Το κόστος της πράσινης μετάβασης της Ευρώπης

Disclaimer: Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική ή κατά παράφραση ή διασκευή ή απόδοση του περιεχομένου του παρόντος διαδικτυακού τόπου με οποιονδήποτε τρόπο, χωρίς αναφορά στο RAWMATHUB.GR (με ενεργό link) ή χωρίς την προηγούμενη γραπτή άδεια του RAWMATHUB.GR. 

Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, οι ανεμογεννήτριες, οι ηλιακοί συλλέκτες, ακόμη και οι φορητές μας συσκευές, εξαρτώνται από μέταλλα και ορυκτές πρώτες ύλες που δεν είναι πάντα εύκολα διαθέσιμα εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η αυξανόμενη ζήτηση για αυτά τα υλικά οδηγεί σε αναθέρμανση του ενδιαφέροντος για νέα μεταλλευτικά έργα εντός της ΕΕ, φέρνοντας στο προσκήνιο ένα σύνθετο πλέγμα οικονομικών αναγκών, περιβαλλοντικών ανησυχιών και κοινωνικών προκλήσεων.

Η προσπάθεια για επανεκκίνηση ή επέκταση των μεταλλευτικών δραστηριοτήτων στην Ευρώπη αντιμετωπίζει σημαντικές αντιφάσεις. Ενώ η ανάγκη για κρίσιμες πρώτες ύλες είναι αδιαμφισβήτητη για την επίτευξη των κλιματικών στόχων, τα προτεινόμενα έργα συχνά συναντούν την αντίσταση των τοπικών κοινωνιών που ανησυχούν για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον, τον τρόπο ζωής και την υγεία τους. 

Στη βόρεια Σουηδία, η πόλη Kiruna αποτελεί την καρδιά της ευρωπαϊκής εξόρυξης σιδηρομεταλλεύματος εδώ και δεκαετίες, φιλοξενώντας ένα από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα στην Ευρώπη. Ωστόσο, η συνεχής εξορυκτική δραστηριότητα έχει δημιουργήσει θέματα στατικότητας του εδάφους κάτω από την πόλη, καθιστώντας αναγκαία τη σταδιακή μετακίνηση τμημάτων της πόλης σε νέα τοποθεσία που δεν επηρρεάζεται από τα μεταλλευτικά έργα. Αυτή η τεράστια επιχείρηση αποτελεί μια απτή υπενθύμιση του φυσικού αντίκτυπου της εξόρυξης.

Πιο πρόσφατα, στην ίδια περιοχή ανακαλύφθηκε ένα σημαντικό κοίτασμα σπάνιων γαιών, πρώτων υλών απολύτως απαραίτητων για την κατασκευή των ισχυρών μαγνητών που χρησιμοποιούνται στις ανεμογεννήτριες και τα ηλεκτρικά οχήματα. Η ζήτηση για σπάνιες γαίες αναμένεται να αυξηθεί δραματικά τα επόμενα χρόνια.

Ενώ η ανακάλυψη αυτή προσφέρει στην Ευρώπη μια ευκαιρία να μειώσει την εξάρτηση της από τρίτες χώρες για αυτές τις κρίσιμες πρώτες ύλες, ταυτόχρονα εγείρει και σοβαρές ανησυχίες. Η αυτόχθονη κοινότητα των Sámi, της οποίας ο παραδοσιακός τρόπος ζωής συνδέεται στενά με τη φύση και την εκτροφή ταράνδων στις εκτάσεις που επηρεάζονται από την εξόρυξη, εκφράζει τις ανησυχίες της για τον αντίκτυπο των νέων δραστηριοτήτων και αισθάνεται ότι δεν έχει εμπλακεί επαρκώς στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων.

Η περίπτωση της Kiruna αναδεικνύει την περίπλοκη σχέση μεταξύ της ανάγκης για πρώτες ύλες, των περιβαλλοντικών συνεπειών (ακόμη και σε μεγάλο βάθος χρόνου) και του σεβασμού στα δικαιώματα και τον τρόπο ζωής των αυτόχθονων πληθυσμών.

Πιο νότια, στην περιοχή Barroso της Πορτογαλίας, η συζήτηση επικεντρώνεται στο λίθιο, ένα άλλο βασικό συστατικό για τις μπαταρίες των ηλεκτρικών οχημάτων. Η Πορτογαλία διαθέτει σημαντικά αποθέματα λιθίου και φιλοδοξεί να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην ευρωπαϊκή εφοδιαστική αλυσίδα για την ηλεκτροκίνηση. Ωστόσο, η περιοχή Barroso είναι επίσης γνωστή για την πλούσια γεωργική της παράδοση, την παρθένα φύση της και το καθαρά αγροτικό τοπίο.

Τα σχέδια για την ανάπτυξη έργων εξόρυξης λιθίου στην περιοχή έχουν προκαλέσει έντονη ανησυχία και αντίδραση από τους κατοίκους. Άνθρωποι που ζουν από τη γεωργία και συνδέονται βαθιά με το φυσικό περιβάλλον εκφράζουν φόβους για την καταστροφή της φύσης, τη μόλυνση του νερού και του εδάφους, και την αλλοίωση του χαρακτήρα της περιοχής τους.

Η περίπτωση του Barroso αποτελεί παράδειγμα της σύγκρουσης μεταξύ των επιταγών της «πράσινης» μετάβασης σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο και των ανησυχιών για την προστασία του περιβάλλοντος και τη διατήρηση του παραδοσιακού τρόπου ζωής.

Ακόμη μια περίπτωση που αναδεικνύει την πολυπλοκότητα της επιστροφής στην εξόρυξη εντός της Ευρώπης συναντάμε στην περιοχή Piedmont της Ιταλίας. Εκεί, μια Αυστραλιανή εταιρεία σχεδιάζει να εξορύξει κοβάλτιο, ένα μέταλλο επίσης κρίσιμο για την παραγωγή μπαταριών, ιδίως για ηλεκτρονικές συσκευές και ηλεκτρικά οχήματα.

Η προοπτική ενός νέου μεταλλευτικού έργου διχάζει την τοπική κοινωνία. Ορισμένοι βλέπουν πιθανά οφέλη, όπως δημιουργία θέσεων εργασίας και ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας. Άλλοι, ωστόσο, εκφράζουν έντονες ανησυχίες για τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις, ιδίως στο περιβάλλον.

Το θετικό σε αυτή την περίπτωση είναι ότι, παρά τις διαφορετικές απόψεις για το ίδιο το έργο, τόσο οι υποστηρικτές όσο και οι αντίπαλοι του συμφωνούν σε ένα κρίσιμο σημείο: την ανάγκη για απόλυτη διαφάνεια σχετικά με τα σχέδια της εταιρείας. Αυτό υπογραμμίζει τη σημασία της ανοιχτής επικοινωνίας και της πρόσβασης στην πληροφορία για την οικοδόμηση (ή μη) της εμπιστοσύνης γύρω από ένα μεταλλευτικό έργο.

Οι περιπτώσεις της Kiruna, του Barroso και του Piedmont δεν είναι μεμονωμένα παραδείγματα. Αντικατοπτρίζουν μια ευρύτερη πραγματικότητα σε όλη την Ευρώπη, καθώς η ήπειρος στρέφεται ξανά στην εξόρυξη για να εξασφαλίσει τις απαραίτητες πρώτες ύλες για το μέλλον της. Η ανάγκη για κρίσιμες πρώτες ύλες είναι πραγματική και κεντρική στην προσπάθεια αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και προώθησης της τεχνολογικής ανάπτυξης. Ωστόσο, οι μεταλλευτικές δραστηριότητες, όπου και αν λαμβάνουν χώρα, έχουν επιπτώσεις στο περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες.

Η πρόκληση για την Ευρώπη είναι πώς να ισορροπήσει αυτές τις αντικρουόμενες ανάγκες. Απαιτείται ένας ανοιχτός και ειλικρινής διάλογος για το κόστος και τα οφέλη των μεταλλευτικών έργων, τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο. Είναι κρίσιμο να διασφαλιστεί ότι τα νέα μεταλλευτικά έργα θα λειτουργούν με τα αυστηρότερα περιβαλλοντικά πρότυπα, ότι οι τοπικές κοινότητες θα έχουν ουσιαστικό λόγο στις αποφάσεις που τις αφορούν και ότι θα επωφελούνται δίκαια από τον παραγόμενο πλούτο.

Η διαφάνεια, ο σεβασμός στα δικαιώματα των αυτόχθονων πληθυσμών και η αναζήτηση βιώσιμων λύσεων (όπως η ανακύκλωση και η υποκατάσταση υλικών) είναι απαραίτητα στοιχεία για να γίνει η επιστροφή στην εξόρυξη στην Ευρώπη μια διαδικασία που να εξυπηρετεί πραγματικά τους στόχους μιας δίκαιης και βιώσιμης μετάβασης, χωρίς να δημιουργεί νέα «θερμά» κοινωνικά και περιβαλλοντικά μέτωπα. Το ταξίδι προς μια πράσινη Ευρώπη περνά και μέσα από τη γη της, και ο τρόπος που θα διαχειριστούμε αυτή τη σχέση θα καθορίσει αν η μετάβαση θα είναι πραγματικά βιώσιμη για όλους.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ RAWMATHUB.GR