Το Great Pacific Garbage Patch είναι μια τεράστια συγκέντρωση απορριμμάτων στο Βόρειο Ειρηνικό Ωκεανό, γνωστή και ως «δίνη απορριμμάτων του Ειρηνικού» (Pacific Trash Vortex). Για την ακρίβεια πρόκειται για δύο ξεχωριστές περιοχές, που οριοθετούνται από τον τεράστιο υποτροπικό σχηματισμό θαλάσσιων ρευμάτων του Βόρειου Ειρηνικού, μία στη δυτική ακτή της Βόρειας Αμερικής κοντά στην Ιαπωνία (Western Garbage Patch), και μία στην ανατολική, μεταξύ των πολιτειών της Hawaii και της California (Eastern Garbage Patch).

Αυτές οι επιμέρους δίνες απορριμμάτων συνδέονται μεταξύ τους από την Υποτροπική Ζώνη Σύγκλισης του Βόρειου Ειρηνικού, που βρίσκεται μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα βόρεια της Χαβάης. Η ζώνη σύγκλισης είναι ουσιαστικά εκεί όπου τα θερμά ύδατα από το Νότιο Ειρηνικό συναντώνται με τα ψυχρότερα από την Αρκτική. Η ζώνη λειτουργεί σαν «μεταφορική ταινία» που μεταφέρει τη ρύπανση από τη μία επιμέρους περιοχή στην άλλη.

Η National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) των ΗΠΑ ορίζει το σχηματισμό ως ένα μεγάλο σύστημα στροβιλιζόμενων ωκεάνιων ρευμάτων, μια δίνη πλαστικών αποβλήτων που κατατμούνται σε μικροπλαστικά και διαχέονται στον ωκεανό. Το North Pacific Subtropical Gyre, ο σχηματισμός αυτών των θαλάσσιων ρευμάτων, αποτελείται από τέσσερα ρεύματα - το ρεύμα της California, το ρεύμα του Βόρειου Ισημερινού, το ρεύμα Kuroshio και το ρεύμα του Βόρειου Ειρηνικού - που περιστρέφονται δεξιόστροφα σε μια περιοχή έκτασης 20 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων.

Η περιοχή στο κέντρο ενός κύκλου τείνει να είναι πολύ ήρεμη και σταθερή. Η κυκλική κίνηση των ρευμάτων έλκει τα απόβλητα σε αυτό το σταθερό κέντρο, όπου και παγιδεύονται. Ένα πλαστικό μπουκάλι νερού που απορρίφθηκε στα ανοικτά των ακτών της California, για παράδειγμα, οδηγείται από το ρεύμα της California νότια προς το Μεξικό. Εκεί, το μπουκάλι πιθανώς θα παρασυρθεί από το Βόρειο Ισημερινό Ρεύμα, το οποίο διασχίζει τον Ειρηνικό. Κοντά στην ακτή της Ιαπωνίας, το μπουκάλι θα ταξιδέψει βόρεια, παρασυρόμενο από το ισχυρό ρεύμα Kuroshiro. Τέλος, το μπουκάλι θα ταξιδέψει προς τα ανατολικά, λόγω του ρεύματος του Βόρειου Ειρηνικού. Οι μικρής έντασης περιστρεφόμενες δίνες των ανατολικών και δυτικών συγκεντρώσεων απορριμμάτων, θα τραβήξουν σταδιακά το μπουκάλι προς το μέρος τους.

Η ποσότητα των αποβλήτων στο Great Pacific Garbage Patch συσσωρεύεται επειδή μεγάλο μέρος τους δεν είναι βιοδιασπώμενο. Πολλά πλαστικά, για παράδειγμα, δεν φθείρονται αλλά απλά διαιρούνται σε όλο και μικρότερα κομμάτια. Εξαιτίας της διάσπασης των πλαστικών σε μικροΐνες, η σύσταση του Patch δεν είναι συμπαγής, αντιθέτως είναι μια «σούπα» μικροπλαστικών που επιδρά καθοριστικά στο οικοσύστημα και στην τροφική αλυσίδα.

Για πολλούς ανθρώπους, η ιδέα μίας συγκέντρωσης απορριμμάτων δημιουργεί εικόνες ενός νησιού σκουπιδιών που επιπλέει στον ωκεανό. Στην πραγματικότητα, αυτές οι περιοχές αποτελούνται σχεδόν εξ ολοκλήρου από μικροσκοπικά τεμάχια πλαστικού τα οποία δεν φαίνονται πάντα με γυμνό μάτι. Ακόμη και οι δορυφορικές εικόνες δε δείχνουν μία τεράστια συγκέντρωση απορριμμάτων. Τα μικροπλαστικά του Great Pacific Garbage Patch μπορούν απλά να κάνουν το νερό να μοιάζει με θολή σούπα η οποία διαρκώς αναμιγνύεται με μεγαλύτερου μεγέθους απόβλητα όπως αλιευτικό εξοπλισμό, δηλαδή δίχτυα και πετονιές που χρησιμοποιούν (και μετά ξεφορτώνονται στη θάλασσα) οι ψαράδες των χωρών της περιοχής.

Επιπλέον, ο βυθός κάτω από το Great Pacific Garbage Patch είναι επίσης μιαχωματερή. Ωκεανογράφοι και οικολόγοι ανακάλυψαν πρόσφατα ότι περίπου το 70% της ρύπανσης βρίσκεται βυθισμένο κάτω από την επιφάνεια του ωκεανού.

Ενώ οι ωκεανολόγοι και οι κλιματολόγοι προέβλεψαν την ύπαρξη του Great Pacific Garbage Patch του Ειρηνικού, ήταν ένας καπετάνιος ιστιοπλοϊκών αγώνων με το όνομα Charles Moore που στην πραγματικότητα ανακάλυψε τη μάζα των αποβλήτων. Ο Moore έπλεε από τη Χαβάη προς την California κατά τη διάρκεια ενός ιστιοπλοϊκού αγώνα. Διασχίζοντας το Βόρειο Ειρηνικό κατά μήκος της Υποτροπικής Ζώνης Σύγκλισης, ο Moore και το πλήρωμα του παρατήρησαν εκατομμύρια κομμάτια πλαστικού να περιβάλλουν το πλοίο τους.

Κανείς δεν γνωρίζει ακριβώς ποια είναι η ποσότητα των απορριμμάτων που αποτελούν το Great Pacific Garbage Patch. Η Υποτροπική Ζώνη Σύγκλισης του Βόρειου Ειρηνικού καλύπτει μία πολύ μεγάλη έκταση και είναι αδύνατον για τους επιστήμονες να την καλύψουν ολόκληρη με θαλάσσια μέσα. Επιπλέον, τα απόβλητα με μεγάλη πυκνότητα μπορούν να βυθιστούν εκατοστά ή ακόμα και αρκετά μέτρα κάτω από την επιφάνεια, καθιστώντας την περιοχή της δίνης σχεδόν αδύνατο να μετρηθεί.

Το 80% του πλαστικού στον ωκεανό εκτιμάται ότι προέρχεται από χερσαίες πηγές ενώ το υπόλοιπο 20% προέρχεται από σκάφη και άλλες θαλάσσιες πηγές. Φυσικά αυτά τα ποσοστά διαφέρουν ανά περιοχή. Μια μελέτη του 2018 αναφέρει ότι τα συνθετικά δίχτυα αλιείας αποτελούσαν σχεδόν τη μισή μάζα του Great Pacific Garbage Patch, λόγω κυρίως της δυναμικής των ρευμάτων του ωκεανού και της αυξημένης αλιευτικής δραστηριότητας στον Ειρηνικό Ωκεανό.

Ενώ πολλοί διαφορετικοί τύποι απορριμμάτων εισέρχονται στον ωκεανό, τα πλαστικά αποτελούν την πλειοψηφία των απορριμμάτων στο θαλάσσιο περιβάλλον για δύο λόγους. Ο πρώτος σχετίζεται με τις ίδιες τις ιδιότητες του πλαστικού δηλαδή την ανθεκτικότητα, το χαμηλό κόστος και την ελαστικότητα λόγω των οποίων χρησιμοποιείται σε όλο και περισσότερα καταναλωτικά και βιομηχανικά προϊόντα και ο δεύτερος με το γεγονός ότι τα πλαστικά προϊόντα δεν βιοδιασπώνται, αλλά αντίθετα, απλά διαιρούνται σε μικρότερα κομμάτια.

Στον ωκεανό, ο ήλιος διασπά αυτά τα πλαστικά σε όλο και πιο μικρών διαστάσεων κομμάτια, μια διαδικασία γνωστή ως φωτοαποδόμηση. Τα περισσότερα από αυτά τα απόβλητα προέρχονται από πλαστικές σακούλες, καπάκια μπουκαλιών, πλαστικά μπουκάλια νερού και ποτήρια από φελιζόλ.

Τα συγκεκριμένα απόβλητα μπορεί να είναι πολύ επιβλαβή για τη θαλάσσια ζωή στην περιοχή. Για παράδειγμα, οι θαλάσσιες χελώνες καρέτα-καρέτα συχνά μπερδεύουν τις πλαστικές σακούλες με τις μέδουσες, το αγαπημένο τους φαγητό. Τα άλμπατρος μπερδεύουν τα σφαιρίδια από πλαστική ρητίνη με αυγά ψαριών και τα ταΐζουν σε νεοσσούς με αποτέλεσμα το θάνατό τους.

Οι φώκιες και άλλα θαλάσσια θηλαστικά κινδυνεύουν ιδιαίτερα. Μπορούν να παγιδευτούν σε εγκαταλελειμμένα πλαστικά δίχτυα ψαρέματος, τα οποία απορρίπτονται σε μεγάλο βαθμό λόγω των κακών καιρικών συνθηκών και της παράνομης αλιείας. Οι φώκιες και άλλα θηλαστικά πνίγονται συχνά σε αυτά τα πεταμένα δίχτυα, ένα φαινόμενο γνωστό ως «ghost fishing».

Τα απορρίμματα μπορούν επίσης να διαταράξουν τις θαλάσσιες τροφικές αλυσίδες στην Υποτροπική Ζώνη Σύγκλισης του Βόρειου Ειρηνικού. Καθώς τα μικροπλαστικά και άλλα απόβλητα συσσωρεύονται πάνω ή κοντά στην επιφάνεια του ωκεανού, εμποδίζουν το ηλιακό φως να φτάσει στο πλαγκτόν και στα φύκια. Τα φύκια και το πλαγκτόν είναι τα πιο κοινά αυτότροφα, ή παραγωγοί, στη θαλάσσια τροφική αλυσίδα. Τα αυτότροφα είναι οργανισμοί που μπορούν να παράγουν τα δικά τους θρεπτικά συστατικά από τον άνθρακα και το ηλιακό φως.

Εάν απειλούνται οι κοινότητες φυκιών και πλαγκτόν, ολόκληρη η τροφική αλυσίδα μπορεί να αλλάξει. Τα ζώα που τρέφονται με φύκια και πλαγκτόν, όπως τα ψάρια και οι χελώνες, θα έχουν λιγότερη τροφή. Εάν οι πληθυσμοί αυτών των ζώων μειωθούν, θα υπάρχει λιγότερη τροφή για τα αρπακτικά που βρίσκονται στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας όπως ο τόνος, οι καρχαρίες και οι φάλαινες. Τελικά, τα θαλασσινά και τα ψάρια γίνονται λιγότερο διαθέσιμα και πιο ακριβά για τους ανθρώπους.

Αυτοί οι κίνδυνοι επιδεινώνονται από το γεγονός ότι τα πλαστικά αποβάλλουν και απορροφούν επιβλαβείς ρύπους. Καθώς τα πλαστικά διασπώνται μέσω της φωτοαποδόμησης, απελευθερώνουν χρωστικές και χημικές ουσίες, όπως η δισφαινόλη Α (BPA), που έχουν συνδεθεί με περιβαλλοντικά προβλήματα και προβλήματα υγείας. Επιπλέον, τα πλαστικά μπορούν να απορροφήσουν ρύπους, όπως το PCB, από το θαλασσινό νερό. Αυτές οι χημικές ουσίες εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα όταν τα μικροπλαστικά καταναλωθούν από τη θαλάσσια ζωή.

Επειδή το Great Pacific Garbage Patch βρίσκεται τόσο μακριά από την ακτογραμμή οποιασδήποτε χώρας, κανένα έθνος δε θα αναλάβει την ευθύνη, ούτε θα παράσχει τη χρηματοδότηση για τον καθαρισμό του. Ο Charles Moore, ο άνθρωπος που ανακάλυψε τη συγκέντρωση των αποβλήτων, λέει ότι ο καθαρισμός του θα «πτώχευε κάθε χώρα» που θα το επιχειρούσε. Πολλά άτομα και διεθνείς οργανισμοί, ωστόσο, είναι αφοσιωμένοι στην πρόληψη της αύξησης της ρύπανσης στις συγκεκριμένες περιοχές του ωκεανού.

Ο καθαρισμός των απορριμμάτων δεν είναι τόσο εύκολος όσο ακούγεται. Πολλά μικροπλαστικά έχουν το ίδιο μέγεθος με τα μικρά θαλάσσια ζώα, έτσι τα δίχτυα που έχουν σχεδιαστεί για να τα συλλέξουν, θα έπιαναν και αυτά τα πλάσματα. Ακόμα κι αν μπορούσαμε να σχεδιάσουμε δίχτυα που θα συνέλεγαν μόνο τα απόβλητα, το μέγεθος των ωκεανών καθιστά αυτή τη δουλειά πολύ χρονοβόρα για να είναι πραγματικά αποτελεσματική. Το Marine Debris Program της ΝΟΑΑ έχει υπολογίσει ότι θα χρειαστούν 67 πλοία για ένα χρόνο για να καθαρίσουν λιγότερο από το 1% του Βόρειου Ειρηνικού Ωκεανού.

Πολλές αποστολές έχουν ταξιδέψει μέσα από το Great Pacific Garbage Patch. Ο Charles Moore, ο οποίος το ανακάλυψε το 1997, συνεχίζει να προωθεί καμπάνιες ευαισθητοποίησης μέσω της δικής του περιβαλλοντικής οργάνωσης, του Algalita Marine Research Foundation. Κατά τη διάρκεια μιας αποστολής το 2014, ο Moore και η ομάδα του χρησιμοποίησαν εναέρια drones, για να εκτιμήσουν από ψηλά την έκταση των απορριμμάτων. Τα drones προσδιόρισαν ότι υπάρχει 100 φορές περισσότερο πλαστικό κατά βάρος από αυτό που είχε υπολογιστεί σε προηγούμενες προσπάθειες μέτρησης. Η ομάδα ανακάλυψε επίσης πιο μόνιμες συγκεντρώσεις πλαστικών, κάτι σαν μικρά νησιά, με μήκος μεγαλύτερο από 15 μέτρα.

Η μάζα του πλαστικού στο Great Pacific Garbage Patch ενέπνευσε τον εξερευνητή του National Geographic, David de Rothschild και την ομάδα του, την Adventure Ecology, να δημιουργήσουν ένα μεγάλο καταμαράν από πλαστικά μπουκάλια, το Plastiki. Η στιβαρότητα του Plastiki ανέδειξε τη δύναμη και την ανθεκτικότητα των πλαστικών, τους δημιουργικούς τρόπους με τους οποίους μπορούν ως απόβλητα να αξιοποιηθούν και την απειλή που αποτελούν για το περιβάλλον όταν δεν αποδομούνται. Το 2010, το πλήρωμα έπλευσε με επιτυχία με το Plastiki από το San Francisco της California στο Sydney της Αυστραλίας.

Οι επιστήμονες και οι εξερευνητές συμφωνούν ότι ο περιορισμός ή η εξάλειψη της χρήσης πλαστικών μιας χρήσης και η αύξηση της χρήσης βιοδιασπώμενων πόρων θα είναι ο καλύτερος τρόπος για να περιοριστεί η έκταση του Great Pacific Garbage Patch. Οργανισμοί όπως η Plastic Pollution Coalition και το Plastic Oceans Foundation χρησιμοποιούν μέσα κοινωνικής δικτύωσης και εκστρατείες ευαισθητοποίησης για να υποστηρίξουν άτομα, κατασκευαστές και επιχειρήσεις στη μετάβαση τους από τα ρυπογόνα πλαστικά μιας χρήσης σε βιοδιασπώμενα ή επαναχρησιμοποιήσιμα υλικά.

Με πληροφορίες από nationalgeographic.org