Τσιμέντο και σκυρόδεμα σε πορεία απαλλαγής από τις εκπομπές άνθρακα

Disclaimer: Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική ή κατά παράφραση ή διασκευή ή απόδοση του περιεχομένου του παρόντος διαδικτυακού τόπου με οποιονδήποτε τρόπο, χωρίς αναφορά στο RAWMATHUB.GR (με ενεργό link) ή χωρίς την προηγούμενη γραπτή άδεια του RAWMATHUB.GR. 

Ο κατασκευαστικός κλάδος αντιπροσωπεύει περίπου το 40% των παγκόσμιων εκπομπών CO₂ όσον αφορά στη χρήση καυσίμων και το 25% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (GHG). Ως μέρος αυτών των μεγεθών, η παραγωγή τσιμέντου είναι μια από τις βιομηχανίες με τις υψηλότερες εκπομπές, αντιπροσωπεύοντας το 8% των παγκόσμιων εκπομπών CO₂. Είναι λοιπόν σαφές ότι η επίτευξη μηδενικών εκπομπών άνθρακα έως το 2050 θα απαιτήσει την ταχεία απαλλαγή της βιομηχανίας τσιμέντου και σκυροδέματος από τον άνθρακα.

Παρόλο που πολλές εταιρείες του κλάδου έχουν δεσμευτεί για απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα, κανείς δεν μπορεί να επιτύχει αυτόν τον στόχο χωρίς την συμμετοχή όλου του σχετικού βιομηχανικού οικοσυστήματος.

Στο Davos, στο panel των ομιλητών, που αποτελούνταν από στελέχη εταιρειών και οργανισμών που από όλη την αλυσίδα αξίας του σκυροδέματος, συμπεριλαμβανομένων επενδυτών και τραπεζών από όλο τον κόσμο, συζητήθηκε ποια μέτρα μπορεί να λάβει ο κλάδος τώρα, πού θα μπορούσε να παίξει πολύτιμο ρόλο η κυκλικότητα και πώς οι ενδιαφερόμενοι σε όλη την αξιακή αλυσίδα μπορούν να συνεργαστούν για να πετύχουν στον κοινό τους στόχο.

Από τη συζήτηση προέκυψαν τέσσερα βασικά θέματα: (1) η δυνατότητα απαλλαγής από τις εκπομπές άνθρακα στο τσιμέντο και το σκυρόδεμα, (2) η ευκαιρία δημιουργίας αξίας μέσω των κυκλικών οικονομιών, (3) οι νέες ευκαιρίες για επενδύσεις και (4) η οικοδόμηση πράσινων επιχειρήσεων και ο βασικός ρόλος που θα επιτελέσει η συνεργασία στην απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα.

Πέρα από το περιβαλλοντικό κόστος των εκπομπών CO₂ κατά την παραγωγή τσιμέντου, μεγάλο είναι το οικονομικό κόστος που προκύπτει λόγω των συστημάτων τιμολόγησης του άνθρακα, τα οποία θα μπορούσαν να φτάσουν τα 180 δισ. ευρώ παγκοσμίως έως το 2050.

Τούτου λεχθέντος, το τσιμέντο παραμένει το βασικό οικοδομικό υλικό: 4 δισ. μετρικοί τόνοι - όσο 50.000 πλήρως φορτωμένα αεροπλάνα - παράγονται ετησίως, ωστόσο, οι συμμετέχοντες στην αγορά των δομικών υλικών τονίζουν την αυξημένη ζήτηση για δομικά υλικά χαμηλότερης έντασης άνθρακα, και συγκεκριμένα «πράσινο» τσιμέντο. 

Για να καλύψουν τη ζήτηση για υλικά που παράγονται με αειφόρο τρόπο, οι κατασκευαστές τσιμέντου και σκυροδέματος μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις ακόλουθες μεθόδους για τον περιορισμό των εκπομπών άνθρακα κατά μήκος της αξιακής αλυσίδας:

• Μείωση της ποσότητας κλίνκερ στο τσιμέντο. Το κλίνκερ είναι υπεύθυνο σχεδόν για το 90% των εκπομπών που απελευθερώνονται κατά την παραγωγή τσιμέντου, γεγονός που το καθιστά υψηλή προτεραιότητα για της βιομηχανία. Για την απαλλαγή της βιομηχανίας τσιμέντου από τις εκπομπές άνθρακα, οι παραγωγοί τσιμέντου μπορούν να εξετάσουν το ενδεχόμενο αντικατάστασης του κλίνκερ με εναλλακτικά υλικά, όπως η ιπτάμενη τέφρα, η η σκωρία χάλυβα. Μπορούν επίσης να επιδιώξουν να μειώσουν την ποσότητα κλίνκερ που απαιτείται μέσω καινοτομιών στην κατασκευή, το σχεδιασμό και τα μείγματα υλικών και την ανάπτυξη τσιμέντων με χαμηλό ποσοστό συνδετικών παραγόντων.
• Μείωση του CO₂ από την ενέργεια που χρησιμοποιείται στη διαδικασία παραγωγής. Για να μειώσουν τις εκπομπές που σχετίζονται με την ενέργεια, οι παραγωγοί τσιμέντου εξετάζουν εναλλακτικά καύσιμα και τεχνολογίες, και αναπτύσσουν εγκαταστάσεις ανακύκλωσης αποβλήτων που στοχεύουν στη χρήση βιομηχανικών και αστικών αποβλήτων στους κλιβάνους τους.
• Αποθήκευση ή χρήση των υπολειπόμενων εκπομπών CO₂. H αποθήκευση και η επαναχρησιμοποίηση του CO₂ που προκύπτει κατά την παραγωγή είναι σηματικό θέμα. Για παράδειγμα, οι παραγωγοί τσιμέντου και σκυροδέματος ανέφεραν πως το CO₂ μπορεί να αποθηκευτεί σε αδρανή υλικά κατά τη διαδικασία ανακύκλωσης αποβλήτων κατασκευών και κατεδαφίσεων. Από την άλλη μεριά, οι επενδυτές εκδήλωσαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην ανάπτυξη τέτοιου είδους επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.

Η κυκλικότητα αναδείχθηκε επίσης κύριο θέμα κατά τη διάρκεια της συζήτησης. Οι ομιλητές επεσήμαναν ότι για να επιτευχθεί ένα πράσινο οικοσύστημα στον κλάδο των κατασκευών, το ανακυκλωμένο τσιμέντο και τα υλικά σκυροδέματος πρέπει να μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε νέα κτίρια και κατασκευές, είτε ως επαναχρησιμοποιήσιμα στοιχεία ή ως δευτερογενείς πρώτες ύλες.

Υπάρχουν ήδη επιτυχημένα παραδείγματα ανακύκλωσης τσιμέντου και σκυροδέματος σε ολόκληρο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των σκανδιναβικών χωρών. Εκεί, κατασκευαστικές εταιρείες αναπτύσσουν νέες κατασκευές που χρησιμοποιούν σκυρόδεμα από κατεδαφισμένα κτίρια.

Κάνοντας ένα βήμα παραπέρα, ακόμη και ολόκληρα κτίρια μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν ή να αλλάξουν χρήση. Ένα κτίριο που κάποτε ήταν αποθήκη θα μπορούσε να μετατραπεί σε κατάστημα λιανικής, συγκρότημα γραφείων ή κατοικιών, αποφεύγοντας με αυτό τον τρόπο την κατεδάφισή του. Ο επαναπροσδιορισμός της χρήσης κτιρίων θα μπορούσε να βοηθήσει στην κάλυψη πιεστικών κοινωνικών αναγκών, όπως η παροχή νέων κατοικιών σε  αγορές με περιορισμένη προσφορά, χωρίς να χρειάζεται νέα κατασκευαστική δραστηριότητα.

Αν και οι περισσότερες από αυτές τις τεχνολογίες είναι σχετικά νέες και δεν έχουν ακόμη αναπτυχθεί σε κλίμακα, το ενδιαφέρον και η δράση των συμμετεχόντων σε αυτόν τον τομέα αυξάνεται. Υπολογίζεται ότι περίπου 2,6 δισ. μετρικοί τόνοι εκπομπών CO₂ θα μπορούσαν να αποφευχθούν ή να μετριαστούν με την εφαρμογή κυκλικών λύσεων για το τσιμέντο και σκυρόδεμα έως το 2050.

Αυτή η εξοικονόμηση οικονομικών πόρων και εκπομπών CO₂ θα μπορούσαν ενδεχομένως να συνεισφέρουν έως και 110 δισ. ευρώ σε EBITDA ετησίως στον κατασκευαστικό κλάδο έως το 2050.

Τα κίνητρα για τη βιομηχανία να κινηθεί προς την κυκλικότητα είναι ισχυρά, αλλά οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να αντιμετωπίσουν και αρκετές προκλήσεις. Για παράδειγμα, οι κυκλικές λύσεις απαιτούν από τη βιομηχανία να προσαρμοστεί και να δημιουργήσει νέες αλυσίδες εφοδιασμού και τεχνολογίες. Και η επίτευξη κυκλικότητας στον κατασκευαστικό κλάδο θα απαιτήσει υποστηρικτικούς κανονισμούς και πρότυπα σε ολόκληρη τη βιομηχανία.

Υπάρχει ενθουσιασμός αλλά και αβεβαιότητα σχετικά με τον καλύτερο τρόπο επένδυσης στην αλυσίδα αξίας του τσιμέντου και σκυροδέματος. Σήμερα, το κύριο εμπόδιο στην ανάπτυξη της απαραίτητης τεχνολογίας είναι ο εντοπισμός και η προώθηση των τεχνολογιών με την καλύτερη προοπτική για υιοθέτηση σε κλίμακα.

Όσον αφορά στην απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα του κατασκευαστικού κλάδου - τσιμέντο και σκυρόδεμα ειδικότερα - η βιομηχανία πρέπει να επανεξετάσει την προσέγγιση της για την παροχή κεφαλαίων και να απομακρυνθεί από τα μεγάλα κεφάλαια πράσινης μετάβασης, τα οποία είναι δύσκολα εφαρμόσιμα σε τέτοιες περιπτώσεις όπου απαιτείται η ανάπτυξη συγκεκριμένων τεχνολογιών, οι οποίες ωστόσο δεν είναι σίγουρο ότι θα εφαρμοστούν αποδοτικά σε κλίμακα.

Αντίθετα, οι επενδυτές θα πρέπει να υιοθετήσουν μια προσέγγιση χρηματοδότησης έργου που λαμβάνει υπόψη ολόκληρη την αξιακή αλυσίδα, αναπτύσσοντας νέες στρατηγικές για τον καλύτερο τρόπο μεταφοράς κεφαλαίων προς τις επιλεγμένες τεχνολογίες υπό ανάπτυξη. Οι επενδύσεις σε μικρές, εξειδικευμένες νεοφυείς επιχειρήσεις θα επιταχύνουν την ανάπτυξη της τεχνολογίας που απαιτείται για τη δημιουργία της επόμενης γενιάς πράσινων δομικών υλικών.

Αυτές οι επενδύσεις δεν πρέπει να επικεντρώνονται στην απόκτηση εισηγμένων εταιρειών. Αντίθετα, οι επενδυτές θα πρέπει να προχωρούν περίπτωση με την περίπτωση έως ότου εμφανιστεί η σωστή τεχνολογία, με την αξιοπιστία και τα οφέλη που θα δικαιολογούν τη χρηματοδότηση της από ένα κεφάλαιο πράσινης μετάβασης μεγαλύτερης κλίμακας. Η κινητοποίηση τέτοιων κεφαλαίων θα είναι δύσκολη αλλά ουσιαστική για την επίσπευση αυτών των λύσεων.

Ωστόσο, από τη συζήτηση ήταν απολύτως σαφές ότι επειδή η απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα των αξιακών αλυσίδων τσιμέντου και σκυροδέματος δεν θα είναι άμεση, η βιομηχανία θα πρέπει να συνεχίσει να επενδύει στις υπάρχουσες πράσινες τεχνολογίες. Για παράδειγμα, η επένδυση στην υπάρχουσα αγορά ανακυκλωμένων υλικών και αποβλήτων μπορεί να αποτελέσει ένα αρχικό βήμα κυκλικής οικονομίας του σκυροδέματος.

Οι αξιακές αλυσίδες τσιμέντου και σκυροδέματος έχουν επίδραση στο σύνολο της κοινωνίας, συνδέοντας τους προμηθευτές υλικών με τους ιδιοκτήτες ακινήτων και τους χρήστες, με έξι ή επτά επιπλέον ενδιάμεσα μέρη, όπως για παράδειγμα, αρχιτέκτονες και σχεδιαστές, κατασκευαστικές εταιρείες, συμμετέχοντες στην εφοδιαστική αλυσίδα και πολλοί άλλοι. 

Για να πετύχει η προσπάθεια κυκλικότητας, ολόκληρη η αξιακή αλυσίδα θα πρέπει να συντονιστεί. Διαφορετικά, ο κλάδος δε θα προχωρήσει αρκετά γρήγορα ώστε να δημιουργήσει ένα ελκυστικό περιβάλλον για επενδύσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη συζήτηση στο Davos αναφέρθηκε πως η εισαγωγή ανακυκλωμένων υλικών στην αξιακή αλυσίδα του τσιμέντου ενδέχεται να απαιτήσει συνεργασία μεταξύ έως και 15 μερών.

Επειδή πολλά από αυτά τα μέρη συνήθως δεν αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, θα μπορούσε να είναι δύσκολο να δημιουργηθεί μια κυκλική αλυσίδα εφοδιασμού. Για παράδειγμα, ένα μέρος στο τέλος της αλυσίδας αξίας μπορεί να χρειαστεί να μεταφέρει τα απόβλητα υλικά στην αρχή της αλυσίδας.

Πέρα από τον συντονισμό μεταξύ πολλών συμμετεχόντων, η διακλαδική συνεργασία αντιμετωπίζει και άλλες προκλήσεις. Για παράδειγμα, οι συμμετέχοντες στη συζήτηση εντόπισαν ότι οι καθυστερήσεις που προκαλούνται από αργές αλλαγές του οικοδομικού κώδικα μπορεί να αποτρέψουν τις τεχνολογίες απαλλαγής από τις εκπομπές άνθρακα. Ενώ οι οικοδομικοί κώδικες προσφέρουν βασικές παραμέτρους υλοποίησης, αν οι ρυθμιστικές αρχές δεν είναι μέρος της συζήτησης, θα βρίσκονται συνεχώς πίσω όσον αφορά στις καινοτομίες στα δομικά υλικά.

Επιπλέον, κάποια βήματα εντός της αξιακής αλυσίδας, όπως η ανακύκλωση αποβλήτων, συμβαίνουν συχνά σε πολύ τοπικό επίπεδο. Ωστόσο, για να λειτουργήσουν αυτές οι τεχνολογίες, απαιτούν πραγματικά παγκόσμιες λύσεις με ευρεία συμμετοχή. Έτσι, οι συνεργασίες πρέπει να εκτείνονται σε μεγάλες γεωγραφικές περιοχές για την αποτελεσματική προώθηση των καινοτομιών και τον εντοπισμό ευκαιριών για την εφαρμογή τους.

Για να ξεπεραστούν αυτά τα εμπόδια, είναι ζωτικής σημασίας να αναπτυχθούν φόρουμ και μηχανισμοί συλλογικής δράσης. Ευτυχώς, υπάρχουν ήδη οι πρώτες προσπάθειες, για παράδειγμα, το Net Zero Built Environment Council, που ήταν μια πρωτοβουλία της McKinsey. Τέτοιες πρωτοβουλίες θα επιτρέψουν τη συνεργασία σε όλο το εύρος της αξιακής αλυσίδας, ενσωματώνοντας κάθε πτυχή της κυκλικής οικονομίας, έτσι ώστε όταν αναπτυχθούν οι βασικές τεχνολογίες, να μην υπάρχουν σημαντικές αιτίες καθυστέρησης της υλοποίησης τους.

Πηγή: construction-europe.com

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ RAWMATHUB.GR