Ο πρόεδρος της Χιλής, Gabriel Boric, προωθεί σχέδιο, το οποίο θα απαιτεί την κρατική συμμετοχή και τον έλεγχο των νέων αλλά και των υπαρχόντων εκμεταλλεύσεων λιθίου στη χώρα, η οποία διαθέτει τα μεγαλύτερα γνωστά αποθέματα λιθίου στον κόσμο.
Ο Boric υποστηρίζει ότι το σχέδιο θα προστατεύσει τη βιοποικιλότητα και τα δικαιώματα των ιθαγενών και θα βοηθήσει στη δικαιότερη κατανομή των κερδών που προκύπτουν από τον ορυκτό πλούτο της Χιλής.
Η Χιλή φιλοξενεί τα μεγαλύτερα αποθέματα λιθίου στον κόσμο στην αχανή έρημο της Ατακάμα στο βόρειο τμήμα της χώρας. Η έρημος είναι γνωστή για τις αλυκές της, τις μεγάλες επίπεδες περιοχές όπου το νερό έχει εξατμιστεί και έχει αφήσει συγκεντρωμένα στερεά ιζήματα. Το λίθιο μπορεί να εξαχθεί από άλμες σε αυτές τις αλυκές.
Η έρημος Ακατάμα καλύπτει επίσης περιοχές της γειτονικής Βολιβίας και της Αργεντινής. Η περιοχή αναφέρεται ως το «τρίγωνο του λιθίου». Θεωρείται ότι διαθέτει περίπου τα μισά από τα παγκόσμια αποθέματα λιθίου, αν και αποθέσεις λιθίου υπάρχουν και σε πολλές άλλες περιοχές παγκοσμίως.
Επί του παρόντος, η μεγαλύτερη χώρα όσον αφορά στις εξαγωγές λιθίου στον κόσμο είναι η Αυστραλία, με τη Χιλή στη δεύτερη θέση. Αλλά άλλες χώρες, όπως η Κίνα, η Αργεντινή, η Βραζιλία και ακόμη και οι ΗΠΑ, διαθέτουν σημαντικά αποθέματα λιθίου και παραγωγική ικανότητα και όλοι στοχεύουν στην αύξηση της παραγωγής τα επόμενα χρόνια.
Πολλές χώρες έχουν προχωρήσει στην επιβολή περιορισμών για πρώτες ύλες μπαταριών ηλεκτρικών οχημάτων, με το Μεξικό να εθνικοποιεί πρόσφατα τα κοιτάσματα λιθίου του και την Ινδονησία να απαγορεύει τις εξαγωγές νικελίου με την ελπίδα να αναπτύξει την εγχώρια αλυσίδα αξίας.
Οι τιμές του λιθίου ήταν ασταθείς τα τελευταία χρόνια, με τις αυξήσεις να φτάνουν περίπου το 400% στα τέλη του 2021, λόγω των προκλήσεων στην εφοδιαστική αλυσίδα και της εξαιρετικά υψηλής ζήτησης ηλεκτρικών αυτοκινήτων, την οποία η προσφορά δεν ήταν σε θέση να καλύψει.
Η επικρατούσα άποψη ήταν ότι οι τιμές θα μειωθούν απότομα μέσα στο 2023 και μέχρι στιγμής αυτό έχει επιβεβαιωθεί. Οι τιμές εξακολουθούν να είναι υψηλές σε σύγκριση με τους ιστορικούς μέσους όρους, αλλά μειώνονται γρήγορα και πλησιάζουν σε αυτούς τους μέσους όρους.
Η μπαταρία ενός ηλεκτρικού αυτοκινήτου περιέχει περίπου 11 κιλά λίθιο. Σε πρόσφατες τιμές, κάθε τέτοια μπαταρία περιέχει λίθιο αξίας μερικών εκατοντάδων δολαρίων.
Το σχέδιο του Boric θα επηρεάσει δύο από τους μεγαλύτερους παραγωγούς λιθίου στον κόσμο, την Albemarle και τη Sociedad Quimica y Minera de Chile (SQM), που λειτουργούν και οι δύο στη Χιλή. Η Albemarle είναι μια πολυεθνική που ιδρύθηκε το 1992 ως spin-off της Ethyl Corporation, της εταιρείας που είναι υπεύθυνη για την χρήση μολύβδου στη βενζίνη. Η SQM ιδρύθηκε αρχικά ως Χιλιανή κρατική εταιρεία το 1968, αλλά τώρα ανήκει στον Χιλιανό δισεκατομμυριούχο Julio Ponce Lerou, γαμπρό του Χιλιανού δικτάτορα Augusto Pinochet. Οι μετοχές των δύο εταιρειών στο χρηματιστήριο υποχώρησαν κατά 21% και 10% στις 21 Απριλίου 2023 μετά την ανακοίνωση του σχεδίου του Boric.
Η κυβέρνηση δε θα πάρει άμεσα τον έλεγχο των δραστηριοτήτων αυτών των εταιρειών. Αντίθετα, το σχέδιο θα τεθεί σε ισχύ με την ανανέωση των συμβολαίων εκμετάλλευσης. Η σύμβαση της SQM θα λήξει το 2030 και της Albemarle το 2043. Ο Boric ελπίζει ότι οι εταιρείες θα ήταν ανοιχτές στην κρατική συμμετοχή πριν από αυτές τις ημερομηνίες.
Ο Boric σκοπεύει να παρουσιάσει το σχέδιο κρατικοποίησης στο κογκρέσο αργότερα εντός του τρέχοντος άτους. Είναι γεγονός όμως ότι το κογκρέσο έχει μπλοκάρει πολλές από τις προτάσεις του στο παρελθόν.
Η πολιτική σκηνή της Χιλής περνάει από πολλές αλλαγές αυτή τη στιγμή. Η χώρα ήρθε αντιμέτωπη με συνεχείς διαδηλώσεις που ξεκίνησαν το 2019 απαιτώντας ένα νέο σύνταγμα που θα αντικαταστήσει το σημερινό, το οποίο εφαρμόστηκε επί του δικτάτορα Augusto Pinochet το 1980.
Στη συνέχεια, το 2021, ο Boric, ένας σοσιαλιστής που, στα 37 του, είναι ένας από τους νεότερους ηγέτες κράτους στον κόσμο, είχε μια ευρεία νίκη επί του ακροδεξιού αντιπάλου του Jose Antonio Kast, ο οποίος είχε υπηρετήσει στο παρελθόν υπό τον Pinochet.
Με την υποστήριξη της λαϊκής εντολής, ο Boric πρότεινε ένα νέο σύνταγμα με πολλές προοδευτικές μεταρρυθμίσεις. Μία από αυτές τις προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις (Άρθρο 27) θα ήταν η κρατικοποίηση των δραστηριοτήτων εξόρυξης, αλλά το άρθρο απορρίφθηκε πριν το σύνταγμα τεθεί σε ψηφοφορία. Αντίθετα, περιλήφθηκε μια διάταξη σύμφωνα με την οποία οι εξορυκτικές εταιρείες πρέπει να διατηρούν αποθεματικά κεφάλαια για την αποκατάσταση των επιπτώσεων από τις εξορυκτικές δραστηριότητες.
Το προτεινόμενο σύνταγμα υποστηρίχθηκε από την πλειοψηφία των Χιλιανών στην αρχή, ιδιαίτερα από τη νεολαία και τα αριστερά κόμματα. Αλλά καθώς πλησίαζε το δημοψήφισμα για την έγκριση του, οι δημοσκοπήσεις αποτύπωναν αντιστροφή του κλίματος και το προτεινόμενο σύνταγμα απορρίφθηκε με μεγάλη πλειοψηφία. Η κυβέρνηση συντάσσει τώρα μια δεύτερη πρόταση, καθώς οι περισσότεροι Χιλιανοί εξακολουθούν να θέλουν να αντικατασταθεί το σύνταγμα του Pinochet.
Αλλά αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που η Χιλή προσπαθεί να κρατικοποιήσει την εξορυκτική βιομηχανία. Στα τέλη της δεκαετίας του '60 και στις αρχές της δεκαετίας του '70, η Χιλή πίεσε για την κρατικοποίηση αρκετών βιομηχανικών τομέων, ιδιαίτερα της εξόρυξης χαλκού.
Ο σοσιαλιστής πρόεδρος της Χιλής, Salvador Allende, εξελέγη το 1970 με την υπόσχεση να κρατικοποιήσει πλήρως την εξόρυξη χαλκού, χωρίς να αποζημιώσει τις διάφορες (σε μεγάλο βαθμό με έδρα τις ΗΠΑ) εταιρείες που δραστηριοποιούνταν τότε στην εξόρυξη χαλκού στη χώρα. Η βιομηχανία χαλκού κρατικοποιήθηκε αμέσως μετά την εκλογή του, με πολύ μικρές αποζημιώσεις προς τις εταιρείες, γεγονός που προκάλεσε την οργή των ΗΠΑ.
Στη συνέχεια, το 1973, ένα πραξικόπημα με την υποστήριξη των ΗΠΑ οδήγησε στην καθαίρεση και τον θάνατο του δημοκρατικά εκλεγμένου Allende και στην αντικατάστασή του με το δικτάτορα Pinochet.
Η ανακοίνωση του Boric απέχει από αυτή του Allende, καθώς δε στοχεύει στην άμεση κρατικοποίηση της βιομηχανίας χωρίς αποζημίωση. Επίσης, δεν αντιστοιχεί στην πρόταση του άρθρου 27, καθώς αυτό θα έδινε στο κράτος αποκλειστικά δικαιώματα εξόρυξης σε πολλές ορυκτές πρώτες ύλες. Αντίθετα, η ισχύουσα πρόταση του Boric επιδιώκει να επιβάλλει ειδικές συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα όσον αφορά μόνο στο λίθιο.
Ωστόσο, το κράτος της Χιλής εξακολουθεί να κατέχει τη βιομηχανία εξόρυξης χαλκού της χώρας μέσω της Codelco, η οποία προμηθεύει το 11% του χαλκού παγκοσμίως. Ο Boric θα χρησιμοποιούσε αυτή την εταιρεία για να αναλάβει ένα ρόλο στην εξεύρεση του καλύτερου τρόπου διαχείρισης τυχόν εταιρικών σχέσεων δημόσιου-ιδιωτικού τομέα για την εξόρυξη λιθίου.
Οι ΗΠΑ διαθέτουν επί του παρόντος μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με τη Χιλή, η οποία ισχύει από το 2004. Αυτό είναι σχετικό με τις νέες οδηγίες για τα κρίσιμα ορυκτά μπαταριών από τις ΗΠΑ, οι οποίες απαιτούν οι πρώτες ύλες των μπαταριών να προέρχονται από τις ΗΠΑ ή από χώρες με συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με τις ΗΠΑ, προκειμένου τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα που φέρουν αυτές τις μπαταρίες να πληρούν τις προϋποθέσεις για πιστώσεις φόρου, σύμφωνα με το νέο νόμο για τη μείωση του πληθωρισμού που εισήγαγε ο πρόεδρος Biden.
Με πληροφορίες από electrek.com
