Καθώς η αστικοποίηση συνεχίζει να εντείνεται και ο παγκόσμιος πληθυσμός να αυξάνεται, η ανάγκη για βιώσιμες πόλεις γίνεται όλο και πιο κρίσιμη. Οι έξυπνες πόλεις, οι οποίες ενσωματώνουν τεχνολογία και δεδομένα για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών, προσφέρουν μια μοναδική ευκαιρία για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προκλήσεων και την προώθηση της κυκλικής οικονομίας.
Η κυκλική οικονομία αποτελεί ένα μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης που στοχεύει στη μείωση της σπατάλης και τη μεγιστοποίηση της αποδοτικότητας των πόρων. Στην κυκλική οικονομία προωθούνται οι αρχές της μείωσης των πρωτογενών πρώτων υλών, της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης και απαιτείται μετατόπιση από την παραδοσιακή γραμμική οικονομία, η οποία ακολουθεί ένα μοντέλο παραγωγής - κατανάλωσης - απόρριψης.
Οι πόλεις μπορούν να μετατραπούν από «μαύρες τρύπες που απορροφούν τρόφιμα, ενέργεια και άλλους πόρους, σε κινητήρες ενός αναγεννητικού συστήματος τροφίμων και βιοοικονομίας», σύμφωνα με το Ίδρυμα Ellen MacArthur. Η παραγωγή που αναγεννά αντί να βλάπτει τα φυσικά συστήματα από τα οποία εξαρτάται, είναι ο βασικός στόχος της κυκλικής οικονομίας.
Πώς μπορεί όμως να γίνει η μετάβαση σε μια επιτυχημένη κυκλική οικονομία στις έξυπνες πόλεις;
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε μια σειρά πρωτοβουλιών στο πλαίσιο ενός σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία το 2015 για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος, με στόχο τη «διατήρηση της αξίας των προϊόντων, των υλικών και των πόρων για το μεγαλύτερο δυνατό χρονικό διάστημα, προκειμένου να αναπτυχθεί μια βιώσιμη οικονομία».
Οι πόλεις δέχονται ολοένα και περισσότερους νέους κατοίκους οι οποίοι αναζητούν καλύτερες υπηρεσίες, θέσεις εργασίας και πολιτιστικές ευκαιρίες, παρόλο που οι υποδομές των αστικών κέντρων δεν είναι καλά συντηρημένες. Επί του παρόντος, οι πόλεις χρησιμοποιούν το 60% της ενέργειας που παράγεται παγκοσμίως και παράγουν το 70% των απορριμμάτων και των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Οι προϋπολογισμοί των δήμων διαρκώς περιορίζονται ενώ οι απαιτήσεις για αυξάνονται. Ταυτόχρονα, δεν υπάρχει πλέον η πολυτέλεια να παραβλέπονται οι επιπτώσεις της κατανάλωσης στο περιβάλλον, την πολιτική ή την οικονομία.
Ένας από τους κρίσιμους τομείς όπου οι έξυπνες πόλεις μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την κυκλική οικονομία είναι οι μεταφορές. Οι μεταφορές ευθύνονται για ένα σημαντικό ποσοστό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και η μείωση αυτών των εκπομπών είναι κρίσιμη για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Τα έξυπνα συστήματα μεταφορών, τα οποία ενσωματώνουν δεδομένα από αισθητήρες, GPS και άλλες πηγές, μπορούν να βελτιστοποιήσουν τη ροή της κυκλοφορίας, να μειώσουν την κυκλοφοριακή συμφόρηση και να ενθαρρύνουν τρόπους μεταφοράς χαμηλών εκπομπών άνθρακα, όπως η ποδηλασία και η δημόσια συγκοινωνία.
Ένας άλλος τομέας όπου οι έξυπνες πόλεις μπορούν να προωθήσουν την κυκλική οικονομία είναι το δομημένο περιβάλλον. Τα κτίρια αποτελούν σημαντική πηγή κατανάλωσης ενέργειας και εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων είναι απαραίτητη για τη μείωση των περιβαλλοντικών τους επιπτώσεων. Οι έξυπνες τεχνολογίες κτιρίων, όπως τα ενεργειακά αποδοτικά συστήματα φωτισμού και θέρμανσης, μπορούν να μειώσουν την κατανάλωση ενέργειας και να βελτιώσουν τη συνολική βιωσιμότητα των κτιρίων.
Μερικά σημαντικά παραδείγματα:
1. Προώθηση των αρχών της κυκλικής οικονομίας στο Άμστερνταμ
Για να αντιμετωπίσει τη χαμηλή θερμοκρασία του πόσιμου νερού κατά τη διάρκεια του χειμώνα, η Sanquin, εταιρεία παραγωγής προϊόντων υγείας, συνεργάστηκε με την Waternet (υπηρεσία ύδρευσης του Άμστερνταμ). Τα πρώτα πέντε χρόνια, η συνεργασία στοχεύει να εξοικονομήσει 20.000 GJ ενέργειας. Δεδομένου ότι η διαδικασία παραγωγής της Sanquin αυξάνει τη θερμοκρασία του πόσιμου νερού, θα απαιτείται λιγότερη ενέργεια από τους καταναλωτές για τη θέρμανση του νερού σε οικιακά περιβάλλοντα, εξοικονομώντας ενέργεια και χρήματα.
2. Προώθηση των αρχών της κυκλικής οικονομίας στο Ελσίνκι
Για την προώθηση των βιώσιμων μεταφορών, το Ελσίνκι έχει αναλάβει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες, συμπεριλαμβανομένων ενός προγράμματος κοινής χρήσης ποδηλάτων και ενός προγράμματος κοινής χρήσης αυτοκινήτου. Η πόλη διαθέτει επίσης οργανωμένο σύστημα διαχείρισης της κυκλοφορίας που χρησιμοποιεί δεδομένα για τη βελτιστοποίηση της ροής της κυκλοφορίας και τη μείωση των εκπομπών. Μέχρι το τέλος του 2019, το Ελσίνκι είχε εξοικονομήσει 47 εκατ. ευρώ, 6,9 εκατ. λίτρα καυσίμου και 17.100 τόνους εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα χάρη στον συντονισμό της κυκλοφορίας με έξυπνα συστήματα, τα οποία έχουν εφαρμοστεί στην πόλη από το 2014.
Ωστόσο, η εφαρμογή έξυπνων λύσεων σε αστικά περιβάλλοντα για την προώθηση της κυκλικής οικονομίας, παρουσιάζει και προκλήσεις. Μια σημαντική πρόκληση είναι το υψηλό αρχικό κόστος της ανάπτυξης προηγμένων τεχνολογιών, που μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εμπόδιο για πολλές πόλεις. Επιπλέον, η αποτελεσματική διακυβέρνηση και ο συντονισμός μεταξύ διαφορετικών τομέων και συμμετεχόντων φορέων, είναι ουσιαστικής σημασίας για να διασφαλιστεί ότι οι έξυπνες λύσεις ενσωματώνονται αποτελεσματικά και αποφέρουν τα μέγιστα οφέλη.
Συμπερασματικά, ο συνδυασμός των έξυπνων πόλεων και της κυκλικής οικονομίας αποτελεί μια συναρπαστική ευκαιρία για την αντιμετώπιση ορισμένων από τις πιο πιεστικές περιβαλλοντικές και κοινωνικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πόλεις σήμερα. Ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας να εξεταστούν οι λύσεις της κυκλικής οικονομίας σε όλη τη διαδικασία κατασκευής ενός αστικού περιβάλλοντος, από τον σχεδιασμό χρήσης γης, την κατασκευή υποδομών και κτιρίων, τη συντήρηση και την κατεδάφιση.
Με πληροφορίες από etedge-insights.com