Για την παγκόσμια κατασκευαστική βιομηχανία, το σκυρόδεμα είναι βασικό συστατικό. Ακόμη και αν χρησιμοποιούνται μόνο ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για την παραγωγή του, η χημική διαδικασία εκπέμπει σημαντικά αέρια του θερμοκηπίου. Στην Πράγα, η αναβαθμιστική ανακύκλωση υλικών κατεδαφίσεων για χρήση σε νέα κτίρια, μειώνει τη ζήτηση για σκυρόδεμα, και συνεπώς την απαιτούμενη κατανάλωση ενέργειας.
Η παγκόσμια ανησυχία για τη βιωσιμότητα του τομέα των κτιρίων και των κατασκευών πηγάζει από τις υψηλές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που σχετίζονται με αυτά, οι οποίες ανέρχονται στο 37% των παγκόσμιων εκπομπών και την υπερβολική κατανάλωση φυσικών πόρων. Οι μισές από όλες τις πρώτες ύλες που εξάγονται από το έδαφος, χρησιμοποιούνται για την ανέγερση κτιρίων και άλλων κατασκευών. Επιπλέον, ο κλάδος των κατασκευών είναι υπεύθυνος για το 30% των αποβλήτων παγκοσμίως.
Όσον αφορά τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, το σκυρόδεμα είναι η κύρια αιτία εκπομπών στον κατασκευαστικό τομέα, όντας γνωστό για το υψηλό περιβαλλοντικό του αποτύπωμα. Η παραγωγή του συνεισφέρει το 8% των παγκόσμιων εκπομπών CO2 ενώ απαιτεί άφθονο νερό, ενέργεια και χρήση χαλικιού και άμμου.
«Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τον κατασκευαστικό τομέα εάν η Ευρώπη και ο υπόλοιπος κόσμος σκοπεύουν να επιτύχουν τους κλιματικούς στόχους», εξηγεί ο José Mercado της Γερμανικής Υπηρεσίας Ενέργειας (DENA) με έδρα το Βερολίνο. «Αν και ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος των κατασκευών είναι ήδη τεράστιος, προβλέπεται να γίνουν πολύ περισσότερες κατασκευές στην Ευρώπη και στον κόσμο, προκειμένου να βελτιωθεί η ενεργειακή απόδοση των κτιρίων», εξηγεί, σημειώνοντας ότι η ΕΕ πρόσφατα διπλασίασε το στόχο ενεργειακής ανακαίνισης κτιρίων.
«Αυτή είναι μια προϋπόθεση για την απομάκρυνση από τον άνθρακα και την επίτευξη των καθαρών μηδενικών εκπομπών», λέει ο Mercado, αναφερόμενος σε μια κατάσταση στην οποία η δημιουργία αερίων του θερμοκηπίου εξισορροπείται με την απομάκρυνση τους από την ατμόσφαιρα.
Υπάρχει μια πληθώρα καινοτομιών και πειραμάτων σε εξέλιξη για τον περιορισμό ή την αντικατάσταση του τσιμέντου που χρησιμοποιείται για την παραγωγή σκυροδέματος και άλλων δομικών υλικών. Ειδικότερα για το σκυρόδεμα, το ήμισυ των εκπομπών του προέρχονται από την ενέργεια που καταναλώνεται για την παραγωγή του και προέρχεται από ορυκτά καύσιμα και το άλλο μισό από το CO2 που διαφεύγει στην ατμόσφαιρα κατά την παραγωγή του τσιμέντου. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να μειωθεί αυτό το μέγεθος: από την προσθήκη μαγειρικής σόδας έως ουσίες που μοιάζουν με σκυρόδεμα που δεν απαιτούν καθόλου τσιμέντο.
Και επίσης υπάρχει και η ανακύκλωση του χρησιμοποιημένου σκυροδέματος.
Ένα από τα πιλοτικά έργα που διερευνούν αυτή την εναλλακτική, λαμβάνει χώρα στην Τσεχική Δημοκρατία, όπου ένα εργοστάσιο ζάχαρης του 19ου αιώνα που κατεδαφίστηκε, μετατρέπεται σε σύγχρονες πολυκατοικίες. Πρόκειται για ένα από τα πέντε σχετικά πιλοτικά έργα που αναπτύσσονται σε ολόκληρη την Ευρώπη ως μέρος του τετραετούς προγράμματος CIRC-BOOST με χρηματοδότηση από το Πρόγραμμα Horizon Europe της ΕΕ. Τα έργα αυτά στοχεύουν να επιδείξουν, σε μεγάλη κλίμακα, καινοτόμες και ολοκληρωμένες λύσεις για την κατεδάφιση, την επεξεργασία κατασκευαστικών αποβλήτων, τη διαχείριση τους και την αναβαθμιστική ανακύκλωση τους σε νέα προϊόντα.
Η τοποθεσία κατά μήκος του ποταμού Vltava θα φιλοξενήσει στην τελική φάση του έργου επτά κτίρια με 790 διαμερίσματα. Κάθε νέο κτίριο θα έχει όλο και περισσότερο τη δομή του κατασκευασμένη από Rebetong, ένα αναβαθμιστικά ανακυκλωμένο σκυρόδεμα βιομηχανικής ποιότητας που αναπτύχθηκε από το τσεχικό παράρτημα της εταιρείας κατασκευών και ανάπτυξης Skanska με έδρα τη Σουηδία. Αρχιτέκτονες του έργου είναι η εταιρεία CHYBIK+KRISTOF, ενώ στο έργο συμμετέχει και το Czech Technical University της Πράγας.
Η κυκλική οικονομία
Το Rebetong της Skanska είναι ένας τύπος σκυροδέματος που, σε αντίθεση με το συμβατικό σκυρόδεμα, χρησιμοποιεί λεπτόκοκκο ανακυκλωμένο σκυρόδεμα, τούβλα, κεραμικά και πλακάκια από απόβλητα κατεδαφίσεων, αντικαθιστώντας τον πρωτογενώς εξορυσσόμενο ασβεστόλιθο ή άλλα υλικά που έχουν εξορυχθεί από λατομεία και δανειολάκκους άμμου.
Τα πλεονεκτήματα του: όχι μόνο αντικαθίστανται τα πιο ογκώδη συστατικά του σκυροδέματος μέσω της ανακύκλωσης, αλλά υπάρχει και αποσυμφόρηση των χώρων απόρριψης αποβλήτων κατεδαφίσεων. Επιπλέον, η εξαιρετικά πορώδης φύση του ανακυκλωμένου σκυροδέματος προσδίδει στα τελικά προϊόντα του καλύτερες μονωτικές ιδιότητες από το συμβατικό σκυρόδεμα.
Η πρακτική της επαναχρησιμοποίησης υπολειμμάτων τοιχοποιίας, μεταξύ άλλων υλικών όπως το ανακυκλωμένο γυαλί, ως πρώτη ύλη για το σκυρόδεμα δεν είναι νέα. Σε πολλά μέρη, το σκυρόδεμα από ανακυκλωμένη τοιχοποιία χρησιμοποιείται ευρέως για την κατασκευή ασφάλτου και οδοστρώματος. Το μειονέκτημα εδώ και πολύ καιρό ήταν ότι αυτό το είδος σκυροδέματος μικτών υλικών έχει αποδειχθεί λιγότερο ανθεκτικό και εύκαμπτο από το τυπικό σκυρόδεμα.
Η διάρκεια ζωής του ήταν περίπου 30 χρόνια, μιας και όντας πιο πορώδες, η υγρασία διεισδύει με πολύ υψηλότερο ρυθμό από ότι στο παραδοσιακό σκυρόδεμα, με αποτέλεσμα την εμφάνιση ρωγματώσεων. Στη μεταπολεμική περίοδο, εκατοντάδες σχολεία στην Αγγλία χτίστηκαν με σκυρόδεμα από ανακυκλωμένα υλικά και τα προαναφερθέντα μειονεκτήματα έγιναν εμφανή δεκαετίες αργότερα.
Το Rebetong, ωστόσο, λέει ότι ο Bob Slansky της Skanska, ένας από τους δημιουργούς του, διαθέτει διαφορετικά χαρακτηριστικά, συνέπεια ενός πρόσθετου σύνδεσης σε νανοκλίμακα που ενισχύει τη στιβαρότητα και την ανθεκτικότητα του προϊόντος στις καιρικές συνθήκες. «Τα χρόνια δοκιμών δείχνουν ότι ακόμη και με πολύ υψηλές αναλογίες ανακυκλωμένων υλικών, έως και 100%, το τελικό μείγμα σκυροδέματος παρουσιάζει παρόμοια απόδοση με το συμβατικό σκυρόδεμα για ορισμένες εφαρμογές», εξηγεί ο Slansky. Σημειώνει, ωστόσο, ότι το ανακυκλωμένο προϊόν, λόγω του μικρότερου βάρους του, είναι λιγότερο ελαστικό από το συμβατικό σκυρόδεμα και επομένως, επί του παρόντος, δεν μπορεί να το αντικαταστήσει πλήρως σε έργα όπως το πιλοτικό έργο κατοικιών στο πρώην εργοστάσιο ζάχαρης στην Πράγα.
Η εφαρμογή του Rebetong στο έργο στην Πράγα έφερε συνολικά θετικά αποτελέσματα, έχοντας ωστόσο και ένα μειονέκτημα. Όταν η Skanska ξεκίνησε για πρώτη φορά την εφαρμογή του νέου υλικού, το Rebetong σκληρύνθηκε πιο αργά από το συμβατικό σκυρόδεμα σε κρύες συνθήκες περιβάλλοντος, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη πτυχώσεων. Τα συνεργεία έπρεπε να περιμένουν να στεγνώσει το υλικό, αυξάνοντας έτσι το κόστος του έργου. Από τότε, και με εφαρμογή κατάλληλων αλλαγών στη διαδικασία παραγωγής του, το Rebetong πλέον σκληραίνει με τον ίδιο ρυθμό όπως το συμβατικό σκυρόδεμα.
Ένα άλλο πρόβλημα είναι η απόκτηση υψηλής ποιότητας ανακυκλωμένης τοιχοποιίας. Τα απόβλητα κατεδαφίσεων που συνήθως καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής, συχνά αναμιγνύονται τόσο πολύ με άλλα υλικά, περιορίζοντας την αξία τους για ανακύκλωση. Η βελτίωση των κέντρων ανακύκλωσης και η ανάπτυξη αγορών μεταχειρισμένων δομικών υλικών, λέει ο Mercado, είναι κρίσιμα για την κυκλική οικονομία που θέλει να δημιουργήσει η Ευρώπη.
«Πρέπει να δούμε ολόκληρη την αλυσίδα παραγωγής», εξηγεί ο Mercado. «Αυτό σημαίνει το σχεδιασμό, την εξόρυξη και τη διαδικασία μεταφοράς του τσιμέντου, καθώς και πιο εξελιγμένες μεθόδους ανακύκλωσης. Σε αυτή την περίπτωση όλοι οι παράγοντες είναι αλληλοεξαρτώμενοι. Το μεγαλύτερο εμπόδιο είναι να πείσουμε το σύνολο των εμπλεκομένων να σκεφτούν τις κατασκευές με έναν εντελώς νέο τρόπο».
Με πληροφορίες από energytransition.org
