Ευκαιρίες κυκλικότητας κατά την ανάπτυξη της ενεργειακής πρόσβασης

Αντιπρόσωποι από όλο τον κόσμο συγκεντρώθηκαν στο Κιγκάλι τον Μάιο του 2022 για το Φόρουμ Βιώσιμης Ενέργειας για Όλους (SEforAll). Το φόρουμ επιχείρησε να οδηγήσει σε ταχύτερη δράση για το πλαισιο SDG7, το οποίο στοχεύει να παρέχει πρόσβαση σε προσιτή, αξιόπιστη, βιώσιμη και σύγχρονη ενέργεια για όλους έως το 2030, φέρνοντας σε επαφή σημαντικά στελέχη από την κρατικούς φορείς, τις επιχειρήσεις, την κοινωνία των πολιτών και τον ιδιωτικό τομέα.

Παγκοσμίως, περίπου 750 εκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια και περίπου 2,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρά καύσιμα και τεχνολογίες για την προετοιμασία γευμάτων. Ως εκ τούτου, η επίτευξη πλήρους πρόσβασης στην ηλεκτρική ενέργεια έως το 2030 θα απαιτήσει τη σύνδεση σχεδόν 100 εκατομμυρίων ανθρώπων κάθε χρόνο -το 25% των οποίων θα αποκτήσει πρόσβαση μέσω αυτόνομων συστημάτων- ενώ για την επίτευξη πλήρους πρόσβασης σε καθαρές τεχνολογίες προετοιμασίας γευμάτων, δε θα απαιτηθεί τίποτα λιγότερο από μια επανάσταση όσον αφορά την πρόσβαση σε ανάλογες λύσεις.

Η πρόκληση είναι μεγάλη, αλλά πολλές από τις λύσεις έχουν ήδη καθοριστεί. Τα αποκεντρωμένα μίνι δίκτυα και τα ηλιακά οικιακά συστήματα, για παράδειγμα, παρέχουν ολοένα και περισσότερη ενέργεια σε πολλούς από αυτούς που ήταν πιο δύσκολο να προσεγγίσουν το παραδοσιακό δίκτυο ηλεκτροδότησης. Επιπλέον, στο θέμα της προετοιμασίας γευμάτων, οι πιο αποδοτικές εστίες μαγειρέματος, τα καθαρότερα καύσιμα και το μαγείρεμα με τη χρήση ηλεκτρικού ρεύματος, προσφέρουν τη δυνατότητα ουσιαστικής μείωσης των επικίνδυνων και ρυπογόνων αναθυμιάσεων που εκπέμπονται κατά το μαγείρεμα με καύσιμο το ξύλο.

Οι προκλήσεις στο τέλος του κύκλου ζωής που σχετίζονται με την ταχεία ανάπτυξη τεχνολογιών ηλιακής ενέργειας και μπαταριών είναι όλο και πιο γνωστές. Εφόσον αυτό αντιστοιχεί με την εξέταση της πιθανής κλίμακας αποβλήτων από ηλιακά panels έως το 2050 ή της πιθανής ποσότητας υλικών που θα χρειαστούν για την ανάπτυξη offshore αιολικών πάρκων ή της κλίμακας ζήτησης μπαταριών που απαιτείται για να επιτευχθεί ένα μέλλον συμβατό με το SDG7, η κατανάλωση υλικών που θα συνδεθεί με ένα μέλλον εξαρτώμενο περισσότερο από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, γίνεται όλο και πιο καθορισμένη. Ωστόσο, λιγότερο ευρέως συζητούμενες είναι οι προκλήσεις που σχετίζονται με το τέλος του κύκλου ζωής προϊόντων που σχετίζονται με την ενεργειακή μετάβαση στον Παγκόσμιο Νότο.

Η ενεργειακή επανάσταση στην Αφρική θα υποστηριχθεί από την αποκεντρωμένη ανανεώσιμη ενέργεια που σημαίνει αναγνώριση ενός διαφορετικού συνόλου ευκαιριών και προκλήσεων. Πρώτον, η κλίμακα είναι διαφορετική. Η επιτυχής αντιμετώπιση των προκλήσεων στο τέλος του κύκλου ζωής των προϊόντων που σχετίζονται με τις αποκεντρωμένες ενεργειακές τεχνολογίες, σημαίνει επέμβαση σε παράγοντες που σχετίζονται με το σχεδιασμό, την επισκευή, την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση, οι οποίοι με τη σειρά τους σχετίζονται με χιλιάδες εταιρείες και προμηθευτές, εκατομμύρια μεμονωμένα νοικοκυριά και διαχείριση της χρήσης διαφορετικών υλικών, συμπεριλαμβανομένων μετάλλων, πλαστικών και πολύπλοκων ηλεκτρονικών.

Δευτερευόντως, η εξέταση της κυκλικής οικονομίας σε σχέση με τους πελάτες αποκεντρωμένης ενέργειας, απαιτεί οι παράγοντες της αγοράς να διασφαλίζουν ότι οι άνθρωποι εξυπηρετούνται επαρκώς. Συγκεκριμένα, ένας κόσμος στον οποίο η επισκευή και η επαναχρησιμοποίηση έχουν προτεραιότητα, απαιτεί από εταιρείες και διανομείς μικρής κλίμακας να κάνουν τις αλυσίδες εφοδιασμού να λειτουργούν τόσο προς τα πίσω όσο και προς τα εμπρός, για παράδειγμα, παραλαμβάνοντας ένα προϊόν για να το συντηρήσουν.

Τέλος, οι στενοί προϋπολογισμοί των νοικοκυριών και οι συνεχείς πιέσεις στην οικονομική προσιτότητα σημαίνουν ότι οι αποκεντρωμένοι προμηθευτές και παραγωγοί ενέργειας αντιμετωπίζουν μια αντιστάθμιση μεταξύ της επιτυχούς ενσωμάτωσης της βιωσιμότητας στα προϊόντα ή της εστίασης καθαρά στο κόστος, που είναι συχνά η μέτρηση του πρωταρχικού ενδιαφέροντος για όσους βρίσκονται στο κάτω μέρος της πυραμίδας. Μπορούν οι εταιρείες, οι προμηθευτές και οι διανομείς να ενσωματώσουν πρόσθετο κόστος στα επιχειρηματικά τους μοντέλα με τρόπο που να τους διατηρεί επίσης ανταγωνιστικούς στις αγορές-στόχους τους;

Η ενσωμάτωση της κυκλικότητας στα συστήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και οι στρατηγικές για την πρόσβαση στην ενέργεια είναι ουσιαστικής σημασίας εάν θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι οι νέες λύσεις δε θα δημιουργήσουν νέα προβλήματα. Οι προκλήσεις εντοπίζονται τόσο στην αρχή της αλυσίδας στον τομέα του σχεδιασμού προϊόντων όσο και στο τέλος αυτής, στον τομέα της διαχείρισης αποβλήτων. Ο σχεδιασμός των ενεργειακών τεχνολογιών καθορίζει την απόδοση κατά τη χρήση, τις επιλογές για επισκευή, συντήρηση και ζητήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας ανάκτησης και απόρριψης των συνιστώντων υλικών τους.

Τρέχουσες προσεγγίσεις στο σχεδιασμό εστιών μαγειρικής, ηλιακών φανών ή ηλιακών οικιακών συστημάτων, για παράδειγμα, συνεχίζουν να δίνουν έμφαση στην οικονομική προσιτότητα έναντι της δυνατότητας επισκευής, ελαχιστοποιώντας έτσι τις ευκαιρίες για παράταση της διάρκειας ζωής του εξοπλισμού και των εξαρτημάτων του ή ακόμη και για τη διατήρηση των συνιστώντων υλικών σε κυκλοφορία μετά το τέλος του κύκλου ζωής του προϊόντος.

Παρόλα αυτά, υπάρχει μια ισχυρή οικονομική λογική για το σχεδιασμό ενεργειακών συστημάτων που λαμβάνουν υπόψη την κυκλικότητα των υλικών. Η αυξημένη όρεξη για τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε όλο τον κόσμο, αυξάνει τη ζήτηση για πολλά ορυκτά και μέταλλα, οδηγώντας δυνητικά σε αύξηση των τιμών τους και ανησυχίες για την επάρκεια της προσφοράς. Ο σχεδιασμός με σκοπό την κυκλικότητα – και η δυνατότητα επισκευής, επαναχρησιμοποίησης, παράτασης διάρκειας ζωής, ανάκτησης και ανακύκλωσης σε προϊόντα και υλικά – μπορεί τελικά να είναι προς το καλύτερο συμφέρον των «βιομηχανιών ενεργειακής πρόσβασης». Για παράδειγμα, η Global Battery Alliance έχει προτείνει ότι η υψηλής ποιότητας επαναχρησιμοποίηση των μπαταριών ιόντων λιθίου, θα μπορούσε να μειώσει τις τιμές των μπαταριών κατά περίπου 30%, δημιουργώντας δυνατότητες διαβίωσης και αναβάθμισης δεξιοτήτων για τους πληθυσμούς πολλών χωρών χαμηλού εισοδήματος.

Εν τω μεταξύ, η εκτός δικτύου ηλεκτροδότησης ηλιακή ενέργεια χρηματοδοτείται μέσω ενός ευρέος φάσματος καθιερωμένων χρηματοοικονομικών μέσων, όπως επιχορηγήσεις, τιτλοποιημένα επιχειρηματικά χρέη, μετοχοποίηση, μετατρέψιμα ομόλογα, χρέη ενδιάμεσου κινδύνου και ομόλογα με αντίκτυπο στην ανάπτυξη, έως πιο καινοτόμες μεθόδους, όπως χρηματικές επιβραβεύσεις, σχήματα crowdfunding και μικροδανεισμό, όσον αφορά σε συστήματα μικρής κλίμακας. Ωστόσο, ελάχιστοι, αν υπάρχουν, από αυτούς τους μηχανισμούς χρηματοδότησης αντιμετωπίζουν ζητήματα σχετιζόμενα με το τέλος του κύκλου ζωής των αποκεντρωμένων προϊόντων ηλιακής ενέργειας.

Το 2020, το 68% των επενδύσεων σε αποκεντρωμένη ηλιακή ενέργεια πήγε σε μόλις 10 εταιρείες. Αυτή η εκπληκτική στατιστική αντιπροσωπεύει ταυτόχρονα μια ευκαιρία και μια πρόκληση. Πρώτον, είναι μια πρόκληση γιατί δείχνει ξεκάθαρα ότι οι επενδύσεις δεν έχουν ακόμη αναπτυχθεί σε κλίμακα ή σε βάθος συμβατό με την αλλαγή που απαιτείται. Δεύτερον, είναι μια ευκαιρία γιατί απλές και μικρές αλλαγές στη συμπεριφορά των επενδυτών, θα μπορούσαν να προκαλέσουν αποφασιστικές αλλαγές στη συμπεριφορά των εταιρειών απέναντι στο θέμα.

Τα τελευταία δύο χρόνια, οι εταιρείες αποκεντρωμένων λύσεων ηλιακής ενέργειας και οι ενώσεις του κλάδου τους, για παράδειγμα, δικαίως διεκδίκησαν αυξημένη οικονομική, πολιτική και νομοθετική υποστήριξη ενόψει των προκλήσεων που σχετίζονται με την COVID-19. Πράγματι, η σύνδεση βελτιωμένης χρηματοδότησης με βελτιωμένες πρακτικές στο τέλος του κύκλου ζωής των προϊόντων τους θα ήταν ένας τρόπος για να διασφαλίσουμε ότι θα συνεχίσουμε να οικοδομούμε καλύτερα και να δημιουργήσουμε μια πιο βιώσιμη βάση για την παγκόσμια ενεργειακή μετάβαση.

Εν τω μεταξύ, οι μεγαλύτεροι θεσμικοί πελάτες αποκεντρωμένων ενεργειακών τεχνολογιών, συμπεριλαμβανομένων των κυβερνήσεων και των διεθνών οργανισμών, μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο, εισάγοντας κριτήρια στις πολιτικές προμηθειών τους σχετικά με το τέλος του κύκλου ζωής. Το 2020, για παράδειγμα, το 12,5% των παγκόσμιων πωλήσεων ηλιακών λαμπτήρων εγγυημένης ποιότητας που πληρούν τα διεθνή πρότυπα καταναλωτικών προϊόντων, αγοράστηκαν από έναν διεθνή ανθρωπιστικό οργανισμό – ισοδύναμο με πωλήσεις σε μετρητά για αυτήν την κατηγορία προϊόντων σε ολόκληρη τη Δυτική Αφρική. Σε αυτή την κλίμακα, η εισαγωγή των αρχών της κυκλικής οικονομίας στις συμφωνίες-πλαίσιο με τους κατασκευαστές και τεχνικών προδιαγραφών για συγκεκριμένα προϊόντα, αποτελεί σημαντικό μοχλό αλλαγής για ολόκληρο τον κλάδο.

Ένας άλλος τρόπος για αποτελεσματικότερη ανάπτυξη της συγκεκριμένης αγοράς θα ήταν να ενθαρρυνθεί η τοπική παραγωγή και συναρμολόγηση. Ως εταιρεία εστιών μαγειρικής, η BURN Manufacturing, όταν δημιούργησε μια εγκατάσταση παραγωγής στην Κένυα το 2013, ανακάλυψε ότι η τοπική παραγωγή μειώνει το κόστος μεταφοράς, συντομεύει τους κύκλους του κεφαλαίου κίνησης και επιτρέπει την ταχεία διόρθωση προϊοντικών προδιαγραφών ως απάντηση στα σχόλια των καταναλωτών.

Ταυτόχρονα, η ενσωμάτωση της ενεργειακής πρόσβασης σε μια κυκλική οικονομία απαιτεί όχι μόνο εστίαση σε μεμονωμένα προϊόντα αλλά και κατανόηση ότι απαιτείται αλλαγή των ενεργειακών οικοσυστημάτων. Για παράδειγμα, μια ριζική επανάσταση στον τρόπο προετοιμασίας γευμάτων σε όλη την αφρικανική ήπειρο, συνεπάγεται τεράστιους όγκους εστιών και τεράστια επίπεδα νέας υποδομής για την παροχή διαφορετικών καυσίμων, ανάλογα με τις ανάγκες, τη στρατηγική και το πλαίσιο.

Η εστίαση στην ενίσχυση της παραγωγικής χρήσης της ενέργειας – και ο μετασχηματισμός της αγροτικής παραγωγής – συνεπάγεται επίσης μια σειρά από νέα προϊόντα, καθένα από τα οποία συνοδεύεται από ευκαιρίες και προκλήσεις για τη μεγιστοποίηση της αποδοτικότητας της μελλοντικής χρήσης των πόρων. Όμως, ένα πλήθος εταιρειών, όπως π.χ η Ener-grow, και αναπτυξιακών έργων, έχουν δώσει προτεραιότητα στη δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για τον ενεργειακό εφοδιασμό που περιλαμβάνει προϊόντα, χρηματοδότηση περιουσιακών στοιχείων και ανάπτυξη ικανοτήτων.

Σε αυτό το περιβάλλον, η αστοχία προϊόντος γίνεται επίσης συλλογική αποτυχία και έτσι τα κίνητρα είναι ισχυρά όσον αφορά στην επισκευή, την αντικατάσταση και την επαναχρησιμοποίηση προϊόντων όταν δεν λειτουργούν πλέον. Πράγματι, ακόμη και όταν λείπουν τέτοιες εταιρείες και συνεργάτες ανάπτυξης, οι σχέσεις μεταξύ των προμηθευτών και των διανομέων σε λιανικό επίπεδο, θα μπορούσαν να προσφέρουν ευκαιρίες και για τους δύο, μέσω ενός αυξημένου ρόλου στη συλλογή των ηλεκτρονικών αποβλήτων από τους πελάτες.

Η συνεργασία για τη διεύρυνση των διεθνών και διμερών δεσμεύσεων για την υποστήριξη των οικοσυστημάτων της εθνικής ή τοπικής οικονομίας -για παράδειγμα σχετικά με την επισκευή και τον επανατοποθέτηση- θα είναι επωφελής για τους στόχους ενεργειακής πρόσβασης και τους ευρύτερους στόχους βιωσιμότητας.

Η πρόοδος προς τους παγκόσμιους στόχους πρόσβασης στην ενέργεια, που κατοχυρώνονται στο πλαισιο SDG7, η οποία αποτυγχάνει να αντιμετωπίσει ό,τι συμβαίνει στο τέλος του κύκλου ζωής μίας τεχνολογίας, δημιουργεί μια άλλη μελλοντική ενεργειακή πρόκληση. Ωστόσο, υπάρχουν τεράστιες ευκαιρίες για την αποτελεσματική ενσωμάτωση της αποκεντρωμένης ενέργειας στην κυκλική οικονομία.

Το φόρουμ για την αειφόρο ενέργεια για όλους στο Κιγκάλι, για παράδειγμα, παρέχει την ευκαιρία σε οργανισμούς, κυβερνήσεις, εκπροσώπους του κλάδου και ευρύτερα ενδιαφερόμενα μέρη να προβληματιστούν σχετικά με το τι μπορούν να κάνουν αυτές οι κυκλικές ευκαιρίες για να επιταχύνουν μια δίκαιη ενεργειακή μετάβαση σε ολόκληρη την Αφρική. Ωστόσο, υπάρχουν τρεις βραχυπρόθεσμες ευκαιρίες για δράση που μπορούν να συνδέσουν καλύτερα την ατζέντα του SEforALL με την κυκλική οικονομία.

Πρώτον, οι ενδιαφερόμενοι φορείς του SEforALL μπορούν να υποστηρίξουν την ανάπτυξη μελετών κυκλικότητας σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού σε συγκεκριμένες σειρές προϊόντων και ενεργειακές τεχνολογίες. Ο οργανισμός Efficiency for Access Coalition, για παράδειγμα, έχει χαρτογραφήσει τις υλικές προκλήσεις και ευκαιρίες στον κλάδο της αποκεντρωμένης ηλιακής ενέργειας, επισημαίνοντας τρόπους για την αύξηση της δυνατότητας επισκευής για μικρές ηλιακές συσκευές. Ωστόσο, μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν ισοδύναμες μελέτες για μεγαλύτερα ηλιακά οικιακά συστήματα, εστίες μαγειρέματος, συστήματα νερού ή ψύξης με ηλιακή ενέργεια ή για άλλες παρόμοιες τεχνολογίες ενεργειακής πρόσβασης.

Δεύτερον, οι ενδιαφερόμενοι φορείς του SEforALL μπορούν να εντοπίσουν και να χρησιμοποιήσουν τους μοχλούς της αγοράς -από τις πολιτικές προμηθειών, τα πρότυπα προϊόντων, τις εγγυήσεις και τη χρηματοδότηση βάσει αποτελεσμάτων- που θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη μιας κυκλικής οικονομίας με σκοπό την αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας. Τι συμβαίνει, για παράδειγμα, όταν συνδεθεί η χρηματοδότηση βάσει αποτελεσμάτων με τους στόχους της κυκλικής οικονομίας; Οι συνομιλίες μεταξύ των χορηγών και επενδυτών του SEforALL μπορούν να οδηγήσουν σε μια προληπτική δέσμευση με τυποποιημένες ενώσεις, φορείς του κλάδου και τις κατασκευαστικές εταιρείες που εκπροσωπούν, καθώς και με τους μεγαλύτερους θεσμικούς αγοραστές.

Ο εκσυγχρονισμός των ελάχιστων προτύπων διασφάλισης ποιότητας για τις ενεργειακές τεχνολογίες, ώστε να αντικατοπτρίζουν καλύτερα τις μεταβαλλόμενες προσδοκίες βιωσιμότητας στη σύνθεση των προϊόντων, καθώς και των διατάξεων για το τέλος του κύκλου ζωής που ενσωματώνονται στις τεχνολογίες «από το σχεδιασμό», μπορεί να αποτελέσει καταλύτη για την κυκλική καινοτομία στο χώρο της ενεργειακής πρόσβασης. Πράγματι, υπάρχει η ευκαιρία για μεγάλους θεσμικούς αγοραστές, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών του ΟΗΕ, των ανθρωπιστικών οργανώσεων και των κυβερνήσεων, να αναπτύξουν νέες κατευθυντήριες γραμμές για τις κυκλικές προμήθειες και να τις χρησιμοποιήσουν.

Τέλος, οι ενδιαφερόμενοι φορείς του SEforALL μπορούν να αλληλεπιδράσουν πιο άμεσα με υπάρχουσες επιχειρήσεις κυκλικής οικονομίας και φορείς χάραξης πολιτικής, όπως η Αφρικανική Συμμαχία Κυκλικής Οικονομίας (ACEA). Η συνεργασία για τη διεύρυνση των διεθνών και διμερών δεσμεύσεων για την υποστήριξη των οικοσυστημάτων της εθνικής ή τοπικής οικονομίας – για παράδειγμα σχετικά με την επισκευή και την επανατοποθέτηση των προϊόντων – θα είναι επωφελής για τους στόχους ενεργειακής πρόσβασης και τους ευρύτερους στόχους βιωσιμότητας.

Οι κυβερνήσεις στις χώρες δωρητές, καθώς και στις χώρες αποδέκτες, μπορούν να κάνουν περισσότερα για να διερευνήσουν επιλογές πολιτικής όσον αφορά στην Εκτεταμένη Ευθύνη Παραγωγού και να προωθήσουν την ανάπτυξη των κυκλικών επιχειρήσεων. Αρκετές πρωτοβουλίες βρίσκονται επί του παρόντος σε στάδια σχεδιασμού ή υλοποίησης σε όλο τον ανθρωπιστικό τομέα SEforALL, οι οποίες ενσωματώνουν την επισκευή ηλιακών προϊόντων στα σχέδια εργασίας. Αυτά τα έργα παράγουν πολύτιμα δεδομένα που μπορούν να βοηθήσουν στην ενημέρωση του κλάδου. Μέσω της υποστήριξης αυτών των έργων και της σχετικής εμπειρίας που θα προκύψει, θα γίνει δυνατόν να απαντηθούν ερωτήματα σχετικά με τον καλύτερο τρόπο προμήθειας ανταλλακτικών, τον τρόπο προώθησης των τοπικών οικοσυστημάτων για τις κυκλικές επιχειρήσεις και ποιος θα πρέπει να αναλάβει την ευθύνη για την προώθηση των αναγκαίων αλλαγών.

Ενώ οι ευκαιρίες είναι σημαντικές και η ανάγκη μεγάλη, ο Παγκόσμιος Νότος ξεκινά από μια περιορισμένη βάση υφιστάμενων παρεμβάσεων. Η Ρουάντα -οικοδεσπότης του συνεδρίου SEforAll- είναι σε καλή θέση για να επιδείξει ηγετικό ρόλο στο πώς να το κλείσει ο βρόχος ενεργειακής πρόσβασης της Αφρικής. Πράγματι, η κυβέρνηση της Ρουάντα άρχισε να αντιμετωπίζει ζητήματα ηλεκτρονικών αποβλήτων και μπαταριών πριν από περισσότερα από 10 χρόνια και τώρα έχει κανονισμούς και υποχρεωτική επιβολή προτύπων σχετικά με την ανακύκλωση μπαταριών ιόντων λιθίου. Απαιτεί επίσης σχέδια διαχείρισης στο τέλος του κύκλου ζωής τους ως προαπαιτούμενο χρηματοδότησης από την Τράπεζα Ανάπτυξης της Ρουάντα και άλλους σημαντικούς αναπτυξιακούς παράγοντες.

Η κυβέρνηση της Ρουάντα δημιούργησε επίσης μια εγκατάσταση αποσυναρμολόγησης ηλεκτρονικών αποβλήτων που έχει συσσωρεύσει 11 μετρικούς τόνους μπαταριών ιόντων λιθίου και ένα απόθεμα μη επαναχρησιμοποιήσιμων μπαταριών, αν και συνεχίζονται οι εργασίες για την αξιολόγηση του τρόπου με τον οποίο μπορούν να χρησιμοποιηθούν καλύτερα και οι δύο με σκοπό τη δημιουργία αξίας.

Για παράδειγμα, το κλειδί για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που σχετίζονται με το τέλος του κύκλου ζωής των ηλιακών φωτοβολταϊκών (ΦΒ), είναι οι συνεργασίες πολλών ενδιαφερομένων για την επίτευξη τεχνικών, υλικοτεχνικών και επιχειρηματικών λύσεων. Οι εμπειρίες από τη διαχείριση φωτοβολταϊκών αποβλήτων της Γκάνας, για παράδειγμα, δείχνουν ότι οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και ένα καλά σχεδιασμένο πλαίσιο, είναι ζωτικής σημασίας για τον καθορισμό των ειδικών ρόλων των διαφορετικών εμπλεκομένων και τη δημιουργία δικτύων για τη δημιουργία αξίας από πρακτικές επισκευής, παράτασης διάρκειας ζωής και ανακύκλωσης.

Τα πλαίσια πολιτικής μπορούν επίσης να διαδραματίσουν κάποιο ρόλο. Οι αφρικανικές χώρες είναι εισαγωγείς φωτοβολταϊκών panels και το κόστος ανακύκλωσης, στην πράξη, αναλαμβάνεται από τις χώρες εισαγωγής. Βιώσιμες επιλογές για ανακύκλωση και δημιουργία αγορών για ανακτημένα δευτερογενή υλικά από φωτοβολταϊκά panels στο τέλος του κύκλου ζωής τους, θα ήταν η θέσπιση πολιτικών για την επέκταση της ευθύνης του παραγωγού για το κόστος ανακύκλωσης και διάθεσης επικίνδυνων υλικών μετά τον παροπλισμό, όπως συμβαίνει στην ΕΕ. Η Εκτεταμένη Ευθύνη Παραγωγού (EPR) εφαρμόζεται ήδη για την αντιμετώπιση θεμάτων διαχείρισης ηλεκτρονικών αποβλήτων, ωστόσο, η εφαρμογή της EPR σε ενεργειακά προϊόντα αποκεντρωμένης παραγωγής, βρίσκεται σε πολύ πρώιμα στάδια.

Ορισμένες κυκλικές λύσεις ηλιακής ενέργειας σε χώρες του Παγκόσμιου Βορρά θα μπορούσαν να εφαρμοστούν σε αναπτυσσόμενες χώρες και να καλύψουν τεχνολογίες πρόσβασης σε ενέργεια μικρής κλίμακας, όπως π.χ. η PV CYCLE, μια συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που ξεκίνησε το 2007 από ενδιαφερόμενους φορείς της βιομηχανίας ηλιακών φωτοβολταϊκών και ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Ξεκίνησε ως εθελοντική πρωτοβουλία στην Ευρώπη για ανάκτηση και ανακύκλωση και μέχρι σήμερα έχει αποτρέψει περίπου 30.000 τόνους ηλιακών φωτοβολταϊκών αποβλήτων από το να καταλήξουν σε χώρους υγειονομικής ταφής.

Επιπλέον, τα Συστήματα Προϊόντος-Υπηρεσίας (PSS), τα οποία παρέχουν πρόσβαση στην χρήση ενός προϊόντος για μια χρονική περίοδο, θεωρούνται ευρέως ως βασικό κυκλικό οικονομικό μοντέλο για την τόνωση της αποδοτικότητας των πόρων και τη μείωση της παραγωγής αποβλήτων. Αυτό μπορεί να εφαρμοστεί σε τεχνολογίες ηλιακής ενέργειας για τη μείωση του όγκου των απορριπτόμενων προϊόντων που εισέρχονται στη ροή των απορριμμάτων. Για παράδειγμα, το μεγάλης κλίμακας πιλοτικό πειραματικό πρόγραμμα CIRCUSOL, που χρηματοδοτείται μέσω του Horizon 2020, ανέπτυξε κυκλική διαχείριση ηλιακών προϊόντων με δυνατότητες «δεύτερης ζωής» για οικιακούς, εμπορικούς και τελικούς χρήστες κοινής ωφέλειας.

Υπάρχει σημαντική δυνατότητα για τον ανθρωπιστικό τομέα να αναλάβει ηγετικό ρόλο στον καθορισμό μιας μακροπρόθεσμης ατζέντας κυκλικότητας στον τομέα της ενεργειακής πρόσβασης. Επί του παρόντος, υπάρχουν περισσότεροι από 102 εκατομμύρια άνθρωποι που έχουν εκτοπιστεί βίαια από τα σπίτια τους σε όλο τον κόσμο και αυτοί οι άνθρωποι έχουν τη μεγαλύτερη πιθανότητα να χάσουν τον παγκόσμιο στόχο για καθολική πρόσβαση στην ενέργεια έως το 2030. Ωστόσο, η πρόσβαση στην ενέργεια έχει αποκτήσει σημαντικό ρόλο στην ατζέντα των ανθρωπιστικών και αναπτυξιακών φορέων σε όλο τον κόσμο, καθώς έχει επιστηθεί η προσοχή στην αναγκαιότητα ενσωμάτωσης της ενέργειας σε μια προσέγγιση που δίνει προτεραιότητα στην αυτάρκεια.

Επιπλέον, αν και οι προσφυγικοί καταυλισμοί σε όλο τον κόσμο ήταν συχνοί τόποι διανομής ηλιακών φαναριών, ηλιακών οικιακών συστημάτων, εστιών μαγειρικής και διάφορου άλλου εξοπλισμού που σχετίζεται με την ενέργεια, μέχρι στιγμής δεν συνηθίζεται για τα ενεργειακά προϊόντα και τα συστήματα να τυγχάνουν κατάλληλης διαχείρισης κατά τη διάρκεια της χρήσης τους ή μετά την αναμενόμενη διάρκεια ζωής τους. Για αυτό δεν φταίνε οι προσφυγες, αλλά το γεγονός ότι συχνά τους παρέχονται προϊόντα χωρίς οδηγίες χρήσης ή ότι τα προϊόντα αυτά είναι συνήθως χαμηλής ποιότητας και συχνά υπάρχουν σημαντικοί περιορισμοί στη διαθεσιμότητα ανταλλακτικών και εργαλείων επισκευής.

Ωστόσο, οι ανθρωπιστικές οργανώσεις και οι εταίροι τους εισάγουν μια σειρά από πειράματα που έχουν τη δυνατότητα να ξεκλειδώσουν νέα μοντέλα συνεργασίας. Για παράδειγμα, στον προσφυγικό καταυλισμό Rhino στη Βόρεια Ουγκάντα, ένα πιλοτικό πρόγραμμα για την ανάπτυξη ενός επιχειρηματικού μοντέλου για τη διαχείριση ηλεκτρονικών αποβλήτων, αναπτύσσεται μέσω του προγράμματος GIZ ESDS.

Ομοίως, στον προσφυγικό καταυλισμό Bidi Bidi στην Ουγκάντα, ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (IOM) συνεργάζεται με την TotalEnergies, τα προϊόντα BRIGHT, τη Solvoz και την Aceleron για να να αντιμετωπίσει ολιστικά την αλυσίδα αξίας των αποβλήτων γύρω από τα ηλεκτρονικά προϊόντα, από την κατασκευή και τη διανομή έως την επισκευή, την ανάκτηση, την ανακύκλωση και την επανατοποθέτηση, μειώνοντας έτσι την πιθανότητα μόλυνσης από μόλυβδο, δημιουργώντας ευκαιρίες εισοδήματος και επεκτείνοντας τη χρήση.

Αν και αναγνωρίζεται η ρευστή φύση των προσφυγικών αγορών, αυτές οι παρεμβάσεις προσφέρουν τη δυνατότητα δοκιμής νέων λύσεων στο πλαίσιο μιας σχετικά περιορισμένης γεωγραφικής περιοχής και πληθυσμού και ενός σχετικά προσβάσιμου και ανιχνεύσιμου συστήματος αγοράς. Η επιτυχία σε ένα τέτοιο περιβάλλον δε θα μεταφραστεί αυτόματα σε ευρύτερες επιτυχίες εκτός του προσφυγικού πλαισίου, αλλά μπορεί να καταδείξει την εγγενή ορθότητα της ιδέας, ενώ βοηθά στη μέτρηση του σχετικού κόστους και των ωφελειών που συνδέονται με μια δεδομένη παρέμβαση, δεδομένο που θα βοηθήσει στην κλιμάκωση των κατάλληλων λύσεων.