Η άμμος είναι κοινή πρώτη ύλη για την παραγωγή διαφόρων υλικών. Η συνεχής, ωστόσο, αύξηση της ζήτησης για άμμο έχει ξεπεράσει την τρέχουσα προσφορά του υλικού καθιστώντας την άμμο, είδος που τείνει να γίνει σπάνιο.
Επί του παρόντος, η τιμή της άμμου πλησιάζει τα $10 ανά τόνο ενώ πριν 31 έτη άξιζε λίγο λιγότερο από $4 ανά τόνο. Παρά την ύπαρξη άμμου σε σχεδόν όλες τις χώρες, υπάρχει ένα συγκεκριμένο είδος άμμου το οποίο έχει τη μεγαλύτερη ζήτηση – η άμμος με ακανόνιστο σχήμα. Αυτό το είδος άμμου προσφέρει μεγαλύτερη αντοχή στα παράγωγά της, σε σύγκριση με την ομοιόμορφου σχήματος άμμο, ενώ συναντάται μόνο σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα, όπως στον πυθμένα των ποταμών και των ρεμάτων.
Για να ικανοποιηθεί η ζήτηση, εναλλακτικές όπως το γυαλί ή η τεχνητή άμμος (manufactured sand, M-sand) θεωρούνται βιώσιμα υποκατάστατα στην περίπτωση που υπάρχει αδυναμία πρόσβασης σε φυσική άμμο. Ο Eric Lambin, γεωγράφος και περιβαλλοντολόγος στο Stanford University, εξηγεί πως παρά την έντονη ζήτηση για άμμο ως αδρανές υλικό και τα υποκατάστατα της, «μια πλήρης φυσική εξάντληση της άμμου παγκοσμίως είναι απίθανη». Ο Eric Lambin απαντά σε ερωτήσεις και εξηγεί ακριβώς την κατάσταση.
Ε: Ποιες οι πιθανές επιπτώσεις της έλλειψης άμμου στην ποιότητα κατασκευής των κτιρίων;
Eric Lambin: Η άμμος που βρίσκεται στις ερήμους είναι ακατάλληλη ως υλικό κατασκευών καθώς έχει διαβρωθεί από τον αέρα, με αποτέλεσμα την λείανση των κόκκων της, γεγονός που δεν επιτρέπει καλή πρόσφυση. Εξού και τα υψηλά κτήρια στο Dubai, μια πόλη της ερήμου, έχουν χτιστεί με άμμο εισαγωγής από την Αυστραλία – αφού οι ουρανοξύστες απαιτούν άρτιας ποιότητας αδρανή υλικά. Χώρες με υψηλά εισοδήματα θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούν υψηλής ποιότητας υλικά που εισάγουν από μακρινά μέρη, περιορίζοντας τις εγχώριες επιπτώσεις της εξόρυξης και αυξάνοντας τα μεταφορικά κόστη.
Σε χώρες με υψηλή ζήτηση άμμου και ελλιπή νομοθεσία, όταν εξαντληθούν τα υψηλής ποιότητας αποθέματα ή γίνουν μη-προσβάσιμα λόγω της αστικοποίησης, περιβαλλοντικών λόγων, ή καλλιεργειών, γίνεται χρήση υλικών χαμηλής ποιότητας που περιέχουν οργανική ύλη ή αλάτι και τα οποία, αν χρησιμοποιούνται σε λάθος εφαρμογή, αυξάνουν την πιθανότητα κατασκευαστικής αστοχίας και κατάρρευσης του κτιρίου.
Κατασκευαστικές αστοχίες έχουν συνδεθεί με κακής ποιότητας άμμο στην Αϊτή (μετά από σεισμό), στη Νιγηρία, στο Μαρόκο, στην Ταϊλάνδη, στη Νότια Αφρική και στην Ιταλία. Σημειώνεται ότι είναι απίθανο να εξαντληθεί η άμμος σε παγκόσμια κλίμακα. Αυτό που παρατηρούμε είναι περιφερειακές ελλείψεις άμμου - λόγω φυσικών ελλείψεων αλλά και ταυτόχρονα τεχνητών/οικονομικών ελλείψεων, που προκύπτουν όταν η ζήτηση υπερβαίνει την φυσική προσφορά ή όταν τα αποθέματα καθίστανται μη-προσβάσιμα, αντίστοιχα.
Ε: Πως επηρεάζει το κόστος η χρήση βιώσιμων υλικών και σχεδίων στις κατασκευές; Θα μπορούσαν να είναι φθηνότερα από την φυσική άμμο;
Eric Lambin: Το πρόβλημα είναι ότι η εξόρυξη άμμου δεν διέπεται γενικά από κανονισμούς. Είναι, επομένως, ένας σχετικά φθηνός πόρος, παρά τις βλαβερές επιπτώσεις που έχει η εξόρυξή του στη γη, στο νερό και στα παράκτια οικοσυστήματα. Για να γίνουν τα βιώσιμα κατασκευαστικά υλικά πιο ανταγωνιστικά, απαιτείται η θέση και η εφαρμογή αυστηρής νομοθεσίας σχετικά με την εξόρυξη άμμου. Σε αρκετές χώρες, παραβατικές ομάδες, γνωστές ως sand mafias, έχουν αποκτήσει έλεγχο του εμπορίου άμμου, ενώ δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν βία ενάντια οποιουδήποτε επικρίνει τις καταστροφικές εξορυκτικές πρακτικές τους. Οι παράνομες αυτές πράξεις δημιουργούν προβλήματα στην αγορά της άμμου και καταπνίγουν την καινοτομία.
Ε: Κάποιοι προτείνουν ανακυκλωμένο γυαλί ως υποκατάστατο της άμμου. Πιστεύετε πως αυτή είναι μια βιώσιμη εναλλακτική;
Eric Lambin: Η τεχνολογία για την κατάτμηση και λειοτρίβηση γυαλιού σε υλικό αντίστοιχο της άμμου υπάρχει και βρίσκεται ήδη σε χρήση, για παράδειγμα ως εναλλακτική της άμμου στα φίλτρα πισίνας. Ωστόσο, είναι πιο οικονομικό και περιβαλλοντικά φιλικό να πλένουμε τα γυάλινα μπουκάλια και να τα επαναχρησιμοποιούμε όσες περισσότερες φορές είναι δυνατόν, αντί να τα μετατρέπουμε σε άμμο. Και ακόμη κι αν όλο το ανακυκλωμένο γυαλί μετατραπεί σε άμμο, δεν θα παρήγαγε ποσότητα ίση με τους 40 με 50 δισεκατομμύρια μετρικούς τόνους άμμου, χαλικιού και θρυμματισμένου βράχου που χρησιμοποιούνται κάθε χρόνο στον κόσμο.
Ε: Ποιες είναι κάποιες εναλλακτικές της άμμου που γνωρίζετε ή έχετε διερευνήσει;
Eric Lambin: Αντί της εξόρυξης, η λεπτόκοκκη άμμος και τα χονδρόκοκκα προϊόντα άμμου μπορούν να παραχθούν τεχνητά με θραύση πετρωμάτων ή με ανακύκλωση απορριμμάτων κατασκευών και κατεδάφισης όπως το σκυρόδεμα ή η τοιχοποιία. Το θρυμματισμένο πέτρωμα μπορεί να είναι εξίσου κατάλληλο ή ανώτερο για ορισμένες εφαρμογές, χάρη στον καλύτερο έλεγχο της ορυκτολογικής του σύνθεσης και του σχήματός του. Αποτελεί ήδη την κύρια πηγή αδρανών τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρώπη και την Κίνα.
Η τεχνητή ξυλεία είναι ένα άλλο πολλά υποσχόμενο εναλλακτικό δομικό υλικό, το οποίο συμβάλλει επίσης στην αποθήκευση άνθρακα, αλλά είναι κατάλληλο μόνο για κτίρια χαμηλού και μεσαίου ύψους. Φυσικά οι οποιεσδήποτε εναλλακτικές λύσεις θα αναπτυχθούν σε κλίμακα μόνο όταν η εξόρυξη άμμου αρχίσει να διέπεται από κανονισμούς και η τιμή της θα περιλαμβάνει και το περιβαλλοντικό κόστος που σχετίζεται με την εξόρυξη και τη μεταφορά της.
Με πληροφορίες από www.futurity.org
