανακύκλωση; Δε νομίζω», επιμένει ο Vernon.
«Πιστεύω επίσης ότι υπάρχει μια πτυχή κοινωνικής ευθύνης που πολλές από αυτές τις εταιρείες αναγνωρίζουν τώρα. Εάν παράγουμε ένα προϊόν, δεν το θέλουμε να καταλήξει σε χωματερή σε 20 χρόνια, θέλουμε να είμαστε μια εταιρεία που θα το επαναφέρει και θα του δώσει μια νέα ζωή».
Σύμφωνα με το CSIRO, μόνο το 10% των αποβλήτων μπαταριών ιόντων λιθίου στην Αυστραλία ανακυκλώθηκε το 2021, με τα υπόλοιπα είτε να καταλήγουν σε μικτούς χώρους υγειονομικής ταφής στο εσωτερικό, θέτοντας σημαντικό κίνδυνο πυρκαγιάς και ρύπανσης, ή να αποστέλλονται στο εξωτερικό υπό αυστηρές συνθήκες για περαιτέρω επεξεργασία.
Η ανάπτυξη και η επέκταση των δυνατοτήτων ανακύκλωσης για κρίσιμα ορυκτά και συγκεκριμένα μπαταρίες, θα ήταν το τελευταίο βήμα για την εξαγωγή μέγιστης αξίας από την αλυσίδα εφοδιασμού των πράσινων τεχνολογιών και τη διασφάλιση ενός μέλλοντος απαλλαγμένου από την απειλή της περιβαλλοντικής κατάρρευσης. Μόνο ο χρόνος θα δείξει σε ποιο βαθμό θα μπορέσει η Αυστραλία να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία που τις δίνουν οι κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες.
Με πληροφορίες από proactiveinvestors.com.au
