Μετά τους περιορισμούς που ανακοίνωσε πρόσφατα η Κίνα στις εξαγωγές γαλλίου και γερμανίου, απαραίτητες πρώτες ύλες για την κατασκευή ημιαγωγών, ίσως είναι εξαιρετική ευκαιρία για αξιοποίηση των εγχώριων κοιτασμάτων σπάνιων γαιών και κρίσιμων πρώτων υλών που διαθέτει η Ελλάδα.
Πρόσφατα ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θεόδωρος Σκυλακάκης ζήτησε αναλυτική ενημέρωση από την Ελληνική Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ και πρώην ΙΓΜΕ) σχετικά με τις περιοχές πιθανολογούμενων κοιτασμάτων σπάνιων γαιών και κρίσιμων πρώτων υλών, με στόχο να αξιολογηθούν οι πιο ώριμες από τις οποίες θα μπορούσε να ξεκινήσει πρόγραμμα περαιτέρω διερεύνησης για τον εντοπισμό τους και εν συνεχεία οι δυνατότητες εξόρυξης.
Είχε προηγηθεί πριν μερικές ημέρες, επαφή της Κομισιόν με τη Mytilineos όπου ζητήθηκε από την ελληνική εταιρεία να διερευνήσει την παραγωγή γαλλίου ως υποπροϊόντος κατά τη διαδικασία μετατροπής του βωξίτη σε αλουμίνα, πρώτη ύλη για την παραγωγή αλουμινίου στις εγκαταστάσεις της στον Αγ. Νικόλαο Βοιωτίας. Η Ε.Ε. προμηθεύεται το 71% του γαλλίου και το 45% του γερμανίου από την Κίνα, αλλά υπάρχουν μόνο λίγες εταιρείες εκτός Κίνας ικανές να παράγουν μέταλλα υψηλής καθαρότητας που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή τσιπ, ηλιακών φωτοβολταϊκών κυττάρων και οπτικών ινών.
Η διοίκηση της ΕΑΓΜΕ κατέθεσε πλήρη φάκελο με τη χαρτογράφηση των περιοχών που έχουν διερευνηθεί στο παρελθόν σε συνεργασία με το ΕΛΚΕΘΕ (Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών) και εμφανίζουν σημαντικές ενδείξεις ύπαρξης κοιτασμάτων σπάνιων κρίσιμων πρώτων υλών, καθώς και προτάσεις για τα επόμενα βήματα που απαιτούνται εφόσον υπάρξει πολιτική βούληση για την αξιοποίηση τους.
«Είναι ένα θέμα προτεραιότητας, ευρωπαϊκής και ντε φάκτο ελληνικής και πρέπει να δούμε τι μπορεί να πετύχουμε σε αυτό το πεδίο. Θα δούμε τις περιοχές με ενδεικτικά κοιτάσματα, τι πρόσθετα στοιχεία χρειάζονται, θα τα αξιολογήσουμε και παράλληλα θα δουλέψουμε το θεσμικό πλαίσιο για την αξιοποίηση τους» δήλωσε στην Καθημερινή ο κ. Σκυλακάκης, υπογραμμίζοντας το σημαντικό ρόλο των κρίσιμων πρώτων υλών για την υλοποίηση της πολιτικής πράσινης μετάβασης της Ευρώπης.
Το πρώτο βήμα στην κατεύθυνση της αξιοποίησης των πιθανολογούμενων κρίσιμων πρώτων υλών για την ενεργειακή μετάβαση είναι η επίσπευση και εντατικοποίηση των κοιτασματολογικών ερευνών (γεωφυσικές και χημικές αναλύσεις) στις περιοχές που θεωρούνται πιο ώριμες, με χρηματοδότηση από τα νέα προγράμματα του ΕΣΠΑ. Στη συνέχεια και προκειμένου να διαπιστωθεί εάν οι ενδείξεις επιβεβαιώνονται θα πρέπει να γίνουν κάποιες γεωτρήσεις, οι οποίες σύμφωνα με τις εκτιμήσεις αρμοδίων στελεχών στην καλύτερη των περιπτώσεων θα ξεκινήσουν μέσα στο 2024 και θα διαρκέσουν τουλάχιστον δύο έτη. «Από τη στιγμή που θα ξεκινήσει ένα πλήρες πρόγραμμα ερευνών μέχρι και την αξιοποίηση του κοιτάσματος θα περάσουν τουλάχιστον δέκα χρόνια, διάστημα που μπορεί να περιοριστεί κατά το ήμισυ εάν ληφθούν μέτρα επίσπευσης της δανειοδοτικής διαδικασίας λόγω της κρισιμότητα της κατάστασης», τονίζει στην Καθημερινή ο δρ Κωνσταντίνος Λασκαρίδης, προϊστάμενος Διεύθυνσης Ορυκτών Πόρων και Μεταλλευτικής της ΕΑΓΜΕ.
Για την κυβέρνηση και την πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ, το ζήτημα -μετά και την κρισιμότητα της κατάστασης όπως διαμορφώνεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο από τη στάση της Κίνας- τίθεται σε προτεραιότητα και αυτό φάνηκε και από τις δηλώσεις του αρμόδιου υπουργού Θ. Σκυλακάκη κατά την προσέλευσή του στο άτυπο συμβούλιο υπουργών Περιβάλλοντος και Ενέργειας την περασμένη Τετάρτη στο Βαγιαδολίδ της Ισπανίας.
«Η Ελλάδα στηρίζει την πρωτοβουλία της Ε.Ε. για στρατηγική αυτονομία και μπορεί να συμβάλει με την εξόρυξη κρίσιμων πρώτων υλών και σπάνιων γαιών που υπάρχουν στο υπέδαφός της, σε αυτή την προσπάθεια», δήλωσε ο υπουργός. Σημείωσε επίσης ότι «η Ελλάδα αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους παραγωγούς βωξίτη στην Ε.Ε., ενώ σημαντικό είναι το δυναμικό της χώρας σε αντιμόνιο και σε στοιχεία που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή μπαταριών, όπως νικέλιο, κοβάλτιο και μαγγάνιο και ότι η εξόρυξη σπάνιων γαιών και κρίσιμων στρατηγικών μετάλλων θα μπορούσε να διευκολυνθεί από το REPowerEU, το οποίο σχεδιάζεται έτσι ώστε να συμβάλει και σε πρόσθετες επενδύσεις στον τομέα των μπαταριών».
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το συμβούλιο υπουργών της Ε.Ε. έπειτα από τις ισχυρές αντιδράσεις της Πανευρωπαϊκής Ένωσης Βιομηχανιών Μετάλλου (Eurometaux), ενέκρινε την ένταξη στη λίστα των κρίσιμων πρώτων υλών (CRM) το αλουμίνιο, την αλουμίνα και τον ψευδάργυρο, που δεν είχε συμπεριλάβει αρχικά η Κομισιόν.
Σε ποιες περιοχές υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις για κοιτάσματα
Η Ελλάδα μαζί με τη Γροιλανδία, τη Σουηδία, τη Φινλανδία και τη Νορβηγία αποτελούν την ομάδα χωρών που η Ευρώπη μπορεί να στηρίξει τα σχέδιά της για περιορισμό της εξάρτησής της σε σπάνιες γαίες και κρίσιμες πρώτες ύλες από την Κίνα.
Η γεωλογία της Ελλάδας, σύμφωνα με τον δρα Κωνσταντίνο Λασκαρίδη, προϊστάμενο Διεύθυνσης Ορυκτών Πόρων και Μεταλλευτικής της Ελληνικής Αρχής Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ), παρουσιάζει όξινα μαγματικά πετρώματα ανάλογα με αυτά της Β. Ευρώπης, που φιλοξενούν τα γνωστά κοιτάσματα Norra Karr της Σουηδίας, Kvanefjeld και Kringlerne της Γροιλανδίας και Fen της Νορβηγίας και της Φινλανδίας, τα οποία θεωρείται ότι από μόνα τους μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες της Ευρώπης στις επόμενες δεκαετίες.
Υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις για την ύπαρξη σπάνιων γαιών κυρίως σε περιοχές της Β. Ελλάδας, από τις έρευνες που έχει πραγματοποιήσει το ΙΓΜΕ (νυν ΕΑΓΜΕ) σε συνεργασία με το ΕΛΚΕΘΕ. Σπάνιες γαίες, και μάλιστα σε υψηλή περιεκτικότητα, ανιχνεύονται στο παράκτιο και το υποθαλάσσιο περιβάλλον μεταξύ Χαλκιδικής και Αλεξανδρούπολης, κυρίως στις εκβολές των ποταμών Στρυμόνα, Νέστου και Έβρου.
Κοιτασματολογικές έρευνες αλλά και αναλύσεις δειγμάτων που πραγματοποίησε το ΙΓΜΕ σε αυτές τις περιοχές ήταν αρκετά ενθαρρυντικές, με μέση περιεκτικότητα σπάνιων γαιών 1,17%, αλλά δυστυχώς με αρκετή περιεκτικότητα σε θόριο (ραδιενεργό στοιχείο). Η ύπαρξη ραδιενεργών στοιχείων και βαρέων μετάλλων στις σπάνιες γαίες είναι ο βασικότερος λόγος που στην Ευρώπη, αν και έχουν βρεθεί κοιτάσματα, δεν έχουν αξιοποιηθεί μέχρι σήμερα, τονίζει ο κ. Λασκαρίδης. Σπάνιες γαίες εντοπίζονται επίσης στους λατερίτες της Λοκρίδας και στο Βροντερό Φλώρινας, στους βωξίτες της ζώνης Παρνασσού Γκιόνας, στα αλκαλικά μαγματικά πετρώματα στον Φανό της Σαμοθράκης και στους φωσφορίτες στη Δυτική Ελλάδα.
Από τις μεταλλοφορίες σπάνιων γαιών που μελετήθηκαν στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον κ. Λασκαρίδη, μόνον οι μαύρες άμμοι από την περιοχή της Λουτρών Ελευθερών - Νέας Περάμου παρουσιάζουν οικονομικό ενδιαφέρον.
Η ΕΑΓΜΕ, σύμφωνα με τον κ. Λασκαρίδη, μπορεί να συμβάλει στη μείωση της εξάρτησης της Ελλάδας και κατ’ επέκταση της Ε.Ε. από τις εισαγωγές κρίσιμων πρώτων υλών, με επαναξιολόγηση των εγχώριων πόρων και αντιμετώπιση τριών ζητημάτων. Αναφέρεται στην ολοκλήρωση της γεωλογικής ερευνητικής προσπάθειας της χώρας μας, στη σύνθεση των διαθέσιμων πληροφοριών, οι οποίες είναι κατακερματισμένες, ξεπερασμένες και ελλιπείς, καθώς και στην επανεκτίμηση του δυναμικού των αποβλήτων εξόρυξης.
Οι σπάνιες γαίες της Ελλάδας είχαν προσελκύσει στο παρελθόν το ενδιαφέρον της Κίνας. Εξαμελής κινεζική αντιπροσωπεία, αποτελούμενη από γεωλόγους και μηχανικούς μεταλλείων από τη γεωλογική υπηρεσία της Κίνας και δύο εκπροσώπους της μεταλλουργικής εταιρείας China Minmetals, βρέθηκε για έξι ημέρες τον Σεπτέμβριο του 2014 στην Αθήνα, όπου πέρα από τον τότε υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιάννη Μανιάτη, επισκέφθηκε το ΙΓΜΕ και ενημερώθηκε για τις μέχρι τότε έρευνες, αλλά και την Αλουμίνιον της Ελλάδος, για να διαπιστώσει εάν ανιχνεύονται σπάνιες γαίες στα απορρίμματα παραγωγής αλουμινίου.
Η Κίνα εμφανίστηκε τότε πρόθυμη να επενδύσει στη χώρα μας σε έρευνα και εξόρυξη σπάνιων γαιών και να μεταφέρει το κοίτασμα στις εγκαταστάσεις της για επεξεργασία, όπου οι περιβαλλοντικοί περιορισμοί είναι ιδιαίτερα χαλαροί. Το περιβαλλοντικό, υπό την έννοια των αντιδράσεων σε νέες εξορύξεις, είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχει μπροστά της η Ευρώπη στον νέο στόχο για αυτονομία σε κρίσιμες πρώτες ύλες
Κρίσιμες πρώτες ύλες και σπάνιες γαίες στην Ελλάδα
Λευκόχρυσος: Εκτός από τη βιομηχανία κοσμημάτων, χρησιμοποιείται στους καταλύτες των αυτοκινήτων. Επίσης, η ομάδα μετάλλων πλατίνας, που περιλαμβάνει το παλλάδιο, χρησιμοποιείται σε ένα ευρύ φάσμα συσκευών, από τηλεοράσεις πλάσματος και αερόσακους αυτοκινήτου έως βηματοδότες. Η ΕΕ εισάγει λευκόχρυσο κυρίως από τη Νότια Αφρική, τη Ρωσία και τις ΗΠΑ. Άλλες χώρες παραγωγοί είναι ο Καναδάς και η Ζιμπάμπουε.
Σπάνιες γαίες: Είναι ζωτικής σημασίας για την παραγωγή πολλών προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, όπως οι μόνιμοι μαγνήτες, απαραίτητο συστατικό σε smartphone, τηλεοράσεις, υπολογιστές, κινητήρες αυτοκινήτων, ανεμογεννήτριες. Η ΕΕ εισάγει το 99%των σπάνιων γαιών και το 98% των μόνιμων μαγνητών από την Κίνα. Το μεγαλύτερο γνωστό κοίτασμα σπάνιων γαιών στην Ευρώπη ανακαλύφθηκε στη βάρεια Σουηδία τον Ιανουάριο 2023, αλλά μπορεί να χρειαστούν από 10 έως 15 χρόνια για να ξεκινήσει η εξόρυξη.
Γερμάνιο: Αυτό το μέταλλο χρησιμοποιείται κυρίως σε οπτικές ίνες, πλαστικά ΡΕΤ, ηλεκτρονικά και ηλιακά πάνελ, στρατιωτικές συσκευές νυχτερινής όρασης, δορυφορικά ηλιακά κύτταρα και πυροσβεστικό εξοπλισμό. Εξάγεται ως υποπροϊόν της παραγωγής ψευδαργύρου και από τέφρα άνθρακα. Η ΕΕ εισάγει το 50% από τη Φινλανδία, το 17% από την Κίνα και 11% από τη Βρετανία. Η Ρωσία έχει το 5% της παγκόσμιας παραγωγής.
Μαγνήσιο: Είναι βασικό για τη βιομηχανία αλουμινίου. Χρησιμοποιείται στην παραγωγή χάλυβα και σε πλήθος κλάδων, συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών και του Διαστήματος, σε ηλεκτρονικά είδη ευρείας κατανάλωσης, όπως φορητούς υπολογιστές και κινητά τηλέφωνα και στην παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων. Το μαγνήσιο χρησιμοποιείται επίσης για την κατασκευή χάλυβα. Η ΕΕ εισάγει το 93% από την Κίνα Οι ΗΠΑ έχουν το 4% της παγκόσμιας παραγωγής.
Στρόντιο: Μαλακό μέταλλο σε ασήμι απόχρωση, βασικό συστατικό στη βιομηχανία εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου και στους μόνιμους μαγνήτες μεγαφώνων και κεραιών. Η ΕΕ προμηθεύεται το 100% των αναγκών της από την Ισπανία. Παραγωγή στροντίου υπάρχει επίσης σε Ιράν και Κίνα.
Λίθιο: Είναι το βασικό υλικό για μπαταρίες και χρησιμοποιείται επίσης για την παραγωγή ανθεκτικού στη θερμότητα γυαλιού, κεραμικών και ψυχιατρικών φαρμάκων. Η ΕΕ εισάγει λίθιο κυρίως από τη Χιλή, τις ΗΠΑ και τη Ρωσία. Σε ευρωπαϊκό έδαφος, λίθιο υπάρχει στην Πορτογαλία, στην Τσεχία και στην Ισπανία, αλλά οι προσπάθειες εξόρυξης σταμάτησαν λόγω αντιδράσεων.
Κοβάλτιο: Για αιώνες χρησιμοποιήθηκε κυρίως για την παραγωγή μπλε χρωστικής. Πλέον είναι βασικό συστατικό σε επαναφορτιζόμενες μπαταρίες για smartphone και ηλεκτρικά αυτοκίνητα, τουρμπίνες αεροσκαφών και σε ζωοτροφές. Η ΕΕ εισάγει το 50% των αναγκών της σε κοβάλτιο από το Κονγκό. Παραγωγή κοβαλτίου υπάρχει επίσης σε Καναδά και Κίνα..
Με πληροφορίες από ΤΕΕ Newsletter
