Ευρώπη και ορυκτός πλούτος: το παρόν και η προοπτική για το μέλλον

RAWMATHUB.GR: Κύριε Κωνσταντινίδη, πρόσφατα είχαμε την ευκαιρία να διαβάσουμε το πολύ στοχευμένο και επίκαιρο άρθρο σας με τίτλο: «Γηραιά μου ήπειρος, πότε θα βάλεις μυαλό;», μέσα από το οποίο φαίνεται ξεκάθαρα ότι η Ευρώπη αρχίζει να «συνειδητοποιεί» μόλις το έτος 2022 -σε πολιτικό επίπεδο- την επιτακτική ανάγκη για επάρκεια και βιωσιμότητα σε στρατηγικές και κρίσιμες Ορυκτές Πρώτες Ύλες, ενώ ήδη βρίσκεται στην τροχιά της Ψηφιακής και Πράσινης Μετάβασης. Ωστόσο, παρόλο που στους πυλώνες προσέγγισης της Ε.Ε διατυπώνεται η πρωτογενής εξορυκτική δραστηριότητα, η άμεση κινητοποίηση της Ε.Ε φαίνεται να πραγματοποιείται προς την κατεύθυνση νέων διακρατικών εμπορικών συμφωνιών. Τελικώς, έχει πρόθεση να «βάλει μυαλό η Ευρώπη»;

Δ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ: Αν η βάση των συλλογισμών μας είναι οι τελευταίες ενέργειες της Επιτροπής της Ε.Ε και διαφόρων αρμόδιων οργάνων και οργανισμών της γηραιάς ηπείρου, τότε ναι η Ε.Ε έχει πρόθεση «να βάλει μυαλό». Εξάλλου, ανάγκα και θεοί πείθονται. Με άλλα λόγια, η σε μέγιστο βαθμό εξάρτηση της Ε.Ε από εισαγωγές κρίσιμων και στρατηγικών πρώτων υλών δεν της αφήνει περιθώρια για άλλες λύσεις. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, πραγματοποιείται στις Βρυξέλλες η λεγόμενη Εβδομάδα Πρώτων Υλών του 2022, η οποία θα επικεντρωθεί γύρω από την 9η Ετήσια Διάσκεψη Υψηλού Επιπέδου της Ευρωπαϊκής Σύμπραξης Καινοτομίας (European Innovation Partnership - EIP) για τις Πρώτες Ύλες.

Ιδιαίτερη προσοχή θα δοθεί στα θέματα:

• Διαχείρισης της μετάβασης στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας,
• Διασφάλισης της βιώσιμης προμήθειας της Ευρώπης με πρώτες ύλες, και της
• Συνεργασίας με την Ουκρανία. 

Η Ευρωπαϊκή Σύμπραξη Καινοτομίας για τις πρώτες ύλες είναι μια πλατφόρμα ενδιαφερόμενων μερών που συγκεντρώνει εκπροσώπους από τη βιομηχανία, τις δημόσιες υπηρεσίες, τον ακαδημαϊκό χώρο και τις μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ). Η αποστολή της είναι η παροχή οδηγιών στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στις χώρες της Ε.Ε και σε ιδιωτικούς φορείς σχετικά με καινοτόμες προσεγγίσεις που αφορούν τις πρώτες ύλες. Η συμμετοχή αυτού του ευρέως φάσματος συνεργατών θα μπορούσε να οδηγήσει και την Ε.Ε στις σωστές αποφάσεις.

RAWMATHUB.GR: Η χάραξη και υλοποίηση μιας συγκροτημένης πολιτικής θέσης για τις ΟΠΥ από την Ευρώπη είναι, αδιαμφησβήτητα, ένα ορόσημο μείζονος οικονομικής σημασίας. Ωστόσο, ο τομέας των ΟΠΥ έχει κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις στις οποίες οφείλει να εγκύψει η Ευρώπη και μάλιστα, με ρυθμούς αρκετά ταχείς. Η παιδεία και η εκπαίδευση είναι αποτελεσματικά εργαλεία αλλά, κατά πόσο αξιοποιούνται επαρκώς; Οι νέοι Ευρωπαίοι επαγγελματίες των ΟΠΥ είναι παρόντες και αξιόμαχοι; Η κοινή γνώμη έχει αρχίσει να αποκτά αντικειμενική γνώμη για την εξορυκτική δραστηριότητα;

Δ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ: Θέτετε μια σειρά από πολύ κρίσιμα ερωτήματα, η απάντηση των οποίων θα απαιτούσε ακόμη και μια διδακτορική διατριβή από ένα Ευρωπαίο επαγγελματία των ΟΠΥ! Η παιδεία και η εκπαίδευση είναι προφανώς αποτελεσματικά εργαλεία, αλλά σχεδόν αχρησιμοποίητα στις μέρες μας. Οι μαθητές, αλλά και οι φοιτητές άλλων κλάδων, πέραν των γεωεπιστημονικών, γνωρίζουν πολύ λίγα πράγματα, π.χ. για τα γεωλογικά φαινόμενα που επηρεάζουν ή/και προκαλούν την κλιματική κρίση.

Όπως και πολύ λίγα πράγματα γνωρίζουν για τη σημασία των ορυκτών πρώτων υλών, έστω και αν στην καθημερινή τους ζωή είναι πολιορκημένοι από ορυκτά και μέταλλα, χωρίς τα οποία ο σημερινός τρόπος ζωής θα ήταν ένα άπιαστο όνειρο. Από όσα θίγετε στην ερώτηση σας, είναι απαραίτητο να σταθεί κάποιος στο θέμα της Κοινωνικής Άδειας Λειτουργίας, χωρίς την οποία είναι εξαιρετικά δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να μιλάμε για μια νέα προοπτική στην στήριξη και ανάπτυξη της εξορυκτικής βιομηχανίας στη Γηραιά Ήπειρο.

Ο ρόλος των αρμόδιων οργάνων της Ε.Ε είναι πολύ σημαντικός και είναι καιρός τον ρόλο αυτό να τον αναλάβουν εξ ολοκλήρου. Οφείλουν από κομπάρσοι να γίνουν πρωταγωνιστές. Τώρα είναι μια μεγάλη ευκαιρία για τη δημιουργία θετικής άποψης της κοινής γνώμης για την ανάγκη παραγωγικής αξιοποίησης των ευρωπαϊκών κοιτασμάτων που μπορούν, και είναι έτοιμα, να στηρίξουν τις τεχνολογικές εφαρμογές που εντάσσονται στην νέα ενεργειακή πραγματικότητα.

Τέλος, τα θέματα NIMBY (Όχι στη Δική μου Αυλή) και Κοινωνικής Άδειας Λειτουργίας, της ηθικής υποχρέωσης να μην παραπέμπουμε το κοινωνικό και περιβαλλοντικό αποτύπωμα των εξορύξεων μας στον υπόλοιπο κόσμο, της έννοιας της έντιμης εξόρυξης και, κυρίως, των διαδικασιών αδειοδότησης, τα οποία είναι απλώς πολύ δυσκίνητα στην Ευρώπη, πρέπει επιτέλους να αντιμετωπιστούν θαρραλέα, με πρότυπο τον Καναδά για το πώς τα πράγματα μπορούν να γίνονται πιο γρήγορα. 

RAWMATHUB.GR: Η Κύπρος είναι συνδεδεμένη ιστορικά και ετυμολογικά με τον χαλκό και φαίνεται έτοιμη να υποστηρίξει την προσπάθεια της Ευρώπης στην αυτονομία αυτού του στρατηγικού μετάλλου. Θα μπορούσατε να μας παραθέσετε κάποια τεχνο-οικονομικά στοιχεία για την εξορυκτική δυναμική της Μεγαλόνησου;

Δ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ: Η ιστορία του χαλκού στην Κύπρο είναι τόσο παλιά, όσο και η ιστορία του νησιού. Η ανακάλυψη πλούσιων μεταλλευμάτων στη βόρεια πλαγιά της οροσειράς του Τροόδου οδήγησε στην εκμετάλλευση και επεξεργασία του κατά την ομώνυμη Εποχή του Χαλκού (3900-2500 π.Χ.), αρχικά σε τοποθεσίες όπως το Αμπελικό και το Αλέτρι, και αργότερα σε πολλές άλλες περιοχές (Εικ. 1). Μέχρι και το τέλος της Ρωμαϊκής Εποχής (330 μ.Χ.), η Κύπρος παρέμεινε μια από τις κύριες παραγωγούς χαλκού του τότε γνωστού κόσμου. Στη λεγόμενη «Ύστερη Εποχή του Χαλκού», σε σχεδόν όλα τα μεγάλα κέντρα παραγωγής του κόκκινου μετάλλου, όπως της Έγκωμης, του Κιτίου, του Χαλά Σουλτάν Τεκκέ, της Παλαίπαφου και του Μαρωνείου, υπήρξε έντονη εξόρυξη και επεξεργασία. 

Η εκτίμηση των σημερινών αποθεμάτων χαλκού δεν είναι τόσο εύκολη υπόθεση. Αν μιλάμε για γεωλογικά αποθέματα, με βάση τη μοντελοποίηση διαφόρων γεωεπιστημονκών στοιχείων, αλλά και των αποτελεσμάτων από πρόσφατες γεωτρήσεις ορισμένων ερευνητικών εταιρειών, αυτά ανέρχονται σε εκατοντάδες εκατομμύρια τόνους μεταλλεύματος με μέση περιεκτικότητα που να επιτρέπει την πρόβλεψη ότι θα είναι οικονομικά εκμεταλλεύσιμα. Βέβαια, στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται για βαθιά κοιτάσματα που απαιτούν υπόγεια εξόρυξη και ως εκ τούτου σημαντικές επενδύσεις και έρευνες.

Επίσης, δεν θα ήθελα να πω μεγάλα λόγια, όπως αυτά που ακούγονται αυτές τις μέρες από επίσημα και ανεπίσημα χείλη για τα «τεράστια κοιτάσματα υδρογονανθράκων και φυσικού αερίου της Ελλάδας». Θα πρέπει κάποιος να τους υπενθυμίσει ότι κοίτασμα είναι μια συγκέντρωση ορυκτής ή ενεργειακής πρώτης ύλης, η οποία, μετά από επίμονες ερευνητικές εργασίας και γεωτρήσεις, και κυρίως μιας Τελικής Οικονομοτεχνικής Μελέτης, μπορεί αποδεδειγμένα να εξορυχθεί με κερδοφορία.

Θα μιλήσω μόνο για τη Venus Minerals («Venus») που επικεντρώνεται στην έρευνα και ανάπτυξη κοιτασμάτων χαλκού και χρυσού στην Κύπρο. Σχεδιάζει να παράγει χαλκό στο άμεσο μέλλον ως το πρώτο βήμα για την ανάπτυξη μιας μακροπρόθεσμης παραγωγής του Aes Cyprium στο νησί. Η Venus έχει υπογράψει δεσμευτικές συμφωνίες με την Hellenic Copper Mines Ltd («HCM») και τον Όμιλο Αδελφών Ιακώβου για την ανάπτυξη του αδειοδοτημένου μεταλλείου χαλκού στο Απλίκι. Η Κοινοπραξία θα στηριχθεί στην τοπική τεχνογνωσία εξόρυξης και επεξεργασίας του μεταλλεύματος, η οποία αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια πολλών ετών επιτυχημένης λειτουργίας του κοντινού Μεταλλείου της Σκουριώτισσας από την Hellenic Copper Mines.

Αυτή η στιγμή η Venus έχει στο χαρτοφυλάκιο της ένα αποθεματικό δυναμικό 17 εκατομμυρίων τόνων με περιεκτικότητα σε χαλκό από 0,45 έως 1,10%. Το κοίτασμα στο Απλίκι με αποθέματα 11 εκατομμυρίων τόνων με 0,25% έως 0,69% Cu, διασφαλίζει ότι η Venus μπορεί να προχωρήσει άμεσα στο στάδιο της εξόρυξης και να χρησιμοποιήσει τα έσοδα από την εκμετάλλευση για περαιτέρω έρευνα στις περιοχές με ερευνητικά δικαιώματα (Εικόνα 2).

RAWMATHUB.GR: Aes Cyprium: μία ιστορία χιλιάδων ετών εξιστορούμενη σε ένα βιβλίο που παντρεύει πλήθος επιστημών. Θα θέλαμε να μας πείτε λίγα λόγια για αυτή τη συγγραφική εμπειρία σας.

Δ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ: Η αφορμή για τη συγγραφή αυτού που αποκαλώ «το μικρό μου βιβλίο» (Εικόνα 3) ήταν μια τυχαία συζήτηση με την Κυριακή Κώστα του Μη Κερδοσκοπικού Πολιτιστικού Ιδρύματος Φανερωμένης 70. Δεν χρειάστηκε ιδιαίτερη παρότρυνση, αφού το να μοιραστώ κάποιες γνώσεις μου με όσο το δυνατό περισσότερο κόσμο, προβάλλοντας ταυτόχρονα ένα σημαντικό «όπλο» της Ενάλιας Γης - της πατρίδας μου - ήταν μια προσωπική μου υποχρέωση. 

Θα εκπλαγείτε όταν μάθετε ότι πολλοί λίγοι από αυτούς που το διάβασαν, γνώριζαν τα όσα είχα καταγράψει για το κόκκινο μέταλλο που ηγείται σήμερα της πράσινης επανάστασης. Μου το ομολόγησαν οι ίδιοι σε κατοπινές συναντήσεις. Αυτή είναι και η μεγάλη ικανοποίηση από αυτή τη συγγραφική εμπειρία.

Τέλος, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την ευκαιρία που μου προσφέρετε να μιλήσω μαζί σας και να μοιραστώ τις γνώσεις και εμπειρίες μου στο δικό σας αξιόλογο διαδικτυακό κόμβο ενημέρωσης για την αξιακή αλυσίδα των πρώτων υλών στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Επιμέλεια συνέντευξης: Δρ. Ασημίνα Κατσιάπη, Μηχ. Μεταλλείων - Μεταλλουργός ΕΜΠ, Επιστημονικός Συνεργάτης RAWMATHUB.GR