Η Ολλανδία πρωτοστατεί στη μετάβαση στην πράσινη χημεία

Τα χημικά είναι απαραίτητα για την παραγωγή υλικών για συσκευασίες, ρούχα, χρώματα και κάθε είδους άλλα προϊόντα. Τα χημικά εξακολουθούν να παρασκευάζονται από ορυκτά καύσιμα, αλλά αυτό πρέπει και μπορεί να αλλάξει. Η Ολλανδία έχει δώσει μεγάλη έμφαση στο να καταστεί πιο βιώσιμη η χημική βιομηχανία. Διάφορες εταιρείες χτίζουν εκεί εργοστάσια για να ανακυκλώνουν πλαστικό και να κάνουν πιο βιώσιμα τα απαραίτητα χημικά.

«Το Eemshaven χτίστηκε τη δεκαετία του '70 ως τοποθεσία επέκτασης για την πετροχημική βιομηχανία του Ρότερνταμ, αλλά σχεδόν ποτέ δε χρησιμοποιήθηκε για αυτόν τον σκοπό λόγω της πετρελαϊκής κρίσης εκείνης της εποχής. Γι' αυτό η περιοχή, σε σύγκριση με τις άλλες τέσσερις περιοχές χημικών βιομηχανιών στην Ολλανδία, διαθέτει μικρής έκτασης πετροχημική βιομηχανία, όπως διυλιστήρια πετρελαίου», λέει ο Henri Kats, διευθυντής επενδύσεων στον οργανισμό North Netherlands Development Agency (NOM). Εκτός από το Delfzijl και το Emmen, άλλες περιοχές που διαθέτουν εγκαταστάσεις χημικής βιομηχανίας είναι το Rotterdam/Moerdijk, το Terneuzen/Bergen op Zoom και το Geleen (Chemelot).

«Η περιοχή επικεντρώνεται πλέον στην πράσινη χημεία και αναζητούμε συνδέσεις με τη γεωργία όσον αφορά τη βιομάζα ως πρώτη ύλη. Υπάρχουν πολλές μεγάλες εταιρείες αγροτικής παραγωγής στην περιοχή, οπότε αυτός είναι ένας καλός συνδυασμός. Επιπλέον, τα κυκλικά πλαστικά και η δέσμευση και χρήση του άνθρακα (Carbon Capture and Usage, CCU), αποτελούν επίσης πεδία με έντονο ενδιαφέρον», εξηγεί ο Kats.

Η συγκεκριμένη περίπτωση προσφέρει ευκαιρίες για τις - συχνά σχετικά νέες - επιχειρήσεις που θέλουν να επικεντρωθούν στο να κάνουν τη χημική βιομηχανία πιο βιώσιμη. Η λίστα των εταιρειών είναι εντυπωσιακή.

H CuRe Technology αναπτύσσει μια τεχνολογία για την ανακύκλωση πλαστικού που είναι δύσκολο να ανακυκλωθεί. Η Circtec κατασκευάζει το μεγαλύτερο εργοστάσιο στον κόσμο για χημική ανακύκλωση ελαστικών αυτοκινήτων. Η BioBTX θα ανακυκλώνει πλαστικά απόβλητα για να παράγει βενζόλιο, τολουόλιο και ξυλόλιο (BTX) - ουσίες γνωστές ως αρωματικοί υδρογονάνθρακες - από απόβλητα πλαστικών. Και τέλος, η EEW – Energy from Waste Delfzijl θα παρέχει θερμική επεξεργασία για απόβλητα που δεν μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν. Όλες λαμβάνουν υποστήριξη από τον ΝΟΜ.

Όλες αυτές οι εταιρείες βρίσκονται τώρα κοντά στην κλιμάκωση της τεχνολογία τους προκειμένου να την φέρουν στην αγορά. Αυτό είναι ένα σημαντικό βήμα που δεν γίνεται από μόνο του. Είναι δύσκολο να ανταγωνιστεί κανείς την υπάρχουσα πετροχημική βιομηχανία και όλοι οι επιχειρηματίες συμφωνούν σε αυτό. «Αυτός ο κλάδος είχε εκατό χρόνια για να βελτιστοποιήσει τις παραγωγικές του διαδικασίες και τώρα μπορεί να παρέχει σχετικά φθηνά προϊόντα. Εμείς κάνουμε έρευνα μόνο τα τελευταία 15 χρόνια», λέει ο Tijmen Vries, διευθυντής στρατηγικής ανάπτυξης στη BioBTX.

Οι εταιρείες που εισάγουν νέα χημικά προϊόντα χρειάζονται μεγάλο χρόνο για τη διάθεση τους στην αγορά, που κυμαίνεται από δέκα έως είκοσι χρόνια. Ακόμη και τότε, τα προϊόντα είναι συχνά πιο ακριβά τα πρώτα χρόνια από τα βελτιστοποιημένα προϊόντα που βασίζονται σε ορυκτά καύσιμα.

«Πρέπει να ανταγωνιστούμε το φθηνό πλαστικό από την Ασία που είναι κατασκευασμένο από ορυκτά καύσιμα», λέει ο Josse Kunst, επικεφαλής εμπορικός διευθυντής (CCO) της CuRe Technology. Από την πλευρά του, ο Pieter ter Haar, διευθυντής βιώσιμων υλικών άνθρακα στη Cirtec, τονίζει: «Θέλουμε να επεξεργαζόμαστε υλικά όπως τα ελαστικά αυτοκινήτων με βιώσιμο και κυκλικό τρόπο, ενώ σε χώρες όπως η Ινδία, αυτά καίγονται απλώς στην ύπαιθρο, με όλες τις συνέπειες που αυτό συνεπάγεται για την υγεία των ανθρώπων και το περιβάλλον. Αυτό είναι απογοητευτικό». Εν μέρει λόγω αυτών των διαφορών, αρκετές εταιρείες ανακύκλωσης έχουν ήδη τεθεί εκτός λειτουργίας.

Για να γίνει η χημεία πιο βιώσιμη απαιτείται πολύς χρόνος και χρήμα. Ποιος θα το πληρώσει αυτό; «Αυτή είναι η πιο κρίσιμη ερώτηση. Οι επενδυτές συχνά θέλουν να κερδίσουν από την επένδυση τους γρήγορα και κυρίως εξετάζουν την κερδοφορία ενός έργου», λέει ο Ter Haar.

Ο Vries αναγνωρίζει ότι είναι δύσκολο να χρηματοδοτηθούν καινοτομίες στην πράσινη χημεία. «Βλέπουμε ότι οι επενδυτές συχνά δεν τολμούν να αναλάβουν αρκετά ρίσκα. Ευτυχώς, τώρα καταφέραμε να λύσουμε αυτό το πρόβλημα μόνοι μας». Η BioBTX πρόσφατα συγκέντρωσε κεφάλαια ύψους 80 εκατ. ευρώ για την κατασκευή του πρώτου της εργοστασίου.

«Ο NOM ήταν μεταξύ των πρώτων που επένδυσε στο BioBTX. Αυτή η επένδυση θα μας επιτρέψει να αναπτύξουμε περαιτέρω την τεχνολογία και να δημιουργήσουμε την απαραίτητη εμπιστοσύνη σε άλλους επενδυτές. Αυτό είναι εξαιρετικά πολύτιμο» εξηγεί ο Vries. Ο NOM ήταν επίσης σημαντικός επενδυτής για την Circtec ενόψει της ολοκλήρωσης του πιο πρόσφατου επενδυτικού γύρου, ύψους 150 εκατ. ευρώ για την κατασκευή του εργοστασίου στο Delfzijl.

Ο Ter Haar της Circtec θεωρεί ζωτικό τον ρόλο της κυβέρνησης στην υποστήριξη των εταιρειών που θέλουν να γίνουν πιο βιώσιμες. «Η κυβέρνηση πρέπει να εξασφαλίσει υποστηρικτική και, πάνω από όλα, σταθερή νομοθεσία, κάτι που δε συμβαίνει επί του παρόντος. Η ολλανδική πολιτική δεν είναι πάντα αξιόπιστη και οι νόμοι και οι κανονισμοί αλλάζουν συχνά. Αυτό επηρεάζει σοβαρά το επενδυτικό κλίμα».

Περισσότερη υποστήριξη από την κυβέρνηση είναι επίσης επιθυμία του Wilfred de Jager, διευθυντή της EEW - Energy From Waste Delfzijl. «Η κυβέρνηση επιλέγει τώρα μια πολιτική που τιμωρεί με φορολογικά μέτρα τις εταιρείες που δεν εργάζονται με στόχο την κυκλικότητα. Θα ήταν καλύτερα εάν η κυβέρνηση επέλεγε να τονώσει την κυκλικότητα, για παράδειγμα, επιδοτώντας τη ζήτηση για ανακυκλωμένες πρώτες ύλες έναντι των πρωτογενών υλών. Αυτό θα τονώσει την αγορά και θα εξασφαλίσει ότι οι εταιρείες ανακύκλωσης θα μπορούν να κερδίζουν τα προς το ζην».

Ο Kats πιστεύει επίσης ότι η πράσινη χημεία δεν έχει μια δίκαιη ευκαιρία. «Η χημική βιομηχανία που βασίζεται στα ορυκτά καύσιμα μπορεί να παράγει με χαμηλότερο κόστος και αυτό τελικά επιλέγουν οι καταναλωτές. Ωστόσο, το κοινωνικό κόστος, όπως οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, δεν περιλαμβάνονται στην εξίσωση. Εάν οι νομοθέτες λάβουν μέτρα για να επιτρέψουν να συνυπολογιστεί ο φόρος στο περιβάλλον στις τιμές, η πράσινη χημεία θα έχει περισσότερες πιθανότητες».

Ένας από τους κυβερνητικούς κανονισμούς που εμποδίζει τους επιχειρηματίες είναι ο χαρακτηρισμός των πρώτων υλών ως απόβλητα. Τα απόβλητα έχουν ιδιαίτερο καθεστώς βάσει του νόμου και οι εταιρείες πρέπει να πληρώσουν για την απόρριψη ορισμένων ουσιών. «Καταρχήν, αυτός ο κανόνας ενθαρρύνει τις εταιρείες να επαναχρησιμοποιήσουν όσο το δυνατόν περισσότερο. Αλλά εάν ένα προϊόν έχει ήδη χαρακτηριστεί ως απόβλητο και αργότερα αποδειχθεί ότι μπορεί ακόμα να χρησιμοποιηθεί ως πρώτη ύλη, είναι δύσκολο να αποχαρακτηριστεί», λέει ο Kats.

Για να αποχαρακτηριστεί ένα απόβλητο, οι εταιρείες πρέπει να περάσουν μια εκτεταμένη και χρονοβόρα διαδικασία στην οποία εμπλέκονται και οι δημοτικές αρχές. «Σε μια κυκλική οικονομία, δεν υπάρχουν απόβλητα. Οι δήμοι πρέπει να είναι πιο ευέλικτοι ώστε να βρίσκονται στο ίδιο πνεύμα με τις εταιρείες ανακύκλωσης», λέει ο Kats. Η Circtec χρειάστηκε να αντιμετωπίσει μια τέτοια διαδικασία σχετικά με τα ελαστικά αυτοκινήτων.

Η EEW Delfzijl αναζητά επίσης σαφήνεια. «Σχεδόν όλα τα υλικά που χρησιμοποιούμε έχουν χαρακτηριστεί ως απόβλητα. Αυτό δε μας βοηθά στη διαδικασία πωλήσεων. Μερικές φορές αναγκαζόμαστε να χρησιμοποιήσουμε ένα προϊόν σε χαμηλότερο πεδίο εφαρμογής (downcycling), ενώ θα μπορούσε επίσης να χρησιμοποιηθεί σε υψηλότερο (upcycling). Ο χαρακτηρισμός της πρώτης ύλης ως απόβλητο δεν λέει τίποτα για την ποιότητα της».

Οι εταιρείες αντιμετωπίζουν πολλές προκλήσεις. «Μερικές φορές φαίνεται ότι πρέπει να ξεπεράσουμε όχι μόνο μικρές  ανωμαλίες, αλλά ολόκληρους λόφους και βουνά. Μόλις τα καταφέρουμε, θα έχουμε κάνει ένα πολύ σημαντικό βήμα στο να κάνουμε τη χημεία πιο πράσινη«, λέει ο Vries της BioBTX.

Ο Kunst της CuRe Technology παραμένει επίσης θετικός. «Στην καινοτομία, μερικές φορές χρειάζεται λίγη αισιοδοξία. Απλώς πρέπει να ξεκινήσουμε, να παραμείνουμε συγκεντρωμένοι και να βρούμε καλούς συνεργάτες. Αυτοί οι συνεργάτες αποτελούν αναπόσπαστο μέρος κάθε επιχείρησης».

Ο NOM είναι πολύ ενεργός στη δημιουργία και την υποστήριξη ενός δικτύου εταιρειών πράσινης χημείας στη Βόρεια Ολλανδία. «Το Chemport είναι ένα ισχυρό δίκτυο εταιρειών στην πράσινη χημική βιομηχανία που ξέρουν πώς να βρίσκουν η μία την άλλη εύκολα. Υπάρχει μια συνεργατική στάση, θέλουμε να βοηθήσουμε ο ένας τον άλλο χωρίς να περιμένουμε ανταλλάγματα», λέει ο Kats.

Από την πλευρά τους, οι εταιρείες σε φάση startup και scaleup συνεργάζονται. Για παράδειγμα, η CuRe Technology προμηθεύει την BioBTX με υπολείμματα υλικών από το εργοστάσιο ανακύκλωσης της, τα οποία η δεύτερη μπορεί στη συνέχεια να χρησιμοποιήσει ως πρώτες ύλες. Ο Kunst λέει: «Παρατηρώ ότι οι άνθρωποι στο βορρά είναι πολύ ανοιχτοί και εμπιστεύονται ο ένας τον άλλον γρήγορα». Επιπλέον, μεγάλες εταιρείες όπως η BP συνεργάζονται με τις scaleup εταιρείες της περιοχής. «Αυτές οι μεγάλες εταιρείες πρέπει να γίνουν πιο φιλικές προς το περιβάλλον και αυτό το κάνουν μέσω σταθερών συνεργασιών με νέες εταιρείες», προσθέτει ο Kats.

«Η κυκλικότητα είναι ένα ομαδικό άθλημα. Πρέπει να το κάνουμε μαζί», καταλήγει ο Kunst.

Με πληροφορίες από ioplus.nl