Παρά το γεγονός ότι οι πόροι του πλανήτη είναι πεπερασμένοι, η παγκόσμια οικονομία παραμένει σε μεγάλο βαθμό γραμμική και στηρίζεται σε προϊόντα μίας χρήσης. Η στροφή προς μια κυκλική οικονομία, όπου οι εταιρείες ανακτούν ή ανακυκλώνουν πόρους, έχει συναντήσει εμπόδια, συμπεριλαμβανομένης της χαμηλής αξίας των μεταχειρισμένων προϊόντων και του υψηλού κόστους της ανακύκλωσης.
Η παγκόσμια οικονομία εξακολουθεί να λειτουργεί με γραμμικό τρόπο: εξόρυξη πρώτων υλών, παραγωγή προϊόντων, κατανάλωση και απόρριψη υλικών. Ως μη βιώσιμη πρακτική, η γραμμική οικονομία θα πρέπει να μετατραπεί σε κυκλική οικονομία, στην οποία οι επιχειρήσεις ανακτούν ή ανακυκλώνουν πόρους που επαναχρησιμοποιούνται στην αλυσίδα αξίας τους. Ωστόσο, η κυκλική οικονομία παραμένει δύσκολη στην υλοποίηση της, παρά το γεγονός ότι θα πρόσεφερε τρισεκατομμύρια δολάρια σε δημιουργία αξίας. Τα εμπόδια περιλαμβάνουν τη χαμηλή υπολειμματική αξία των χρησιμοποιημένων προϊόντων, την αδυναμία συλλογής υλικών, το απαγορευτικό κόστος διαχωρισμού και επεξεργασίας των υλικών και την έλλειψη ιχνηλασιμότητας των προϊόντων και των υλικών που ανακυκλώνονται.
Για να επιταχυνθεί ο ρυθμός της καινοτομίας και της μάθησης, το Ινστιτούτο Ψηφιακών υπηρεσιών, Δεδομένων και Σχεδίου (Digital, Data and Design Institute, D^3) στο Harvard Business School φιλοξένησε πρόσφατα μια εκδήλωση με επίκεντρο την κυκλική οικονομία, όπου επιχειρηματίες και διευθυντικά στελέχη επιχειρήσεων μοιράστηκαν τους τρόπους με τους οποίους αξιοποιούν τα ψηφιακά εργαλεία και την τεχνητή νοημοσύνη για να άρουν αυτά τα εμπόδια και να δημιουργήσουν εντελώς νέες αγορές και επιχειρηματικά μοντέλα. Συγκεκριμένα, η εκδήλωση βοήθησε στον εντοπισμό τριών βασικών τρόπων για την επίτευξη μιας πιο κυκλικής οικονομίας: επέκταση της ζωής των προϊόντων, αποδοτικότητα χρήσης των υλικών και χρήση ανακυκλωμένων υλικών.
Επέκταση της ζωής του προϊόντος
Η επέκταση της ζωής του προϊόντος επιδιώκει να παρατείνει τη ωφέλιμη ζωή του, για παράδειγμα μέσω ψηφιακών πλατφορμών οικονομίας κοινής χρήσης, προγραμμάτων επισκευής και εκσυγχρονισμού ή να βελτιστοποιήσει το χρόνο ζωής του προϊόντος. Ένας νέος τρόπος με τον οποίο οι εταιρείες παρατείνουν τη διάρκεια ζωής του προϊόντος είναι μέσω ενημερώσεων λογισμικού over-the-air που αυξάνουν την υπολειμματική αξία ενός προϊόντος.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί iPhone. Σήμερα, το iPhone εκπροσωπεί το 80% της αγοράς ανάμεσα σε 300 εκατομμύρια περίπου τηλέφωνα στην αγορά μεταχειρισμένων. Ένας κύριος λόγος για αυτήν την επιτυχία, εξήγησε ο Marcelo Claure, πρώην Διευθύνων Σύμβουλος της Sprint και της Softbank International, στην εκδήλωση, είναι η μελλοντική συμβατότητα του λειτουργικού συστήματος iOS, η οποία διασφαλίζει ότι ο χρήστης μπορεί να έχει πρόσβαση στο οικοσύστημα των νέων εφαρμογών και σε όλες τις νέες δυνατότητες που κυκλοφορεί η Apple, διατηρώντας την απήχηση του iPhone ως προϊόντος υψηλής ποιότητας στην αγορά μεταχειρισμένων. Οι over-the-air ενημερώσεις λογισμικού γίνονται ο κανόνας για τα περισσότερα προϊόντα, ακόμη και για τα αυτοκίνητα. Ως αποτέλεσμα, η υπολειμματική αξία των μεταχειρισμένων προϊόντων και η ωφέλιμη ζωή τους αυξάνεται.
Σε αντίθεση με την πεποίθηση ότι η παράταση της διάρκειας ζωής του προϊόντος μπορεί να εμποδίσει την ανάπτυξη των πωλήσεων και ως εκ τούτου οι εταιρείες θα πρέπει να εφαρμόσουν μια προγραμματισμένη στρατηγική απαξίωσης των προϊόντων τους, οι κορυφαίες εταιρείες αντιλαμβάνονται την επέκταση της χρήσης των προϊόντων ως μηχανισμό προσέγγισης νέων καταναλωτών, ενίσχυσης της ικανοποίησης των πελατών και οικοδόμησης επιχειρηματικών μοντέλων που αξιοποιούν τις προσπάθειες τους να δημιουργήσουν πιο ανθεκτικά προϊόντα μέσω της συνεχιζόμενης παροχής υπηρεσιών. Η Apple έχει πλέον 935 εκατομμύρια συνδρομητές στον τομέα των υπηρεσιών της, η οποίοι αποφέρουν σε έσοδα σχεδόν 80 δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτά τα έσοδα έχουν σχεδόν διπλάσιο μεικτό περιθώριο κέρδους σε σύγκριση με τις πωλήσεις νέων συσκευών.
Μια άλλη ευκαιρία για παράταση της ωφέλιμης ζωής των προϊόντων είναι μέσω του μοντέλου παροχής του προϊόντος με τη μορφή υπηρεσίας, κατά την οποία οι εταιρείες διατηρούν την ιδιοκτησία ενός προϊόντος, ενώ οι καταναλωτές πληρώνουν για τη χρήση του. Οι εξελίξεις στις τεχνολογίες δεδομένων και ανίχνευσης επιτρέπουν πλέον καλύτερη ροή πληροφοριών για τη διευκόλυνση αυτού του επιχειρηματικού μοντέλου.
Για παράδειγμα, η SuperCircle ανέπτυξε μια ψηφιακή υποδομή που επέτρεψε την κυκλικότητα στη βιομηχανία της μόδας, ενσωματώνοντας δεδομένα αγορών πελατών με συστήματα αποθήκης και διανομής για τον εντοπισμό του κύκλου ζωής των ρούχων. Η επιχειρηματίας Chloe Songer, συνιδρύτρια της SuperCircle, εξήγησε ότι η εταιρεία της συνεργάζεται με εταιρείες ένδυσης, όπως η Reformation, για να δημιουργήσουν μια εμπειρία πελάτη που επιτρέπει την επιστροφή των αγαθών με πίστωση ή έκπτωση, ενώ παράλληλα διευκολύνει τις υποδομές logistics στη συγκέντρωση και την πώληση αυτών των ρούχων στον τομέα της ανακύκλωσης. Η αναγνώριση του καταναλωτή ως προσωρινού ιδιοκτήτη ενός περιουσιακού στοιχείου με μεγάλη διάρκεια ζωής, ανοίγει έναν κόσμο ευκαιριών για τη συνεχή προσέλκυση νέων πελατών.
Αποδοτικότητα χρήσης υλικών
Η αποδοτικότητα χρήσης υλικών, η οποία ουσιαστικά αφορά στην παραγωγή προϊόντων με λιγότερα υλικά, δεν είναι μια νέα ιδέα για πολλές εταιρείες που έχουν από καιρό ακολουθήσει ένα λιτό μοντέλο λειτουργίας, το οποίο χαρακτηρίζεται από την ελαχιστοποίηση των αποβλήτων στις παραγωγικές διαδικασίες. Ωστόσο, με τις πρόσφατες εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη και την καινοτομικές τεχνολογίες, η αποδοτικότητα στη χρήση των υλικών συνδυάζεται με ακόμη περισσότερες ευκαιρίες.
Για παράδειγμα, στην εκδήλωση του D^3 αναφέρθηκε η πρωτοβουλία SXD Zero Waste της επιχειρηματία Shelly Xu, η οποία εφαρμόζει τεχνητή νοημοσύνη για τον επανασχεδιασμό μακετών ενδυμάτων, ώστε να παράγονται λιγότερα απόβλητα κατά τις κοπές. Το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία πουλόβερ, φορεμάτων ή παντελονιών με σχεδόν μηδενική σπατάλη σε ύφασμα και περίπου 55% χαμηλότερο κόστος, σε αντίθεση με την σπατάλη υλικών κατά 10–30% στα παραδοσιακά σχέδια.
Επιτυχείς επιχειρηματικές λύσεις θα είναι εκείνες που επενδύουν χρόνο στην εκπαίδευση των πελατών τους σχετικά με τις δυνατότητες εξοικονόμησης κόστους και την ανάγκη αναθεώρησης των παλαιών διαδικασιών που παραδοσιακά οδηγούν σε περισσότερα απόβλητα, όπως ακριβώς συμβαίνει στο σχέδιο μόδας και στην παραγωγή ενδυμάτων.
Ο τομέας της τεχνολογίας αξιοποιώντας καινοτομία και βασικές αρχές μηχανικής, έχει επίσης τη δυνατότητα να δημιουργήσει λύσεις που αφενός μειώνουν τις αρνητικές επιπτώσεις των υφιστάμενων αλυσίδων εφοδιασμού και αφετέρου δημιουργούν λύσεις που μπορούν να ενσωματωθούν στις υπάρχουσες αλυσίδες εφοδιασμού. Ένα παράδειγμα επιχειρηματία σε αυτό τον χώρο είναι ο Luciano Bueno, ο οποίος ίδρυσε την GALY, μια εταιρεία που καλλιεργεί εργαστηριακά βαμβάκι από κύτταρα χρησιμοποιώντας 80% λιγότερους πόρους σε σύγκριση με την παραδοσιακή γεωργία.
Φυσικά ένα πολύ σημαντικό μέρος της καινοτομίας στην τεχνολογία αποτελεί η εκπαίδευση των επενδυτών σχετικά με τους μεγαλύτερους κύκλους καινοτομίας και την ανάγκη για επανάληψη στην πορεία προς την επεκτασιμότητα.
Ανακυκλώσιμα υλικά
Ίσως το πιο γνωστό στοιχείο ενός κυκλικού επιχειρηματικού μοντέλου είναι η ελαχιστοποίηση της χρήσης πρωτογενών υλικών ως ποσοστό των συνολικών υλικών ενός προϊόντος. Για παράδειγμα, τα προϊόντα της Apple ενσωματώνουν πλέον 20% ανακυκλωμένα υλικά. Πέρα από τη μείωση των εκπομπών άνθρακα, η χρήση περισσότερων ανακυκλωμένων υλικών βοηθά τις εταιρείες να αυξήσουν την «ασφάλεια των εφοδιαστικών αλυσίδων», κάτι που αποτελεί ιδιαίτερα ανησυχητικό παράγοντα για τις βιομηχανίες που εξαρτώνται από σπάνια ορυκτά, όπως το λίθιο και το κοβάλτιο.
Η αύξηση των ανακυκλωμένων υλικών είναι επίσης μια βασική λύση για τη μείωση της έντασης του άνθρακα σε δύσκολες βιομηχανίες όπως το τσιμέντο και ο χάλυβας. Ωστόσο, οι Joy Chen και Per Anders Enkvist από την McKinsey τόνισαν ότι η διαθεσιμότητα ανακυκλωμένων υλικών είναι επί του παρόντος περιορισμένη, ενώ τα ανακυκλωμένα υλικά είναι μερικές φορές πιο ακριβά από τα πρωτογενή. Ως εκ τούτου, οι τεχνολογικές βελτιώσεις για την αύξηση της διαθεσιμότητας ανακυκλωμένων υλικών υψηλής ποιότητας και μειωμένου κόστους αποτελούν τεράστιες ευκαιρίες.
Ειδικότερα, η κλιμάκωση της ανάκτησης και του διαχωρισμού υλικών είναι το κλειδί για να καταστεί το ανακυκλωμένο υλικό πιο διαθέσιμο και προσιτό. Ο Bjørn Arve Ofstad, Διευθύνων Σύμβουλος της Norsk Gjenvinning, της μεγαλύτερης εταιρείας διαχείρισης αποβλήτων στη Σκανδιναβία, εξήγησε ότι αυτός ο τομέας χρειάζεται μια πρώτη ύλη, τεχνολογία για τη διαλογή και την επεξεργασία των αποβλήτων που θα χρησιμοποιηθούν κατάντη, και έναν κατάντη αποδέκτη. Αυτή η διαδικασία πρέπει να γίνει σε βιομηχανική κλίμακα όπου τα υλικά είναι προσβάσιμα στη σωστή στιγμή, τιμή και ποιότητα.
Η ρομποτική μπορεί να διευκολύνει αυτή τη διαδικασία ταξινόμησης με χαμηλότερο κόστος. Για παράδειγμα, η Apple ανέπτυξε τη Daisy, ένα ρομπότ αιχμής που μπορεί να αποδομήσει ένα iPhone σε επαναχρησιμοποιήσιμα εξαρτήματα σε 18 δευτερόλεπτα, ανακυκλώνοντας με αυτό τον τρόπο κρίσιμες πρώτες ύλες όπως το κοβάλτιο, ο χρυσός και ο λευκόχρυσος.
Οι αδιαφανείς αλυσίδες εφοδιασμού προκαλούν σημαντικά εμπόδια στην κατανόηση της αποδόμησης των υλικών στο τέλος της ζωής τους για ανάκτηση και διαλογή. Η Maria McClay, από την Google, εξήγησε πώς το 2019 η Google χρησιμοποίησε πιλοτικά μια λύση για τη χρήση μηχανικής μάθησης και ανάλυσης για να παρέχει μια πιο ολοκληρωμένη άποψη του αντίκτυπου στην αλυσίδα αξίας των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων και το 2021 μπόρεσε να επεκτείνει την προσφορά σε άλλους βιομηχανικούς τομείς. Μια άλλη λύση που περιγράφεται από τον Hari Nair από την Procter & Gamble είναι το έργο HolyGrail που χρησιμοποιεί ψηφιακά υδατογραφήματα σε προϊόντα για να διευκολύνει την ταξινόμηση των ανακυκλώσιμων υλικών στο τέλος της ζωής τους.
Μια αγορά αξίας τρισεκατομμυρίων δολαρίων
Για να υποστηρίξουμε την υιοθέτηση και την κλιμάκωση ψηφιακών λύσεων, χρειαζόμαστε επενδύσεις που θα χρηματοδοτήσουν τον κλάδο, η δυνητική αξία του οποίου ανέρχεται σε τρισεκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο, τα επενδυτικά κεφάλαια διστάζουν να επενδύσουν σε εταιρείες αρχικού σταδίου με σημαντικές ανάγκες κεφαλαιακών δαπανών, κάτι που συμβαίνει συχνά στις κυκλικές λύσεις.
Από την άλλη πλευρά, τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια είναι εξίσου απρόθυμα να επενδύσουν σε νεοφυείς επιχειρήσεις. Μια λύση, που περιγράφηκε από τον Andrew Merino της Generate Capital, είναι η εμφάνιση πολυτομεακών, εστιασμένων στη βιωσιμότητα, επενδυτικών κεφαλαίων που θα γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ των παραδοσιακών επενδυτικών κεφαλαίων και των ιδιωτικών κεφαλαίων. Για να αξιοποιήσουν πλήρως το επενδυτικό δυναμικό της κυκλικής οικονομίας, οι επενδυτές πρέπει να αναπτύξουν και να ενσωματώσουν, κατάλληλα και αποφασιστικά, στις επενδυτικές τους δομές, όλη την καινοτομία και τη γνώση που εξελίσσεται.
Με πληροφορίες από hbr.org
